Nền tảng chia sẻ đang vô tình tạo thế độc quyền cho nhóm nhỏ doanh nghiệp, đẩy người nghèo ra rìa

Bất chấp diễn ngôn siêu tích cực về sự hợp tác, nhiều người đã tỏ ra lo ngại về cách hiểu thuật ngữ "chia sẻ" về phương diện xã hội, vì cơ chế hoạt động của các nền tảng kết nối đã phục vụ trao đổi kinh tế với giá trị thực dụng. 

Các giao dịch trên nền tảng thường diễn ra qua trung gian thị trường, sử dụng các công ty làm trung gian và không được coi là chia sẻ, mà buộc người dùng trả tiền trả tiền để tiếp cận hàng hóa và dịch vụ cụ thể. 

Khái niệm về nền kinh tế chia sẻ kiểu đó giống "nền kinh tế tiếp cận". Trong nền kinh tế tiếp cận, những người có thu nhập thấp khó có thể hưởng lợi.

Những nền tảng tạo nên kinh tế chia sẻ đang hướng tới những người thuộc tầng lớp trung lưu, thượng lưu khá am hiểu công nghệ và có quan hệ xã hội rộng. Ảnh: INC

Thực tế đã chứng minh rằng các nền tảng thành công trong nền kinh tế chia sẻ có xu hướng độc quyền hoặc tạo thế độc quyền với khối lượng lớn nhằm vào tầng lớp thượng lưu, để bù đắp cho đầu tư công nghệ và chi phí biên thấp của các giao dịch phát sinh thêm. 

Các dịch vụ thành công còn tạo ra tình trạng một nhóm doanh nghiệp nhỏ sở hữu tỉ lệ lớn tài nguyên và của cải trong nền kinh tế ngày nay.

Hơn nữa, những nền tảng tạo nên kinh tế chia sẻ đang hướng tới những người thuộc tầng lớp trung lưu, thượng lưu khá am hiểu công nghệ và có quan hệ xã hội rộng. Những người có thu nhập thấp chẳng những hiếm khi sử dụng các dịch vụ chia sẻ, mà thậm chí nhiều người còn không biết tới sự tồn tại của chúng.

Bởi những lí do ấy, các nghiên cứu gần đây chứng minh các mô hình dịch vụ chia sẻ đã không còn giữ nguyên bản chất cao đẹp ban đầu - hướng tới toàn bộ xã hội và bảo đảm sự bền vững - mà đang hoạt động như những siêu thị số để mang tới lợi ích cho các nhà đầu tư mạo hiểm.

Hàng loạt công ty vận hành nền tảng kết nối như Uber đang đối mặt với cáo buộc xâm hại các quyền của người lao động bằng cách không bảo đảm phúc lợi và bảo hiểm cho họ. 

Giới chuyên môn ước tính những người lao động trong nền kinh tế chia sẻ hưởng mức lương theo giờ thấp hơn trung bình 25% so với đồng nghiệp trong mô hình kinh tế truyền thống.

Khách hàng và giới chuyên môn cũng tỏ ra lo ngại trước thực rạng nhiều doanh nghiệp vận hành dịch vụ chia sẻ không đào tạo và giám sát người lao động một cách phù hợp. 

Người ta cáo buộc Airbnb giảm 8-10% doanh thu của ngành khách sạn và gây tác động tiêu cực tới chi phí sinh hoạt. Nguyên nhân là mức tiền thuê nhà ngắn hạn tạo ra động cơ để các chủ nhà không cho thuê với giá thấp dù phòng trống, bởi họ kì vọng mức thu nhập cao nếu du khách thuê. Vì thế, những người có thu nhập thấp sẽ khó thuê phòng, và nguồn cung khả dụng về phòng ở cũng giảm.