Giá dầu diesel cao còn tai hại hơn giá xăng cao

Mối nguy ít người chú ý 

Giá dầu diesel phi mã trong những tháng gần đây – hơn hẳn đà tăng của giá xăng - đặc biệt là sau khi Nga tấn công Ukraine hồi tháng 2. Cuộc chiến Moscow khơi mào khiến hàng loạt quốc gia tẩy chay nhiên liệu của Nga, đồng nghĩa với thị trường thế giới mất đi một nguồn cung lớn của dầu, thành phần chính của nhiên liệu diesel. Hậu quả là giá tăng chóng mặt.

Những người lái xe cảm nhận rất rõ nỗi đau khi giá xăng tăng. Nhưng có thể nhiều người không biết rằng họ cũng đang chịu đựng tác động của giá nhiên liệu diesel đắt đỏ. Đó là vì hàng hóa mà người tiêu dùng mua – từ nước hoa quả cho đến tã lót trẻ em bán trên Amazon – được vận chuyển bằng xe tải, tàu hay thuyền chạy bằng dầu diesel.

Phần chi phí tăng được chuyển từ công ty này sang công ty khác và cuối cùng là đẩy về phía người tiêu dùng dưới hình thức hàng hóa đắt tiền hơn.

Ông Matt Smith, trưởng chuyên gia phân tích về dầu tại công ty nghiên cứu Kpler cho biết: “Mọi người ít chú ý đến giá diesel hơn vì họ không trực tiếp mua và sử dụng nó. Nhưng giá diesel có tác động lớn hơn hẳn xăng và đang tạo ra ảnh hưởng lớn lên nền kinh tế”.

Tờ AP cho biết tại Mỹ, giá diesel trung bình hiện vào khoảng 5,5 USD/gallon – cao hơn tới 68% so với một năm trước. Để so sánh, trung bình giá một gallon xăng là 4,47 USD, tăng 41% trong vòng 12 tháng.  

Giá xăng đã phần nào hạ nhiệt trong thời gian qua nhưng dầu diesel thì không. Nguyên do là các nhà máy tinh chế diesel tại Mỹ đã hoạt động gần công suất tối đa. Nếu giá không giảm, tác động của giá dầu diesel cao có thể ngày càng xấu đi vì chi phí gia tăng đang khiến một số công ty xe tải từ chối nhận việc trừ khi khách hàng đồng ý trả thêm tiền cho nhiên liệu.

“Và khi đó thì trạng thiếu hụt trong ngành logistics sẽ càng trầm trọng thêm”, nhà kinh tế năng lượng Phil Verleger cảnh báo. “Người Mỹ sẽ thấy nhiều kệ hàng trống hơn và giá cao hơn”.

Giá dầu diesel cao đang khuếch đại giá hàng hóa hơn cả xăng vì chi phí vận chuyển tăng quá cao. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6 vọt tăng 9,1% so với cùng kỳ năm trước. Tỷ trọng của dầu nhiên liệu trong chỉ số tăng gần gấp đôi.

Một trong những lý do giá dầu diesel chưa giảm như xăng là bởi các nước OPEC tiếp tục sản xuất dưới hạn ngạch. Trong khi đó, dầu xuất xứ từ Trung Đông thường sản xuất được nhiều nhiên liệu diesel hơn là các vùng khác, ví dụ như một số nơi ở Texas. Yếu tố khác là Trung Quốc đã giảm xuất khẩu diesel, có lẽ là để đạt mục tiêu giảm thải. 

Và tại Mỹ, các nhà máy sản xuất dầu diesel từ dầu thô đã chạm công suất tối đa. Theo Viện Dầu mỏ Mỹ, số nhà máy lọc dầu đang hoạt động của nước này ít hơn 11 nhà máy so với mức trước đại dịch. Một số nhà máy ở California đang đóng cửa để trang bị thêm máy móc cho quy trình xử lý nhiên liệu tái tạo.

Ông Bob Costello, nhà kinh tế trưởng tại Hiệp hội Vận tải Mỹ nhận định: “Chúng ta sử dụng rất nhiều dầu diesel, có lẽ nhiều hơn mức mà các nhà máy có thể sản xuất”.

Một trong những mục đích Tổng thống Joe Biden nhắm đến khi tới thăm Arab Saudi tuần trước là thuyết phục OPEC sản xuất thêm dầu, đồng nghĩa với việc có thêm nhiên liệu diesel cho thế giới. Thái tử Mohammed bin Salman đã ám chỉ rằng Arab Saudi có thể sản xuất nhiều dầu hơn.

Nhưng bà Amy Myers Jaffe, chuyên gia năng lượng tại Đại học Tufts, cảnh báo rằng trông đợi OPEC sản xuất thêm dầu ngay trong mùa hè này có thể chỉ là ước muốn viển vông. Và dẫu cho các nhà sản xuất dầu khí Mỹ có tăng sản lượng, thách thức vẫn chưa chấm dứt. Mỹ còn phải tìm ra thêm công suất lọc dầu và đường ống để vận chuyển lượng diesel gia tăng.

“Làm việc miễn phí”

Trong lúc chờ giá dầu diesel hạ nhiệt, một số tài xế xe tải đang phải vật lộn xoay xở để hàng hóa tiếp tục được vận chuyển. Bà Sherri Brumbaugh, CEO Garner Trucking, đã lắp đặt thêm máy bơm nhiên liệu để đội 90 xe tải của công ty có thể trực tiếp bơm dầu tại địa bàn ở Findlay, Ohio. Lý do là bà Brumbaugh có thể thu mua dầu disel với giá rẻ hơn là các tài xế mua trên đường.

Bà cũng giám sát xem các tài xế mua nhiên liệu ở đâu để đảm bảo họ có được giá tốt nhất. Công ty của bà cũng cố gắng gánh chịu giá nhiêu liệu cao nhiều nhất có thể. “Nhưng đến một lúc nào đó, tôi phải trao đổi với khách hàng và nói: ‘Chúng tôi phải tăng giá cước’”, bà chia sẻ.

Khách hàng của Garner Trucking rất đa dạng, từ doanh nghiệp sản xuất đồ uống đóng hộp cho đến nhà sản xuất máy rửa bát. Bà tiết lộ gần đây số đơn vận chuyển hàng lẻ đã giảm. Bà e ngại: “Có lẽ đây là tín hiệu suy thoái. Tôi mong là không phải”.

Cargo Transporters, công ty điều hành 470 xe tải và 1.800 ô tô kéo trailer cũng đã tăng giá cước. Ông Shawn Brown, một trong những lãnh đạo cấp cao của Cargo Transporters, cho biết công ty cũng từ chối một số công việc ở Florida, nơi mà hầu hết các xe tải sẽ trở về với thùng hàng rỗng. Khi không có hàng trên xe tải, không ai trả tiền cho công ty. Nhưng nhiên liệu vẫn bị đốt và tài xế vẫn phải được trả lương.

Ông Brown nói tiếp: “Khi không có hàng trên xe, không có đồng doanh thu nào được tạo ra và bánh xe vẫn lăn trên đường, công ty chúng tôi phải gánh hết chi phí đó”. 

Theo tính toán của Cowen Research và AFS Logistics, các hãng vận tải đường dài UPS và FedEx đã tăng hơn gấp đôi phụ phí nhiên liệu đối với việc giao hàng trên mặt đất so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo AP, ông Biden đã kêu gọi Quốc hội và các bang miễn thuế xăng hoặc dầu diesel trong vòng vài tháng để giúp giảm thiểu khó khăn cho các tài xế. Tuy nhiên, Quốc hội có vẻ không sẵn lòng chấp nhận phương án này. Một số bang đã tạm ngừng một số thuế lên dầu diesel và các loại nhiên liệu động cơ khác.

Với giá disel cao ngất ngưởng, nữ tài xế xe tải đường dài Deb LaBree và chồng của cô đang phải làm việc nhiều giờ hơn để kiểm soát chi phí. Trước đây, hai người thường lái xe 4 ngày trong tuần và dành ba ngày còn lại ở nhà tại bang Missouri. Nhưng giờ, cô cho biết: “Chúng tôi phải làm việc 5 hoặc 6 ngày mỗi tuần để bù chi phí nhiên liệu.

Hầu hết tài xế xe tải như tôi nghĩ rằng mình đang phục vụ đất nước, vận chuyển hàng hóa khắp nơi để nền kinh tế Mỹ tiếp tục vận hành. Nhưng chúng tôi phải làm việc miễn phí đến lúc nào? Tôi không thể làm ăn kiểu đó”.