Tương lai của ngành công nghiệp lọc dầu Trung Quốc phụ thuộc vào cuộc điều tra tại một thành phố 1,4 triệu dân

Cuộc điều tra với những "ấm trà"

Bàn Cẩm là một trung tâm năng lượng ít được biết đến, nằm cách thủ đô Bắc Kinh hơn 480 km. Thành phố nhỏ này đang là tâm điểm của một cuộc điều tra mà người trong ngành cho là có thể chuyển cán cân quyền lực từ khu vực tư nhân sang nhà nước.

Trọng điểm của vấn đề là các nhà máy lọc dầu tư nhân của Trung Quốc, hay các "ấm trà". Theo Bloomberg, các công ty này đã dần giành được thị phần từ những gã khổng lồ thuộc sở hữu nhà nước như Sinopec Group kể từ khi Trung Quốc tự do hóa một phần ngành công nghiệp dầu mỏ nội địa vào năm 2015.

Tháng 4 năm nay, các quan chức từ cơ quan hoạch định kinh tế của Bắc Kinh đã bắt đầu điều tra các "ấm trà" vì nghi ngờ những doanh nghiệp này vi phạm quy định về thuế và môi trường.

Nguồn tin thân cận của Bloomberg cho biết, gần đây cuộc điều tra đột ngột trở nên căng thẳng tại Bàn Cẩm, khi một số quan chức cấp cao từ các cục thuế và điều tra viên nhà nước xuất hiện tại thành phố biển này.

Theo nguồn tin trên, các nhà máy lọc dầu có thể phải đối mặt với các hình phạt nặng như mất quyền tiếp cận nguồn cung dầu thô nhập khẩu.

Câu hỏi đặt ra đối với các nhà máy lọc dầu tại Trung Quốc, thành phố nơi họ hoạt động và mạng lưới thương nhân toàn cầu thường cung ứng dầu thô cho họ là cuộc trấn áp của Bắc Kinh sẽ đi đến đâu.

Rủi ro với các "ấm trà" là cuộc điều tra ở Bàn Cẩm có thể lan rộng ra toàn quốc, buộc các trung tâm năng lượng khác như Sơn Đông và Hà Bắc phải hạn chế hoạt động.

Rất ít người cho rằng động thái của Bắc Kinh có thể ảnh hưởng lớn đến công suất lọc dầu chung của Trung Quốc. Song, một số nhà phân tích lo ngại rằng đà tăng trưởng kéo dài gần 6 năm của các "ấm trà" so với những đối thủ nhà nước có thể sắp kết thúc.

Ông Liu Yuntao, chuyên gia phân tích tại công ty tư vấn Energy Aspects (trụ sở tại London), nhận định: "Các động thái gần đây của chính phủ Trung Quốc đang tạo ra một lực cản đang chống lại các công ty lọc dầu tư nhân. Khả năng cao là Bắc Kinh đang muốn trao lại quyền lực cho các ông lớn nhà nước".

Theo Bloomberg, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) không phản hồi yêu cầu bình luận. Các nỗ lực liên hệ với Cơ quan Thuế Nhà nước Trung Quốc, văn phòng truyền thông Bàn Cẩm và cục thuế địa phương đều bất thành.

Nền kinh tế Bàn Cẩm phụ thuộc vào lọc dầu

Thành phố Bàn Cẩm với 1,4 triệu dân nằm ngay trên mỏ dầu Liaohe.Trong nhiều thập kỷ qua, nền kinh tế Bàn Cẩm phụ thuộc rất nhiều vào ngành năng lượng.

Các thiết bị bơm dầu vẫn hoạt động đều đặn trong các khu dân cư, ít nhất một máy bơm dầu còn nằm giữa khuôn viên của một trường trung học. Đại lộ Dầu thô chạy qua khu thương mại chính của Bàn Cẩm và Công viên Giếng khoan mang lại không gian xanh cho trung tâm thành phố, Bloomberg mô tả.

Các nhà máy lọc dầu địa phương đã phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây, khi nhu cầu nhiên liệu tăng cao và biên lợi nhuận của ngành lọc dầu ngày càng trở nên hấp dẫn.

Hai "ấm trà" có trụ sở tại Bàn Cẩm được trao tổng cộng 8% hạn ngạch nhập khẩu dầu thô mà chính phủ Trung Quốc trao cho các công ty ngoài quốc doanh trong đợt đầu tiên của năm 2021.

Các "ấm trà" đang chiếm khoảng 25% công suất lọc dầu tại Trung Quốc, nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Họ vẫn đang chờ thông tin chi tiết về khối lượng dầu thô có thể nhập khẩu vào nửa cuối năm nay, trong bối cảnh chính phủ tăng cường các cuộc điều tra.

Đến nay, chính quyền Chủ tịch Tập Cận Bình vẫn chưa bình luận về nguyên nhân của cuộc điều tra, nhưng các "ấm trà" từ lâu đã bị nghi ngờ là không nghiêm chỉnh tuân thủ các quy định về thuế.

Hơn nữa, nhiều cơ sở lọc dầu tư nhân còn bị tụt lại phía sau các doanh nghiệp nhà nước trong vấn đề hoàn thành mục tiêu phát thải nghiêm ngặt của Bắc Kinh. Điều này có thể đe dọa tham vọng trung hòa khí thải nhà kính của chính phủ Trung Quốc.

Ngoài điều tra, các nhà hoạch định chính sách còn kìm hãm "ấm trà" theo những cách khác. Tháng 6 năm nay, họ bắt đầu áp thuế mới đối với các loại nhiên liệu phát thải cao hơn như dầu tuần hoàn nhẹ (light-cycle oil) - một trong những nguồn thu lợi nhuận chính của các cơ sở lọc dầu tư nhân trong nhiều năm.

Chính phủ Trung Quốc cũng lần đầu triển khai thu thuế lợi tức đặc biệt với các nhà máy lọc dầu sau khi biên lợi nhuận của những doanh nghiệp này nhảy vọt nhờ cú lao dốc của thị trường dầu thô hồi năm ngoái. Nguồn tiền thu được sẽ giúp tài trợ các sáng kiến về môi trường.