NHNN đã cần thiết phải hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc?

Mới đây, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chấp thuận cho Agribank được áp dụng tỷ lệ dự trữ bắt buộc tiền đồng bằng 50% so với quy định của các TCTD thông thường. Theo đó, tiền gửi bằng VND không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng là 1,5% trên tổng số dư tiền gửi phải tính dự trữ bắt buộc; tiền gửi kỳ hạn 12 tháng trở lên là 0,5%.

Việc giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc này được áp dụng theo Thông tư 14/2018 của NHNN, nhằm thực hiện các biện pháp hỗ trợ các tổ chức tín dụng cho vay phát triển nông nghiệp, nông thôn mà ở đây là Agribank.

Tuy nhiên, thông tin này khiến nhiều nhà đầu tư kỳ vọng rằng NHNN có thể giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối trên diện rộng, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh đang diễn biến phức tạp ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế. 

Thế nhưng, cũng phải đặt lại câu hỏi rằng, đã đến lúc cần phải hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc hay chưa?

Về lý thuyết, tỷ lệ dự trữ bắt buộc quy định tỷ lệ giữa tiền mặt và tiền gửi mà các ngân hàng thương mại bắt buộc phải tuân thủ để đảm bảo tính thanh khoản. Theo đó, việc hạ tỷ lệ này xuống cũng có nghĩa rằng các ngân hàng có nhiều thanh khoản hơn, cung tiền nhiều hơn, có thêm dư địa để giảm lãi suất tiền gửi và lãi suất cho vay.

Song, theo quan điểm của Chuyên gia kinh tế TS. Nguyễn Trí Hiếu, ông cho rằng không còn nhiều dư địa để hạ tiếp tỷ lệ 3% hiện tại. Các ngân hàng cần một lượng dự trữ bắt buộc với NHNN để cơ quan này sẵn sàng cho hai mục đích, thứ nhất là điều chỉnh cung tiền trong nền kinh tế và thứ hai là để bảo toàn tính thanh khoản của các nhà băng.

Nếu nhìn ngay sang Trung Quốc, ngân hàng trung ương nước này vừa đây đã cắt giảm 0,5 điểm % tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tài chính đủ điều kiện nhằm hỗ trợ nền kinh tế. Quyết định này có khả năng "giải phóng" 1.000 tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng hơn 154 tỷ USD,  trong các quỹ dài hạn.

Tuy nhiên, sau khi được điều chỉnh giảm, tỷ lệ dự trữ bắt buộc bình quân đối với các tổ chức tài chính Trung Quốc vẫn sẽ ở mức 8,9%, cao hơn nhiều so với Việt Nam. Hay mặt bằng chung ở các nước láng giềng, như Cambodia, tỷ lệ này là 8%, Indonesia là 3,5%, Philippines là 12%... , theo số liệu từ CentralBankNews.

"Do đó, cần phải rất cân nhắc kỹ việc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc ở Việt Nam", theo TS. Nguyễn Trí Hiếu.

Chia sẻ với Đầu tư Chứng khoán, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cũng đồng ý về mặt tích cực, tỷ lệ dự trữ bắt buộc nếu hạ sẽ tăng thanh khoản cho thị trường, góp phần giảm chi phí vốn cho các tổ chức tín dụng.

Nhưng sử dụng chính sách này khá nhạy cảm, bởi lực tác động của công cụ sẽ rất mạnh đến thị trường. Trong khi đó, NHNN có thể hỗ trợ thị trường qua các công cụ khác, đặc biệt liên quan đến thị trường mở, cho vay tái cấp vốn.

Hệ thống ngân hàng đã căng thanh khoản hay chưa?

Nếu so sánh trong nửa đầu năm, tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế đạt khoảng 5,5%, trong khi tăng trưởng huy động chỉ vào khoảng 3,1%. Thanh khoản hệ thống khi đó được đánh giá sẽ không còn dồi dào như năm 2020.

Tuy nhiên, từ tháng 6 cho đến nay, tác động tiêu cực của đợt dịch COVID-19 mới được nhìn thấy rõ hơn bao giờ hết. Theo số liệu của SSI Research, có thể thấy tốc độ tăng trưởng tín dụng đã giảm đáng kể trong nửa đầu tháng 6.

Trước ảnh hưởng của dịch bệnh, giới phân tích đều cho rằng khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế trong 6 tháng cuối năm sẽ yếu đi, không được như kỳ vọng.

Thực tế, trong báo cáo mới đây về cuộc điều tra xu hướng xu hướng kinh doanh nửa cuối năm, bản thân các nhóm tổ chức tín dụng hầu hết đều giảm mức dự báo tăng trưởng tín dụng của đơn vị mình trong năm 2021 so với kỳ vọng tại kỳ điều tra trước do quan ngại về tác động khó lường của dịch bệnh COVID-19 thời gian tới.

Bên cạnh đó, các hợp đồng bán ngoại tệ kỳ hạn đầu tháng 1/2021 đã bắt đầu được thực hiện giúp nguồn cung nội tệ trên liên ngân hàng dồi dào hơn. 

Theo SSI Research, sẽ có khoảng 157.000 tỷ đồng sẽ được bơm ra vào tháng 7 và 8/2021 nếu các hợp đồng mua bán ngoại tệ không bị hủy ngang và không có các động thái trung hòa của NHNN như phát hành tín phiếu để hút tiền về.

Hiện tại, lãi suất liên ngân hàng đang ở mức 0,97%/năm đối với kỳ hạn qua đêm và 1,18%/năm với kỳ hạn một tuần. Tính chung cho tháng 7, mặt bằng lãi suất liên ngân hàng hầu như đi ngang, ở vùng 1,01%/năm cho kỳ hạn qua đêm, giảm nhẹ từ vùng 1,21%/năm trong tháng 6.

Lãi suất liên ngân hàng dự báo sẽ duy trì ở mức thấp khi lượng tiền đồng từ bán ngoại tệ kỳ hạn tiếp tục về nhiều hơn trong thời gian tới.

Thậm chí, trên kênh thị trường mở (OMO) trong những tháng gần còn diễn biến khá ảm đảm, cho thấy thanh khoản chưa rơi vào căng thẳng.

Theo đánh giá của Chứng khoán Bảo Việt, thanh khoản hệ thống ngân hàng về cơ bản vẫn đang ở trạng thái dồi dào khi NHNN vẫn chưa phải can thiệp qua các kênh OMO và tín phiếu của thị trường mở trong các tháng gần đây.