Thái Lan trở thành 'đấu trường' cho cuộc chiến ngành ô tô giữa Nhật Bản và Trung Quốc

Toyota Motor đã kỷ niệm 60 năm hoạt động tại Thái Lan vào tháng trước với một buổi lễ lớn được tổ chức tại một trung tâm hội nghị. Chiếc xe tải Hilux đầu tiên, một chiếc Corolla 1970 và các mẫu xe Toyota khác được sản xuất trong nước đã được trưng bày cho 1.500 khách xem, theo Asia Nikkei.

Chủ tịch công ty Akio Toyoda tuyên bố: “Tương lai của Toyota và Thái Lan sẽ ngày càng tươi sáng. Cá nhân tôi luôn coi Thái Lan là “ngôi nhà thứ hai” của mình. Nếu tôi không phải sống ở Nhật Bản vì công việc của mình thì tôi sẽ sống ở đây”.

Lời nói của ông nhấn mạnh mối quan hệ giữa hãng xe Nhật và Thái Lan, một thị trường mà Toyota và một số tập đoàn lớn khác của Nhật Bản đã coi như một phần quan trọng của họ. Trên thực tế, các công ty Nhật Bản đã đổ rất nhiều tiền vào Thái Lan đến mức họ đã tạo ra một trung tâm sản xuất ô tô hàng đầu khu vực.

Toyota và các công ty thuộc tập đoàn sử dụng 275.000 lao động ở Thái Lan. Theo một số ước tính, Toyota chiếm 4% tổng sản phẩm quốc nội của đất nước Đông Nam Á. Nhìn chung, các công ty Nhật Bản chiếm 32% nguồn vốn FDI ở Thái Lan tính đến tháng 3/2022, theo dữ liệu từ Japan External Trade Organization (JETRO).

Tuy nhiên, những thay đổi về cấu trúc trong ngành công nghiệp ô tô đang đặt ra những câu hỏi hóc búa về mối quan hệ giữa Nhật Bản với Thái Lan. Đặc biệt, sự trỗi dậy của Trung Quốc và các nhà sản xuất xe điện của nước này đã mang đến cho Nhật Bản đối thủ nặng ký đầu tiên tại quốc gia được mệnh danh là “Detroit của Đông Nam Á”.

Vài tháng trước chuyến thăm của ông Toyoda, nhà sản xuất xe điện Trung Quốc BYD đã ký thỏa thuận mua đất ở Rayong, trên bờ biển phía đông của Vịnh Thái Lan. Công ty sẽ bắt đầu sản xuất xe điện ở đó vào năm 2024. Nhà phát triển bất động sản công nghiệp Thái Lan WHA cho biết đây là giao dịch lớn nhất của công ty trong 25 năm.

Giao dịch này cũng có khả năng đưa Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất ở Thái Lan vào năm 2022, lần đầu tiên soán ngôi Nhật Bản kể từ năm 1994, theo dữ liệu do JETRO tổng hợp.

Thái Lan trở thành điểm đến yêu thích cho các nhà sản xuất ô tô

Xe điện hiện vẫn chiếm chưa đến 1% tổng doanh số bán xe mới của Thái Lan, nhưng trong phân khúc nhỏ đó, các thương hiệu Trung Quốc đang chiếm ưu thế. Great Wall Motor, công ty đã mua lại một nhà máy của GM ở Rayong vào năm 2020, đã chiếm thị phần 45% trong 9 tháng đầu năm 2022 với mẫu xe điện nhỏ gọn Good Cat giá rẻ. SAIC Motor của Trung Quốc theo sau với 24% nhờ thương hiệu MG nổi tiếng của Anh.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc được thúc đẩy một phần bởi nhu cầu vượt qua các hạn chế thương mại của Mỹ trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung ngày càng căng thẳng.

Thái Lan cũng cung cấp một chuỗi cung ứng phát triển tốt mà những người mới đến có thể dễ dàng tham gia. "Mọi người đến Thái Lan đều muốn sử dụng các nhà cung cấp trong nước cho các bộ phận kim loại, ghế ngồi, hệ thống nội thất, nhựa. Người Trung Quốc đang sử dụng các nhà cung cấp giống như người Nhật”, David Nardone, Giám đốc điều hành bộ phận phát triển công nghiệp của WHA cho biết.

Thái Lan chắc chắn đang trải tấm thảm chào đón nguồn vốn đầu tư từ Trung Quốc. Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha rất muốn chứng tỏ rằng nền kinh tế Thái Lan đang hiện đại hóa trước cuộc tổng tuyển cử dự kiến vào tháng 5. Vào năm 2020, quốc gia này đã công bố kế hoạch về việc 30% sản lượng ô tô mới bán ra trên thị trường vào năm 2030 là xe điện.

Thái Lan cũng nhận thức được các mối đe dọa từ các quốc gia khác trong khu vực. Nước này có lượng vốn FDI lớn hơn Indonesia hay Việt Nam, nhưng xét về khoản đầu tư mới, Thái Lan đã bị các nước láng giềng vượt xa kể từ năm 2014.

Ngoài ra, Thái Lan phải đối mặt với bất lợi về nhân khẩu học. Quốc gia này có 71 triệu dân, ít hơn so với 97 triệu tại Việt Nam và 273 triệu người tại Indonesia. Dân số Thái Lan cũng thuộc top già nhất ở Đông Nam Á, sau Singapore, và dự kiến sẽ không thay đổi trong thời gian tới. Một số chuyên gia cảnh báo nếu không có nguồn cung lao động mới và quy mô thị trường lớn hơn, vị thế của Thái Lan trong khu vực có thể gặp rủi ro.

Vị thế của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đang lung lay

Tuy nhiên, điều đó dường như không ngăn cản các nền kinh tế lớn nhất châu Á đổ tiền vào Thái Lan, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô.

"Sự cạnh tranh giữa Nhật Bản và Trung Quốc có thể sẽ trở nên khốc liệt hơn khi các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chuyển sản xuất sang Thái Lan để tránh ảnh hưởng từ cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc”, Hajime Yamamoto, nhà phân tích ô tô tại Viện nghiên cứu Nomura có trụ sở tại Bangkok, dự đoán.

Đối với các công ty là một phần của chuỗi cung ứng ô tô Nhật Bản, tình hình hiện tại mang lại rủi ro, nhưng cũng là cơ hội.

Tại nhà sản xuất phụ tùng ô tô Denso, Naoto Inuzuka đang theo dõi sát sao bối cảnh cạnh tranh đang thay đổi nhanh chóng. Inuzuka, Giám đốc điều hành của Denso Asia International cho biết: “Tôi thực sự lo ngại rằng các công ty Nhật Bản sẽ mất cơ sở kinh doanh mà họ đã xây dựng ở Thái Lan trong thời gian dài”.

Dù vậy, ông cũng nhìn thấy một tiềm năng tăng giá. “Chúng tôi đang tìm kiếm cơ hội cung cấp cho các nhà sản xuất ô tô mới đến”, ông nói thêm, đề cập đến các nhà đầu tư mới như BYD, Great Wall, SAIC và Foxconn.

Inuzuka nói rằng Denso đang chuẩn bị đáp ứng nhu cầu từ các nhà sản xuất xe điện ở Thái Lan, mà ông dự kiến những công ty này sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2024-2025, ban đầu ở quy mô nhỏ.

Các bộ phận mà Denso sản xuất ở Thái Lan chủ yếu được sử dụng cho xe chạy bằng xăng hoặc dầu diesel, trong khi sản lượng của công ty ở Nhật Bản bao gồm cả các bộ phận cho xe điện và xe hybrid. Inuzuka cho biết, để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng đối với những loại xe như vậy ở Thái Lan, Denso có kế hoạch chuyển đổi các dây chuyền sản xuất hiện có ở nước này.

Các nhà đầu tư Nhật Bản khác vẫn đang đặt cược lớn vào Thái Lan. Vào tháng 11, Sony đã tiết lộ kế hoạch mở rộng sản xuất tại một nhà máy chip ở phía bắc Bangkok thêm 70% và tăng số lượng nhân viên từ 1.000 lên 3.000 vào năm tài chính 2024. Nhà máy này sản xuất các cảm biến hình ảnh được sử dụng trong các hệ thống lái xe tự động.

Trong khi đó, Honda Motor đã công bố vào tháng 11 rằng họ có kế hoạch bắt đầu sản xuất hàng loạt xe SUV chạy hoàn toàn bằng điện ở Thái Lan vào năm 2023. Hãng sản xuất ô tô và xe máy ở Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ, nhưng chỉ có các cơ sở nghiên cứu và phát triển ở Thái Lan.

Hiện tại, Honda dự kiến sẽ tăng dần sản lượng xe điện của mình. Một quan chức của Honda cho biết công ty không thể đầu tư lớn trừ khi chắc chắn thu được đủ lợi nhuận. Nhà sản xuất ô tô đã hứa với các nhà đầu tư rằng họ sẽ tăng tỷ suất lợi nhuận hoạt động lên 7% trong năm tài chính 2025 từ mức 5% dự kiến cho năm tài chính 2022.

Yamamoto, một nhà phân tích ô tô, cho biết các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản không muốn di chuyển quá nhanh. Ông nói: “Thời đại của xe điện sẽ đến. Hy vọng của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản là sẽ có một giai đoạn chuyển tiếp đủ lớn để họ tích lũy tiền mặt cho các khoản đầu tư mới".

Tuy nhiên, một số chuyên gia khác cho rằng việc chậm chuyển đổi sang xe điện của các nhà sản xuất Nhật Bản có thể khiến họ gặp rủi ro. Stanley Kang, cựu Chủ tịch Joint Foreign Chambers of Commerce ở Thái Lan, người điều hành một doanh nghiệp sạc xe điện, cho biết: “Điều quan trọng là phải thực hiện bước đi đầu tiên”.

Ông chỉ ra ngành công nghiệp điện thoại thông minh là một ví dụ. Ông nói: “Ngày nay, chỉ có Apple, Huawei và Samsung thực sự nổi bật trên thị trường smartphone. Đó là lý do tôi nói rằng bất cứ ai tham gia thị trường sớm đều có cơ hội nắm bắt được hình ảnh thương hiệu và thị phần lớn hơn”.