Bloomberg: Dân Mỹ phản ứng thái quá với giá xăng tăng cao, thiệt hại thực chất không đáng là bao

Giá xăng chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong chi tiêu

Chi phí nhiên liệu là bằng chứng dễ thấy nhất về việc áp lực lạm phát đang phình to. Người tiêu dùng khó mà phớt lờ được nhóm chi phí này, khi mà họ có thể nhìn thấy rõ bảng giá xăng dầu tại các trạm xăng trên toàn quốc.

Giá xăng tăng cao là một trong các nguyên nhân lớn nhất khiến tâm lý người tiêu dùng tại Mỹ tụt xuống mức thấp kỷ lục. Các chính trị gia đang phải chịu áp lực, buộc họ phải hành động để hạ nhiệt giá xăng dầu.

Chẳng hạn, Nhà Trắng đang kêu gọi tạm ngừng truy thu thuế xăng. Bang California thì muốn gửi cho “hàng triệu” người dân khoản tiền lên tới 1.050 USD để giúp họ “đổ đầy bình xăng”.

Tuy nhiên, bất chấp những lời phàn nàn về chi phí nhiên liệu quá cao, giá xăng dầu hiện nay không chiếm tỷ trọng đáng kể trong các khoản chi tiêu của hộ gia đình Mỹ như trước đây.

Các chiến lược gia tại RBC Capital Markets đã tính toán số liệu và phát hiện ra rằng chi tiêu cho nhiên liệu hiện tại chỉ chiếm khoảng 3,5% tổng chi tiêu của người tiêu dùng. Mức trung bình hàng tháng trong ba thập kỷ trở lại đây là 3,6%.

Ở góc độ khác, vào năm 2008, giá xăng từng tăng cao tới 4 USD/gallon - tức thấp hơn hiện nay khoảng 1 USD. Tuy nhiên, ở thời điểm đó, chi tiêu cho xăng dầu chiếm 4,5% tổng chi tiêu.

Theo các chiến lược gia của RBC, mức giá của năm 2008 là đủ để xảy ra hiện tượng “nhu cầu sụp đổ” (demand destruction). Khi giá của một mặt hàng leo thang quá mức, nhu cầu sẽ lao dốc vì người tiêu dùng không thể chi trả được.

Giờ đây, hãng tư vấn RBC ước tính, giá xăng trung bình tại nền kinh tế lớn nhất thế giới phải tăng thêm 35% lên khoảng 6,6 USD/gallon thì hiện tượng tương tự mới xảy ra.

Không có mối tương quan giữa giá xăng và nhu cầu

Mặt khác, công chúng có thể nghĩ rằng giữa đà tăng của giá xăng và nhu cầu sẽ có một mối tương quan nhất định, song thực tế không phải vậy.

Các chiến lược gia của RBC nhận thấy, trong 30 năm tính đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát, giá xăng bán lẻ đã tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm trước trong 39 tháng riêng lẻ. Cùng giai đoạn, nhu cầu xăng dầu chỉ giảm từ 2% trở lên trong 12 tháng. Họ nói thêm rằng 5 lần nhu cầu đi xuống là trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Ngay cả vậy, 2008 cũng không phải một mốc tiêu chuẩn để đem ra so sánh, RBC lưu ý. Lý do là trong 12 tháng cho đến thời điểm giá dầu thô chạm mức đỉnh lịch sử vào năm 2008, tỷ lệ tiết kiệm hộ gia đình tại Mỹ đã ở gần mức đáy 60 năm.

Tỷ lệ cụ thể là 3,5% - thấp hơn một nửa so với mức trung bình lịch sử 8,3% và nằm dưới mức hiện tại là 5,4%, nhóm chiến lược gia cho hay.

“Nói một cách đơn giản, lần gần nhất giá xăng dầu tại Mỹ leo lên mức cao kỷ lục là khi tình hình tài chính của người tiêu dùng Mỹ đang rất tồi tệ. Khi đó, họ không thể chống đỡ được các cú sốc giá năng lượng”, các chiến lược gia nhấn mạnh.

Trên thực tế, nhu cầu xăng dầu hiện đang giảm trong bối cảnh giá xăng tăng. Theo Bloomberg, nhu cầu xăng trung bình 4 tuần tại Mỹ đã tụt xuống còn 8,93 triệu thùng/ngày - mức thấp nhất theo mùa kể từ năm 2014.

Tuy nhiên, thật quá đơn giản nếu kết luận rằng điều này có liên quan đến việc giá xăng tăng cao khiến người tiêu dùng phải cắt giảm tiêu thụ.

Theo dữ liệu 4 tháng đầu năm nay từ Cơ quan Quản lý Cao tốc Liên bang Mỹ, dù giá xăng đã tăng 32% lên khoảng 4,33 USD/gallon, đoạn đường lái xe của người dân Mỹ lại cao hơn 4,5% so với cùng kỳ năm ngoái và có thể tương đương với mức trước đại dịch.

Tóm lại, giá xăng đang tăng và nhu cầu đang giảm, nhưng tổng số dặm đường lại không đi xuống. Bloomberg nói có hai cách lý giải phù hợp.

Đầu tiên là xe ô tô ngày nay đã tiết kiệm nhiên liệu hơn, ít phải đến trạm xăng để tiếp nhiên liệu hơn. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, mức tiết kiệm nhiên liệu trung bình cho một ô tô chở khách mới ở Mỹ đã tăng từ 20,2 dặm năm 2000 và 16 dặm năm 1980 lên 25,4 dặm vào năm 2020.

Thứ hai là xe điện đang tiếp tục chiếm lĩnh thị trường. Axios dẫn số liệu từ hãng tư vấn AlixPartners cho biết, số lượng đăng ký xe điện đã tăng gấp đôi trong năm qua lên 5% và thị trường của xe điện ở Bắc Mỹ có thể đạt 28% vào năm 2028 và 59% vào năm 2035.

Giá xăng tăng sốc đã trở thành vấn đề chính trị hàng đầu với Tổng thống Joe Biden. Tỷ lệ ủng hộ của ông vừa đạt mức thấp mới là 39% và điều này có thể khiến Đảng Dân chủ mất quyền kiểm soát một hoặc cả hai viện tại Quốc hội trong cuộc bầu cử cuối năm nay.

Tuy nhiên, chính phủ của ông Biden thực sự không thể làm gì để giảm giá xăng một cách bền vững. Tất cả giải pháp ngắn hạn đã được mang ra thảo luận đều có thể gây phản tác dụng, khiến nhu cầu bùng nổ hơn. Bloomberg cho rằng, việc nên làm nhất bây giờ là “án binh bất động”, dù điều đó không khả thi về mặt chính trị.