Rau quả Việt xuất khẩu tiếp tục giảm, có đáng ngại?

Rau quả xuất khẩu sang thị trường số 1 giảm mạnh

Trong khi xuất khẩu nhiều loại nông, thủy sản tăng trưởng mạnh trong 5 tháng đầu năm 2022 thì ngành hàng rau quả lại đi ngược xu hướng chung với sự sụt giảm liên tục trong cả 5 tháng qua.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam trong thời gian này ước đạt 1,43 tỷ USD, giảm 16,3% so với cùng kỳ năm 2021. 

Nguyên nhân sụt giảm chủ yếu do thị trường tiêu thụ chính là Trung Quốc tiếp tục giảm mạnh trong 5 tháng đầu năm 2022, đạt 722,2 triệu USD, giảm 31,4% so với cùng kỳ năm 2021.

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng đây cũng là yếu tố chính làm giảm trị giá xuất khẩu chung của ngành hàng rau quả trong 5 tháng đầu năm 2022, bởi trị giá xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 50,6% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam.   

Chia sẻ tại diễn đàn kết nối nông sản mới đây, ông Lê Thanh Tùng, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), cho biết Trung Quốc ngày càng siết chặt việc kiểm soát đối với sản phẩm nhập khẩu bằng cách tăng cường giám sát vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Thời gian đàm phán với các sản phẩm xuất khẩu cũng kéo dài vì các chuyên gia nước này không thể sang kiểm tra vùng trồng ở Việt Nam do ảnh hưởng COVID-19. Trung Quốc cũng đang tăng cường các biện pháp kiểm dịch, làm chậm tiến độ xuất khẩu, gây ùn ứ tại cửa khẩu.

Kỳ vọng gam màu sẽ khởi sắc nhờ loạt tin vui 'mở cửa'

Mặc dù tình hình tiêu thụ rau quả những tháng đầu năm không mấy sáng sủa nhưng ngành hàng này vẫn khá lạc quan khi liên tiếp đón nhận các tin vui từ các thị trường xuất khẩu.

Điển hình tại thị trường quan trọng Trung Quốc, mới đây, Cục Bảo vệ thực vật thông tin nước này đã đồng ý cho Việt Nam xuất khẩu quả chanh leo. Việt Nam cũng đã đề nghị Tổng cục Hải quan Trung Quốc hoàn thiện các thủ tục để ký kết Nghị định thư cho phép xuất khẩu trái sầu riêng.

Hiện nay, tất cả hồ sơ kỹ thuật, cả nội dung tiếng Anh, tiếng Việt của Nghị định thư này đã được phía Việt Nam hoàn tất và gửi đi Trung Quốc, chỉ chờ phía bạn thống nhất, hoàn thành thủ tục và đề xuất ngày, giờ để hai bên ký kết Nghị định thư. 

"Việc đàm phán để xuất khẩu sầu riêng Việt Nam sang Trung Quốc đang ở giai đoạn cuối, hy vọng việc đàm phán sẽ kết thúc sớm để trong năm nay, sầu riêng xuất khẩu được sang thị trường này", đại diện Cục Bảo vệ thực vật cho hay.  

Đáng chú ý, trong bối cảnh xuất khẩu nhiều loại rau của của Việt Nam sang Trung Quốc giảm mạnh thì xuất khẩu chuối quả lại đang là điểm sáng. Trong 5 tháng đầu năm nay, Trung Quốc nhập khẩu 742.000 tấn chuối, tăng 10% so với cùng kỳ, trong đó chuối Việt Nam chiếm 43%, vượt qua Phillipines với 28%.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết diện tích trồng chuối của Trung Quốc đã giảm do chi phí vật tư đầu vào, phí thuê đất và lao động tăng đẫn đến sự gia tăng về thị phần nhập khẩu. Ảnh hưởng của dịch bệnh Panama đã khiến chất lượng chuối tại Trung Quốc giảm mạnh do phải sử dụng các loại giống kháng bệnh.

Trong thời gian tới, Trung Quốc sẽ gia tăng nhập khẩu chuối Việt Nam do vị trí địa lý gần hơn các nước khác. Ngoài ra, trái cây Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội xuất khẩu khi Trung Quốc có khả năng gỡ bỏ chính sách "Zero COVID" trong thời gian từ cuối năm nay đến đầu năm sau.

“Trung Quốc là một thị trường quan trọng. Để gia tăng thị phần nhập khẩu của thị trường này, các mặt hàng Việt Nam cần cải thiện chất lượng. Trong bối cảnh không còn "Zero COVID" Việt Nam sẽ có khả năng cạnh tranh rất tốt ngay cả với các nước trong khu vực,” ông Đặng Phúc Nguyên khẳng định. 

Một tín hiệu đáng mừng khác là cơ cấu thị trường xuất khẩu rau quả Việt Nam đang chuyển dịch sang các thị trường khó tính rất rõ nét như Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản...Cụ thể, 5 tháng đầu năm các thị trường này đều có sự gia tăng tỷ trọng so với cùng kỳ năm ngoái.

Đặc biệt là hàng loạt các thông tin tích cực về việc gia tăng mặt hàng xuất khẩu mới. Cụ thể,  Bộ NN&PTNT vừa nhận được thông báo từ các cơ quan chức năng Mỹ, về việc hoàn thành thẩm định các thủ tục và chính thức cho phép nhập khẩu quả bưởi từ Việt Nam.

“Dự kiến khoảng một vài tháng nữa Mỹ sẽ mở cửa cho quả bưởi của Việt Nam”,  ông Lê Văn Thiệt, Phó cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho hay.

Như vậy, bưởi da xanh sẽ là loại trái cây thứ 7 của Việt Nam vào thị trường Mỹ. Trước đó, 6 loại trái cây tươi được cấp phép xuất khẩu sang Mỹ, gồm xoài, nhãn, vải, thanh long, chôm chôm và vú sữa. 

Một thị trường khó tính khác là Nhật bản, Việt Nam đang xuất khẩu 3 loại trái cây tươi gồm thanh long, xoài, vải. Hiện phía Việt Nam cũng đang đàm phán với Bộ Nông nghiệp Nhật để xuất khẩu quả nhãn bằng biện pháp xử lý khí lạnh.

“Biện pháp xử lý khí lạnh này đang trong giai đoạn làm thí nghiệm cuối cùng. Hai chuyên gia của Bộ Nông nghiệp Nhật đã bay đến TP HCM để kiểm tra thí nghiệm cuối cùng. Nếu phía Nhật đánh giá tốt thì hy vọng vài năm tới, quả nhãn sẽ tiếp tục được xuất khẩu sang Nhật. Đây sẽ là tiền đề để thúc đẩy xuất khẩu các loại quả khác theo phương pháp này”, ông Thiệt chia sẻ. 

Theo Cục Xuất nhập khẩu, đây đều là các thị trường có tiêu chuẩn khắt khe đối với hàng rau quả, vì vậy xuất khẩu hàng rau quả được vào các thị trường này ngành hàng rau quả của Việt Nam có kỳ vọng xuất khẩu sang nhiều thị trường khác và làm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Đánh giá về dư địa của mặt hàng rau quả Việt tại các thị trường khó tính, có thể kể đến như Mỹ. Tiềm năng xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang thị trường này là rất lớn, với hơn 330 triệu người, thu nhập đầu người cao và xu hướng ngày càng chú trọng tới thành phần rau quả.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, nước này có nhu cầu tiêu thụ trái cây lớn với mức tiêu thụ 12 triệu tấn/năm. Sản xuất trái cây tươi tại thị trường nội địa chỉ đáp ứng 70% nhu cầu, còn lại 30% (tương đương 3,6 triệu tấn) là phải nhập khẩu, đây sẽ là dư địa lớn để cho ngành hàng trái cây của Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này.

Do đó, để rau quả Việt, đặc biệt là trái cây khai thác tốt thị trường tiềm năng như Mỹ, Cục Bảo vệ thực vật cho rằng trái cây của Việt Nam phải đáp ứng 3 tiêu chuẩn chính là vùng trồng đạt tiêu chuẩn và được phía Mỹ ủy quyền cho Bộ NN&PTNT giao Cục Bảo vệ thực vật cấp mã số vùng trồng; nhà máy đóng gói phải được chuyên gia phía Mỹ cấp mã số và sản phẩm phải được chiếu xạ tại nhà máy được cấp mã số đạt chuẩn.