Ông Tập gửi thông điệp ngầm tới Mỹ trong phiên khai mạc Đại hội Đảng

Các tín hiệu ngầm

Khi Chủ tịch Tập Cận Bình bước lên phát biểu tại Đại hội Đảng lần thứ 20 của Trung Quốc vào sáng 16/10, ông không đề cập đến bất kỳ chính sách đối ngoại cụ thể hay thách thức lớn nào mà nước phải này đối mặt trong 5 năm qua.

Ông không nhắc đến mối quan hệ xuống dốc giữa Trung Quốc và Mỹ, lập trường của Bắc Kinh đối với chiến sự Nga-Ukraine và chính sách chống dịch hà khắc Zero COVID. Nhưng dù không nói ra trực tiếp, ông Tập vẫn gửi đi thông điệp rõ ràng: Trung Quốc sẽ không nhường bước dẫu căng thẳng với phương Tây gia tăng.

Trong bài báo cáo khai mạc Đại hội Đảng, ông Tập sử dụng lối nói tổng quát, dành nhiều lời khen ngợi cho những thành tựu mà Trung Quốc đạt được dưới sự lãnh đạo của Đảng kể từ năm 2017, tờ South China Morning Post (SCMP) cho biết. 

Ông nói thêm rằng trước những thay đổi nhanh chóng của tình hình quốc tế, đặc biệt là khi đối mặt với “sự hăm dọa, ngăn chặn, cô lập và áp lực cực đoan từ bên ngoài”, lợi ích quốc gia của Trung Quốc vẫn là điều tối quan trọng và tình hình chính trị trong nước là ưu tiên của Đảng.

Ông tiếp tục nhấn mạnh rằng Trung Quốc theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập, coi trọng hòa bình và kiên quyết phản đối mọi hình thức của chủ nghĩa bá quyền, chính trị đàn áp và tâm lý chiến tranh lạnh.

Ông cũng nói rằng Trung Quốc đã tích cực tham gia vào công cuộc cải cách và xây dựng hệ thống quản trị toàn cầu, đồng thời duy trì vững chắc hệ thống quốc tế với cốt lõi là Liên Hợp Quốc và Hiến chương Liên Hợp Quốc.

Ông Tập không hề nhắc đến Ukraine. Nhưng ông Pang Zhongying, Giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Hải dương Trung Quốc đánh giá rằng việc ông Tập bảo vệ Hiến chương Liên Hợp Quốc thể hiện lập trường của Bắc Kinh đối với cuộc chiến tại Ukraine.

Ông Pang nói: “Tôi cho rằng việc ông Tập đề cập đến Hiến chương Liên Hợp Quốc có ý nghĩa rất quan trọng, bởi cuộc tấn công của Nga vào Ukraine đã vi phạm Hiến chương về chủ quyền. Và bằng cách nhắc lại điều này, Trung Quốc đã vạch ra một số ranh giới với Nga, thể hiện rằng quan điểm của họ về Ukraine khác với Nga”.

Cạnh tranh với Mỹ và phương Tây

Ông Tập cũng không trực tiếp nhắc đến một vấn đề to lớn khác là mối quan hệ của Bắc Kinh với Washington.

Căng thẳng giữa hai nước tiếp tục leo thang trong tuần vừa rồi sau khi chính quyền Tổng thống Biden áp đặt các hạn chế xuất khẩu nhằm ngăn cản doanh nghiệp chip Mỹ bán công nghệ và dịch vụ cho Trung Quốc. Đây là đòn giáng mạnh tới ngành công nghệ - một trong những ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh.

Dùng cách nói tổng quan, ông Tập khẳng định Trung Quốc phản đối chủ nghĩa đơn phương, chủ nghĩa bảo hộ và các hành vi bắt nạt. Ông nói thêm rằng Trung Quốc “kiên quyết duy trì công bằng và công lý trong môi trường quốc tế”.

Tuy không nhắc đến Mỹ trong báo cáo, ông Tập có nói rằng giáo dục, công nghệ và nhân tài là cơ sở cho sự phát triển của một Trung Quốc vững mạnh. Ông một lần nữa nhấn mạnh nhu cầu tự lực về công nghệ: “Công nghệ là lực lượng sản xuất chính, tài năng là nguồn lực chính và đổi mới là động lực chính”.

Theo tờ SCMP, sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ cũng được phản ánh trong phát biểu của ông Tập về quan hệ của Trung Quốc với những quốc gia đang phát triển khác. Trong bài báo cáo, ông Tập nói rằng Trung Quốc tán thành các quan niệm về tính trung thực, chân thành, ngay thẳng và lợi ích để tăng cường đoàn kết - hợp tác với các nước đang phát triển, đồng thời bảo vệ lợi ích chung của nhau.

Giáo sư Pang cho biết Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc trong mối quan hệ với các nước đang phát triển. Đơn cử, chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ đang đối đầu với Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Trung Quốc đang gặp rắc rối với các khoản cho vay dành cho các nước đang phát triển. Nhưng Giáo sư Pang cho rằng việc ông Tập nhấn mạnh vào lợi ích chung cho thấy Bắc Kinh đang tìm kiếm giải pháp. Ông bình luận: “Đây là cách ông Tập nói rằng Trung Quốc đang cố gắng tìm ra cách giải quyết cho các khoản vay và duy trì quan hệ tốt đẹp với các nước đang phát triển”.

Ông Xie Maosong, nhà nghiên cứu cấp cao tại của Viện Chiến lược Quốc gia tại Đại học Thanh Hoa, cho biết báo cáo của ông Tập về nền kinh tế cũng chỉ ra rằng Trung Quốc sẽ tạo ra cách riêng để đối đầu với những thách thức do phương Tây đặt ra.

Ông chỉ ra: “Một trong những điều cần lưu ý trong báo cáo là Trung Quốc ‘đang thúc đẩy xây dựng một nền kinh tế thế giới mở’. Khi phương Tây cố tách rời, Trung Quốc sẽ làm điều ngược lại, xây dựng thêm các quan hệ đối tác, các liên kết thương mại và đầu tư với những nước khác”.