Hồi hộp như nông dân trồng mía

Nhiều khó khăn bủa vây nhà nông trồng mía và doanh nghiệp sản xuất

Ở Trà Vinh, trong những ngày này, nông dân trồng mía cho biết, mía dù đã quá tuổi 2 tháng, sắp biến thành củi khô nhưng nhà máy đường không chịu thu mua. Họ sốt ruột nên sang tỉnh lân cận để bán thì bị ép giá, hạ trữ lượng đường, tính ra mỗi công mía bị lỗ hơn 1 triệu đồng.

Ngành mía đường đang gặp khó.

Tương tự, ở Phú Yên, nỗi lo tiêu thụ với giá thu mua xuống quá thấp đang khiến các các nông dân trồng mía rầu rĩ. Trong khi đó, giá đường bán sỉ trên thị trường trong nước cũng chỉ quanh quẩn ở mức 11.000-11.500đ/kg. Tại thời điểm này, mía đường của niên vụ cũ vẫn còn trên 200 nghìn tấn tồn kho, cộng thêm 100 nghìn tấn của niên vụ mới cũng dự báo tiêu thụ rất khó khăn.

Trong một diễn biến liên quan, nhận thấy mối đe doạ lớn đối với ngành công nghiệp mía đường hiện còn yếu kém, thời gian qua, phía Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cùng Bộ NN&PTNT và Bộ Công thương đều bày tỏ mong muốn Chính phủ lùi thời điểm áp dụng chính sách thuế 5% nhập khẩu với mặt hàng đường đến hết năm 2019 trong khi ATIGA đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2018.

Ngành mía đường Việt muốn lùi thời gian thực hiện cam kết trên đến năm 2022, hoặc 2020. Nhưng cũng có những ý kiến phản đối, cho rằng ngành này bảo hộ 20 năm rồi với hai biện pháp là công cụ thuế quan và hạn ngạch. Đến nay, theo cam kết hội nhập thì phải thực hiện thôi. Bản thân các doanh nghiệp (DN) mía đường nội địa cũng phải tự thân mà đứng dậy.

Như dự báo từ trước đó của Công ty chứng khoán FPTS, ngành mía đường Việt là ngành kém khả quan trong giai đoạn 2018-2019. Nguyên do là vì đường sản xuất trong nước bị cạnh tranh bởi đường Thái Lan trong khi chưa kịp nâng cao năng lực cạnh tranh. Đến 2 năm sau đó, ngành này sẽ có sự phân hóa với mức độ cạnh tranh cao. Những DN đường nội địa nào đạt được hiệu quả từ những cải cách hiện tại và trong thời gian tới thì có thể hạ được giá thành sản xuất và tiếp tục tăng trưởng.

Còn với những DN nhỏ, sức cạnh tranh yếu sẽ dần bị đào thải ra khỏi ngành này. Và cũng nên theo dõi những diễn biến mới trong xu hướng mua bán sáp nhập (M&A) của ngành này tiếp tục diễn ra và sức ảnh hưởng từ các DN đường có quy mô lớn.

Trong khi đó, những dự định trước đây về thay đổi với mức thuế suất ở trong nước trong ngành đường và những ngành liên quan cũng là nỗi lo lớn. Đó là từng có đề xuất tăng mức thuế suất Giá trị gia tăng (VAT) áp dụng cho đường dự kiến tăng từ 5% lên 6%. Cộng thêm mức thuế tiêu thụ đặc biệt với DN sản xuất nước ngọt là 10%.

Nếu đề xuất này mà được thông qua thì giá sản phẩm nước giải khát trên thị trường sẽ tăng khoảng 12%, vừa ảnh hưởng đến việc tiêu thụ sản phẩm và vừa ảnh hưởng đến sức tiêu thụ của ngành đường nội địa. Chỉ có nông dân và người tiêu dùng chịu thiệt.

Như chia sẻ của ông Nguyễn Văn Việt- Chủ tịch Hiệp hội Bia rượu - Nước giải khát Việt Nam, chi phí sản xuất sẽ tăng lên do mức tăng lên do mức tăng thuế suất VAT áp dụng cho đường. Tất cả các yếu tố này sẽ gây hệ luỵ là tăng giá thành sản phẩm, giảm khả năng tiêu thụ sản phẩm, giảm doanh thu có thể kéo theo giảm quy mô sản xuất, giảm lao động.

Ông Việt cho rằng, đối tượng sẽ chịu ảnh hưởng và tác động nhiều nhất sẽ là các DN nhỏ và vừa. Giá bán cao còn khả năng dẫn đến cơ hội cho hàng nhập lậu, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng phát triển.

Trở lại vấn đề ATIGA, có thể thấy cạnh tranh chủ yếu đến từ Thái Lan, nước xuất khẩu đường lớn thứ 2 thế giới sau Brazil. Đường từ Thái Lan luôn có giá rẻ hơn đường Việt và thường xuyên được nhập tiểu ngạch vào Việt Nam. Lượng đường nhập lậu vào Việt Nam cũng chủ yếu từ Thái Lan.

Vấn đề với ngành đường Việt Nam hiện giờ là ngoài vấn đề về thuế suất thì năng lực cạnh tranh vẫn chưa được cải thiện đáng kể. Trữ đường của mía chưa cao. Chưa có giải pháp để người nông dân chuyên tâm trồng mía. Các nhà máy đường chưa ổn định vùng nguyên liệu. Điều đáng nói, thương lái hưởng lợi lớn ở khâu trung gian trong khi nông dân bị ép giá và thất thoát chi phí tại các DN sản xuất mía đường hoạt động chân chính.

Giới chuyên gia lưu ý, trước sức ép cạnh tranh thì khả năng một số DN mía đường Việt Nam thuộc dạng nhỏ đứng trước lựa chọn buộc phải bị thâu tóm, giải thể hoặc hoạt động cầm chừng và thua lỗ. Tuy nhiên, nếu các DN đường nội địa đầu tư bài bản vào vùng nguyên liệu, có lượng khách hàng công nghiệp cố định, xây dựng được kênh bán lẻ để loại bỏ chênh lệch giá khâu trung gian hoặc hoạt động ở những khu vực mà đường nhập khẩu khó tiếp cận thì vẫn có cơ hội để phát triển.