'Làm quan' ở Washington nhưng giúp gia đình kinh doanh ở Trung Quốc: Vị thế nhạy cảm của Bộ trưởng Giao thông Mỹ

Một e-mail "bay" tới Washington trước lúc bình minh. Một quan chức thuộc Đại sứ quán Mỹ ở Bắc Kinh đang gấp rút tìm lời khuyên từ Bộ Ngoại giao Mỹ về "một câu hỏi về ứng xử".

"Tôi viết thư cho các ngài vì Đại sứ quán Mỹ ở Trung Quốc đang chuẩn bị cho một chuyến thăm của Bộ trưởng Giao thông Triệu Tiểu Lan (Elaine Chao)", vị quan chức viết như vậy trong e-mail hồi tháng 10/2017.

Bộ trưởng Giao thông Mỹ, bà Triệu Tiểu Lan. Ảnh: Time

Quan chức mà Bộ Ngoại giao Mỹ quan tâm

Văn phòng của bà Chao đã đưa ra hàng loạt yêu cầu không chính thống liên quan tới chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của bà với tư cách là một thành viên trong nội các của Tổng thống Donald Trump, theo lời kể của những người biết về e-mail kia. Một trong số những yêu cầu là: Đề nghị các quan chức liên bang giúp điều phối hoạt động di chuyển cho ít nhất một thành viên gia đình và đưa nhiều người thân vào các cuộc họp với quan chức chính phủ Trung Quốc.

Ở Trung Quốc, gia tộc họ Triệu có vị thế không bình thường. Họ điều hành một công ty vận tải biển Mỹ với những mối quan hệ kinh tế và chính trị sâu sắc với giới tinh hoa ở Trung Quốc, nơi phần lớn hoạt động của công ty diễn ra. Bộ trưởng Triệu đột ngột hủy chuyến thăm sau khi các quan chức của Bộ Giao thông Mỹ nhận câu hỏi về quy tắc ứng xử từ đại sứ quán Mỹ ở Bắc Kinh, và sau khi báo New York Times cùng nhiều báo khác yêu cầu giới chức cung cấp thông tin về lịch trình chuyến công du và những người cùng đi với bà.

Bộ trưởng Triệu có một số người thân tương đối giàu và có mối quan hệ tốt trong ngành vận tải biển. Những lợi ích kinh doanh của họ có thể chịu tác động bởi các cuộc họp", một quan chức giấu tên thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ và tham gia vào quá trình thảo luận về chuyến công du của bà Triệu, phát biểu.

Vị quan chức nói thêm rằng việc Đại sứ quán Mỹ ở Bắc Kinh cảnh báo Washington là một động thái bất thường, và là dấu hiệu cho thấy mức độ quan ngại của Bộ Ngoại giao Mỹ.

David H. Rank, một quan chức khác thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, biết câu chuyện sau khi ông thôi chức phó đại sứ Mỹ ở Bắc Kinh hồi đầu năm 2017. "Những yêu cầu của Bộ trưởng Triệu đối với chuyến công du Trung Quốc rất không phù hợp", ông bình luận.

Bộ Giao thông Mỹ không đưa ra một lý do cho quyết định hủy chuyến công du của bà Triệu, mặc dù sau đó người phát ngôn của Bộ nói rằng bà hủy vì Tổng thống Trump triệu tập cuộc họp nội các vào thời điểm ấy. Người phát ngôn cũng nói những hành động của Bộ trưởng Triệu ở Mỹ không liên quan tới lợi ích kinh doanh của gia đình bà tại Trung Quốc.

Bà Triệu không có chức danh chính thức hay cổ phần trong Foremost Group, công ty vận tải của gia đình. Nhưng bà và chồng - Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của bang Kentucky, đã nhận hàng triệu USD dưới dạng quà tặng của cha bà, ông James. Ông vừa thôi điều hành công ty vào năm ngoái. Gia tộc họ Triệu - bao gồm cha và em gái của bà Triệu Tiểu Lan - đã quyên góp hơn 1 triệu USD cho chiến dịch tranh cử của Thượng nghị sĩ McConnell. Ông James và bà Angela - em gái bà Triệu Tiểu Lan và đang giữ chức giám đốc điều hành Foremost - là đối tượng trong bộ quy tắc ứng xử của Bộ Ngoại giao Mỹ.

Nỗ lực nâng cao vị thế của công ty gia đình

Theo nội dung các cuộc phỏng vấn, các báo cáo trong ngành vận tải biển và tài liệu của chính phủ Mỹ, Trung Quốc, trong nhiều năm qua, Triệu Tiểu Lan đã liên tục sử dụng mối quan hệ và uy tín của bà ở Trung Quốc để nâng cao thanh thế của công ty Foremost. Công ty đang hưởng lợi từ những chính sách công nghiệp mở rộng của Bắc Kinh - vấn đề đang trở thành trung tâm của mối quan hệ ngoại giao căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Hiện tại, bà Triệu là quan chức cao nhất trong chính phủ của ông Trump quản lý ngành vận tải biển trong bối cảnh nó đang giảm sút mạnh và chịu sự cạnh tranh mạnh từ các đối thủ Trung Quốc.

Bà Triệu Tiểu Lan (mặc áo hồng) cùng chồng, thượng nghị sĩ Mitch McConnell, và cha (ông James), em gái (Angela) trong một cuộc gặp. Ảnh: The New York Times

Nỗ lực của bà Triệu với tư cách là người đại diện cho công ty gia đình - như xuất hiện trong các sự kiện quảng bá, cùng cha tham gia các cuộc phỏng vấn của giới truyền thông Trung Quốc - đã diễn ra trong bối cảnh Foremost tương tác với các cơ quan truyền thông nhà nước Trung Quốc với mức độ quá cao đối với một doanh nghiệp Mỹ.

Foremost đã nhận những khoản vay có trị giá hàng trăm triệu USD từ một ngân hàng thuộc chính phủ Trung Quốc. Mảng kinh doanh chính của công ty - vận chuyển quặng sắt và than đá của Trung Quốc - liên kết chặt chẽ với những ngành đang chịu tác động từ cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. 

Dù chỉ là công ty tương đối nhỏ trong ngành vận tải biển, Foremost lại nhận những đơn hàng lớn từ một trong những xưởng đóng tàu lớn thuộc sở hữu nhà nước, và ký kết hợp đồng vận chuyển dài hạn với một tập đoàn thép quốc doanh Trung Quốc cũng như nhiều công ty hàng hóa trên thế giới. Những hợp đồng ấy đảm bảo doanh thu ổn định cho công ty.