Startup có thể lãnh hậu quả đau thương nếu ngại va chạm khi làm hợp đồng gọi vốn
Trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nhiều nhà đầu tư đang tìm kiếm các thị trường thay thế. Việt Nam, với GDP bình quân 5 năm gần nhất, từ 2015-2019, đạt 6,76% và kiểm soát tốt sự lây lan của dịch bệnh, đang trở thành điểm đến tiềm năng cho các nhà đầu tư quốc tế.
"Các nhà đầu tư đang có sự tin tưởng rất lớn vào tiềm năng của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam và kì vọng Việt Nam sẽ trở thành thị trường đầu tư lớn trong khu vực và thế giới," bà Hoàng Thị Kim Dung, trưởng đại diện quỹ đầu tư Nhật Bản Genesia Ventures tại Việt Nam, chia sẻ tại hội thảo "Thu hút nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo" ngày 23/10 tại TP HCM.
Cũng theo báo cáo của Do Ventures năm 2020, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Singapore và Indonesia.
Startup cần chuẩn bị kĩ và có kế hoạch cụ thể trước khi gọi vốn
Với tình thế hiện nay, startup Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng để đón nhận làn sóng đầu tư trong thời gian tới.
"Các startup cần chuẩn bị tài liệu cho nhiều hoàn cảnh khác nhau. Cuộc gặp với nhà đầu tư có thể kéo dài 10 phút, 2-3 tiếng hay 30 giây trong thang máy, nên họ cần chuẩn bị sẵn sàng, đặc biệt là phải tóm tắt công việc kinh doanh trong một câu ngắn gọn để thu hút sự chú ý của nhà đầu tư," ông Nguyễn Xuân Đông, người đồng sáng lập Ecomobi, chia sẻ tại hội thảo.
Tuy vậy, ông Đông nhấn mạnh rằng startup không nên gọi vốn bằng mọi giá.
"Người khởi nghiệp phải xác định rõ mục tiêu gọi vốn chứ không phải gọi vốn theo phong trào. Họ không nên gọi vốn cho vui, không nên vì thấy đối thủ gọi vốn nên mình cũng gọi vốn," ông Đông góp ý.
Pháp lý cũng là vấn đề mà các startup cần lưu ý khi gọi vốn, theo các diễn giả.
"Hiện tại, chỉ vài startup ở Việt Nam quan tâm đến vấn đề về luật, đôi lúc dẫn đến vấn đề hậu đầu tư gặp nhiều vấn đề và quá trình nhận vốn đầu tư tốn nhiều thời gian," ông Bùi Thành Đô, giám đốc và đồng sáng lập Thinkzone Ventures, chia sẻ.
Ông Bùi Thành Đô nhận định startup thường chưa thực sự coi trọng vấn đề về các điều khoản trong hợp đồng, dẫn đến tình trạng thương vụ đầu tư thường có lợi cho nhà đầu tư một cách không công bằng.
The KAfe là một ví dụ tiêu biểu trong trường hợp này. Do hết vốn nên The KAfe phải huy động từ nhiều nguồn khác nhau. Nhưng do thời điểm gọi vốn muộn nên các nhà đầu tư ép giá The KAfe và đòi hỏi các điều khoản có lợi cho nhà đầu tư.
Đến khi công việc kinh doanh trở nên khó khăn, các nhà đầu tư kích hoạt các điều khoản, khiến cổ phần của Đào Chi Anh, người sáng lập The KAfe liên tục giảm, và cuối cùng cô đã phải rời chiếc ghế CEO của công ty.
Văn hóa người Á Đông trường tránh né va chạm, đặc biệt trong quá trình nhạy cảm như hoàn thiện hợp đồng gọi vốn. "Tuy nhiên, phần lớn kết cục của sự ngại va chạm là cái giá vô cùng đau thương dành cho startup," ông Hoàng Minh Đức, Luật sư cấp cao tại Duane Morris chia sẻ.
Do đó, theo ông, người sáng lập startup phải hiểu nội hàm, hiểu bản chất của các điều khoản trong hợp đồng, giúp họ có định hướng nhất định để xử lí nếu rắc rối phát sinh.
Chi phí thuê luật sư đồng hành trong các thương vụ gọi vốn khá lớn nên không phải startup nào cũng có khả năng chi trả.
"Các bạn startup cần phải tích cực tìm hiểu thông tin trên mạng, đồng thời có thể tranh thủ đến các hội thảo chuyên môn để trao đổi thông tin và nhận tư vấn từ các luật sư," ông Đức chia sẻ một số phương án.
Lựa chọn nhà đầu tư vì các giá trị khác ngoài tiền
Chia sẻ tại hội thảo, Bà Dung và ông Nguyễn Hoàng Việt, Giám đốc đầu tư tại VIGroup, đã chỉ ra những sự khác biệt cơ bản giữa quĩ nội và quĩ ngoại.
Với mạng lưới đối tác ở rất nhiều quốc gia khác nhau, quĩ ngoại có thể hỗ trợ startup nhiều trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh ra các thị trường khác.
Quĩ nội thường am hiểu sâu rộng về hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam, có đội ngũ nhân lực sẵn sàng hỗ trợ startup về các vấn đề pháp lý, kế toán, tài chính.
Theo thống kê của Văn phòng Đề án "Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025" (Đề án 844), trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam hiện nay khoảng gần 100 quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động ở Việt Nam, bao gồm khoảng 20 quĩ nội.
Mỗi quĩ đầu tư lại có khẩu vị, mạng lưới, thế mạnh khác nhau, nên startup cần tìm hiểu thật kỹ và phân nhóm nhà đầu tư tiềm năng theo định hướng và mục tiêu phát triển của họ.
"Sự hỗ trợ của các quĩ đầu tư mạo hiểm phụ thuộc rất lớn vào nguồn lực của quĩ hiện diện tại thị trường Việt Nam," ông Việt kết luận.
Bà Dung cũng nhấn mạnh "quĩ nội và qũi ngoại có xu hướng kết hợp nguồn lực với nhau để cùng đầu tư cho startup Việt Nam. Đặc biệt trong đại dịch COVID-19, khi nhà đầu tư ngoại hạn chế di chuyển, họ càng đẩy mạnh hình thức kết hợp nguồn lực".
"Startup cần tìm hiểu kĩ về các nhà đầu tư sẽ tham gia vào vòng gọi vốn tiếp theo. Ngoài ra, do mỗi nhà đầu tư đều có một vài startup trong danh mục đầu tư, nên startup cùng được đầu tư bởi một nhà đầu tư cần có sự kết nối chặt chẽ với nhau, hướng tới hình thành các cộng đồng nhỏ để có thể thường xuyên trao đổi thông tin," ông Việt nhận định.
Các diễn giả tham gia tọa đàm với chủ đề "Làm thế nào để tăng cường thu hút nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cho thị trường Việt Nam". Ảnh:
Ý tưởng hình thành Liên minh các quĩ đầu tư Việt Nam
Bà Dung chia sẻ rằng, do các nhà đầu tư nội, nhà đầu tư ngoại và nhà đầu tư thiên thần không thống nhất ý kiến nên quá trình giải ngân cho startup sau khi đã ra quyết định đầu tư mất đến hơn 6 tháng, cộng với thời gian startup chuẩn bị gọi vốn khoảng 12 tháng trước đó.
"Tổng thời gian để cả thương vụ diễn ra là gần 18 tháng, ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phát triển của startup", bà Dung nói.
Do đó, các diễn giả cho rằng chúng ta phải có một nền tảng chung để tất cả các nhà đầu tư nội, ngoại, nhà đầu tư thiên thần hay tất cả các hình thức đầu tư khác có thể trao đổi, thống nhất, giảm thiểu tối đa thời gian để cho các startup có thể nhanh chóng kết thúc hoạt động gọi vốn và tập trung vào phát triển kinh doanh.
"Việc quan trọng nhất khi gọi vốn là phải chuẩn bị kỹ. Nhưng startup đừng dành toàn bộ thời gian vào việc đi tiếp xúc với nhà đầu tư để gọi vốn mà phần lớn thời gian nên dành vào việc phát triển hoạt động, đảm bảo công việc kinh doanh không gián đoạn. Một trong những lỗi rất lớn và startup hay gặp phải là không đạt KPI như trong bản thuyết minh gọi vốn, khiến nhà đầu tư đánh giá thấp công ty ở nội dung này và dẫn đến kết quả là họ không thể gọi vốn thành công," ông Đông chia sẻ.
Trong phiên thảo luận tại hội thảo, Ông Bùi Thành Đô, giám đốc và đồng sáng lập Thinkzone Ventures cho biết ông đang trong quá trình kêu gọi các quỹ đầu tư, công ty luật tham gia vào Liên minh các quỹ đầu tư, với mục tiêu đem tiếng nói, nguyện vọng của thị trường đến cho những nhà hoạch định chính sách, để từng bước cải thiện môi trường đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam.
Đồng thời Liên minh cũng là nơi để mọi người chia sẻ thông tin về các thương vụ đầu tư, startup tiềm năng, từ đó thúc đẩy quá trình trao đổi thông tin trong hệ sinh thái.
"Liên minh sẽ phối hợp chặt chẽ với Đề án 844 để cùng nhau thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam," ông Đô kết luận.
