Sau nhiều đòn trừng phạt nặng nề, Alibaba đang trên con đường 'tan rã'

Ông Daniel Zhang, CEO Alibaba Group Holding Ltd., đang phân tán quyền lực đến người đứng đầu nhiều mảng kinh doanh bên trong công ty để tăng mức độ linh hoạt trong phản ứng với các thách thức ngày càng gia tăng. Nguồn tin thân cận nói rằng cách tiếp cận này còn có thể mở đường cho việc phân tách các mảng kinh doanh thành các công ty con trong tương lai, theo WSJ.

Ông Zhang, hiện đồng thời là chủ tịch Alibaba, đang chuyển giao nhiều trách nhiệm cho người đứng đầu các mảng kinh doanh. Những người này sẽ đóng vai trò như các "CEO mini". 

Mục đích của chiến lược này là để đẩy nhanh tốc độ ra quyết định trong các công tác như gia tăng mức độ cạnh tranh, vực dậy doanh số bán hàng và thay đổi hình ảnh quản trị tập trung trong bối cảnh chính phủ Trung Quốc thắt chặt quản lý các công ty công nghệ.

Cùng thời điểm, Ant Group Co, công ty công nghệ tài chính mà Alibaba có 33% cổ phần, cũng đang cố gắng tạo khoảng cách với Alibaba. Hiện tại, Ant đang tái cấu trúc các mảng kinh doanh để đáp ứng các yêu cầu về quản lý do chính phủ Trung Quốc đưa ra.

Sự chuyển đổi trong quản lý nói trên đã được thực hiện trong vài tháng trở lại đây. Nó là sự đảo ngược so với phong cách quản lý tập trung mà Alibaba đẩy mạnh từ ba năm trước. Với phong cách quản lý tập trung, tất cả các công ty con của Alibaba đều có sự đồng nhất cao thông qua một mô hình gọi là Alibaba Economy (nền kinh tế Alibaba) do Jack Ma quản lý.

Trong dài hạn, phong cách quản lý mới có thể mở đường để Alibaba phân tách các công ty con và thậm chí thực hiện niêm yết độc lập cho chúng. Các mảng kinh doanh có thể sẽ sớm tách ra trong tương lai bao gồm Cainiao Smart Logistics Network, chuỗi đồ tươi sống Freshippo cũng như các mảng TMĐT quốc tế (Lazada và Trendyol).

Sự xáo trộn bên trong Alibaba thể hiện những thách thức dành cho nhiều công ty công nghệ lớn của Trung Quốc nói chung khi Bắc Kinh thắt chặt quản lý. Kể từ tháng 10 năm ngoái, giá trị vốn hoá của Alibaba đã bị thổi bay một nửa (400 tỷ USD). Tuần trước, Alibaba cắt giảm triển vọng tăng trưởng doanh thu trong năm tài chính hiện tại.

Mô hình quản lý mới vẫn chưa được Alibaba công bố chính thức bên trong công ty. Tuy nhiên, trong vài tháng qua, việc "xây dựng mô hình tổ chức linh hoạt" trở thành một nội dung thường xuyên được nhắc đến.

Gần 3 năm trước, các mảng kinh doanh khác nhau của Alibaba, bao gồm Ant, được kêu gọi hợp tác sâu sắc hơn với nhau để duy trì cạnh tranh với các đối thủ như Tencent. Một hội đồng gồm 13 nhân sự cấp cao được tạo ra vào mùa xuân năm 2019 với tên gọi Alibaba Economy Body (Cơ quan Kinh tế Alibaba) do ông Zhang đứng đầu. Hội đồng này kêu gọi sự phối hợp xuyên suốt hệ sinh thái Alibaba.

Cái tên Alibaba Economy được ông Jack Ma tạo ra vào năm 2017 khi ông còn là chủ tịch Alibaba. Ông nói với các nhà đầu tư rằng Alibaba sẽ có quy mô tương đương nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới.

"Nếu công ty của bạn có thể hỗ trợ 10 triệu đơn vị kinh doanh có lợi nhuận trên nên nền tảng của mình, chúng ta có thể dùng từ nền kinh tế", ông chia sẻ tại Alibaba Investor Day vào tháng 6/2017. Alibaba sẽ phục vụ 2 tỷ khách hàng vào năm 2036 và và tạo ra 100 triệu khách hàng, ông nói thêm.

Ông Zhang, người nhận ghế CEO từ Jack Ma vào năm 2015 và sau đó ngồi thêm ghế chủ tịch vào năm 2019, là một người rất "thực chiến", theo nguồn tin thân cận. Ông thường xuyên nghe người đứng đầu các mảng kinh doanh của Alibaba báo cáo trực tiếp mỗi hai tuần và thậm chí rà soát các quyết định lớn, nhỏ. Dù vậy, trong vài tháng trở lại đây, tần suất các cuộc họp đã giảm bớt.

Mặc dù Alibaba và Ant vẫn tăng trưởng nhanh chóng, mô hình quản lý tập trung đang gây ra nhiều vấn đề. Quá trình ra quyết định tập trung ở đầu não công ty khiến mức độ linh hoạt giảm sút và công ty thường xuyên chậm phản ứng với các thay đổi trong ngành.

Kể từ khi đợt IPO được chờ đón của Ant bị "đổ bể" hồi tháng 11 năm ngoái, không còn nhiều người bên trong công ty nhắc đến cụm từ "Alibaba Economy" và hội đồng 13 nhân sự cấp cao nói trên cũng dừng hoạt động.  Sau nhiều tháng thảo luận, các lãnh đạo Alibaba đi đến một đồng thuận rằng Ant sẽ đi một con đường độc lập hơn so với con đường của Alibaba trong tương lai.

Hiện tại, ông Zhang vẫn đang trực tiếp quản lý mảng thương mại điện tử của Alibaba. Một số mảng kinh doanh khác ví dụ như TMĐT cộng đồng, điện toán đám mây, công nghệ và dịch vụ địa phương có những chủ tịch của riêng mình.

Trong vài năm trở lại đây, các đối thủ nhỏ hơn của Alibaba bắt đầu tạo ra được những áp lực nhất định đối với "ông lớn" này.

Thị phần của Alibaba ở mảng bán lẻ trực tuyến đang bị những cái tên như JD.com hay Pinduoduo bào mòn. Ele.me, nền tảng giao hàng của Alibaba, vấp phải cạnh tranh của Meituan. Trong khi đó, ở mảng điện toán đám mây, nơi Alibaba có lợi thế đi trước,áp lực cạnh tranh cũng đang tăng dần.