Phát triển ngành công nghiệp bán dẫn: Cần có công nghệ riêng để đi cùng với thế giới

Theo Custom Market Insights, quy mô thị trường chip bán dẫn toàn cầu được định giá khoảng 580 tỷ USD vào năm 2022 và ước đạt 634,5 tỷ USD vào năm 2023. Đến năm 2032, doanh thu toàn thị trường chip bán dẫn dự kiến đạt khoảng 1.124 tỷ USD vào năm 2032.

Với riêng Việt Nam, doanh thu từ thị trường Mỹ của ngành chip bán dẫn đã tăng từ 321,7 triệu USD vào tháng 2/2022, lên 562,5 triệu USD vào tháng 2/2023, chiếm 11,6% thị phần tại Mỹ, chỉ xếp sau Malaysia và Đài Loan (Trung Quốc), theo số liệu từ Bloomberg. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu chip từ Việt Nam vào Mỹ đến từ doanh nghiệp FDI, cụ thể là Intel và một phần nhỏ của Samsung.

Chia sẻ tại chương trình Đối thoại của Báo Đầu tư, GS. TS Nguyễn Quốc Sỹ, Chủ tịch Viện Công nghệ VinIT, doanh số rất lớn nhưng nhân công Việt Nam chỉ đóng góp ở phần giá trị gia tăng cũng thấp nhất trong những khâu kiểm định, lắp ráp và đóng gói. Toàn bộ sản xuất chất bán dẫn và thiết kế cán bộ người Việt Nam hầu như không được tham gia.

"Tôi nhớ ngày trước khi Intel bắt đầu đầu tư vào Việt Nam họ chỉ tuyển 40 kỹ sư công nghệ bán dẫn nhưng chúng ta không đáp ứng được. Điều đó cho thấy chất lượng đào tạo của chúng ta chưa đạt yêu cầu so với thị trường lao động công nghệ cao mà thế giới đòi hỏi. Ngành công nghiệp bán dẫn của chúng ta thực ra chưa có gì cả, chúng ta có doanh số xuất khẩu, nhưng đó là nhờ Intel và Samsung", ông Sỹ thẳng thắn nói.

Theo ông, xây dựng ngành công nghiệp bán dẫn không dễ và phải làm bài bản từ nghiên cứu cơ bản, có đầu tư lớn về trang thiết bị, về con người, phải xây dựng các trung tâm nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và phải tự nghiên cứu ra một số sản phẩm công nghệ của riêng mình.

Đồng quan điểm, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho rằng ngành công nghiệp bán dẫn đã mở ra nhiều cơ hội cho tất cả các quốc gia trong đó có Việt Nam tuy nhiên nước ta cũng phải chịu áp lực từ sự cạnh tranh cao, đặc biệt là từ các nước như Trung Quốc, Mỹ và châu Âu.

Những quốc gia/khu vực này đã công bố kế hoạch cho lĩnh vực chip của mình từ 50 tới 150 tỷ USD. Yêu cầu về đội ngũ nhân sự chất lượng cao rất lớn, và thực tế nguồn nhân lực của Việt Nam mới chỉ đang dừng lại ở giai đoạn đầu, kỹ năng và trình độ chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp. 

Bộ trưởng cũng cho biết ngành công nghiệp bán dẫn đã xuất hiện ở Việt Nam từ những năm đầu thập kỉ 80 nhưng chưa có chiến lược phát triển mang tầm quốc gia. Vì vậy, lĩnh vực này ở nước ta vẫn còn khá sơ khai, chưa có sự tham gia sâu của doanh nghiệp nội địa, chủ yếu là doanh nghiệp nước ngoài. 

Việt Nam chưa phải lựa chọn duy nhất

Bàn về giải pháp phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, TS. Sỹ cho hay trong công nghiệp bán dẫn có hàng chục loại vật liệu bán dẫn, hàng trăm ứng dụng với các sản phẩm công nghệ khác nhau. Nhiều sản phẩm các nước đã làm tốt và chiếm lĩnh vị trí trong chuỗi cung ứng.

Muốn phát triển ngành bán dẫn cần sự tham gia từ các tập đoàn FDI bằng việc xây dựng cơ chế đặc biệt với hệ thống thu hút và chuyển giao công nghệ, chất xám. Đồng thời, phải có các phát minh công nghệ của riêng mình mới có thể đi cùng với thế giới trong chuỗi sản phẩm bán dẫn.

Nhiều quốc gia rất mong muốn các tập đoàn lớn như Intel đầu tư như: Indonesia, Ba Lan, Malaysia. Họ có những ưu đãi cho các doanh nghiệp ngành bán dẫn cả về đất đai, thuế, cơ sở hạ tầng. Điều đó cho thấy Việt Nam chưa phải lựa chọn duy nhất của họ.

Ông Sỹ đề xuất cần có một Uỷ ban phát triển ngành bán dẫn do Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo và các bộ, ngành tham gia tương tự như mô hình hành chính một cửa mà Chính phủ đang áp dụng. Với mô hình này, sẽ dễ dàng tiếp cận và tháo gỡ những vấn đề phát sinh, vướng mắc của của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần tập trung vào công tác đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn. Trong đó, cần đáp ứng các điều kiện: Lực lượng cán bộ, chuyên gia cao cấp cho đào tạo của các trường đại học khoa học và công nghệ; có hệ thống trang thiết bị hiện đại, các phòng thí nghiệm trọng điểm chuyên ngành phục vụ nghiên cứu và đào tạo; hệ thống chương trình, tài liệu nghiên cứu và công nghệ phục vụ công tác đào tạo.