Cách nữ tỉ phú Nguyễn Thị Phương Thảo làm nên lịch sử ngành hàng không Việt Nam với Vietjet

Bà Nguyễn Thị Phương Thảo từng làm nên lịch sử khi đưa Vietjet từ hãng hàng không tư nhân lên nắm vị trí số một về thị phần hàng không nội địa của Việt Nam (Ảnh: Forbes)

Lịch sử ngành hàng không 116 năm từng chứng kiến nhiều phụ nữ trong vai trò từ phi công cho đến CEO hãng hàng không. Tại Việt Nam, tỉ phú Nguyễn Thị Phương Thảo làm nên lịch sử trong ngành kinh doanh được thống trị bởi nam giới này.

Bà là người phụ nữ duy nhất sáng lập và điều hành một hãng hàng không thương mại - CTCP Hàng không Vietjet (Vietjet Air - Mã: VJC). Từ đó, bà Thảo trở thành nữ doanh nhân quyền lực trong ngành hàng không, một biểu tượng cho việc bất chấp định kiến và phá vỡ các rào cản. 

Thành công của bà Nguyễn Thị Phương Thảo cùng Vietjet khiến bà trở thành một người rất giàu có. Bà Thảo là nữ tỉ phú tự thân đầu tiên của Việt Nam, cũng là nữ tỉ phú giàu nhất Đông Nam Á với khối tài sản giá trị 2,5 tỉ USD. 

Thời điểm hiện tại, Vietjet của bà đang kí hợp đồng đặt mua tàu bay mới để tận dụng đà tăng trưởng của thị trường hàng không trong khu vực. Thách thức của bà và Vietjet phải đối mặt là làm sao có thể khắc phục điểm yếu về cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, sự thiếu hụt phi công trên toàn cầu và những vấn đề trong qui chế hàng không của khu vực Đông Nam Á.

Nhưng bà Thảo đã chứng minh rằng mình có thể vượt qua được mọi rào cản. Vietjet được thành lập từ năm 2007, có chuyến bay đầu tiên năm 2011, và hiện đã có thị phần hàng không nội địa vượt Vietnam Airlines. Sự tăng trưởng có được một phần từ những dịch vụ táo bạo như cho tiếp viên mặc bikini biểu diễn trên những chuyến bay đến các điểm nghỉ dưỡng, bãi biển.

Tuy sau đó bị cơ quan chức năng "tuýt còi", nhưng sự kiện này đã tạo được tiếng vang trong nước và quốc tế, quan trọng nhất là hãng hàng không bán được vé. 

Từ một số tuyến bay nội địa thời điểm mới ra mắt, Vietjet dần mở rộng đội tàu bay đến con số 80 và phục vụ 120 điểm đến nội địa và các nước trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. 

"Chiến lược của chúng tôi là mở rộng đến bất kỳ khu vực nào trong bán kính 2.500 km, do đó chúng tôi có thể tiếp cận các thị trường chiếm một nửa dân số thế giới", bà Nguyễn Thị Phương Thảo nói với Forbes. 

Năm 2017, cổ phiếu Vietjet niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TP HCM (HOSE) với vốn hóa thị trường thời điểm đó 1,4 tỉ USD. Trong năm tiếp theo, Vietjet vận chuyển 23 triệu lượt khách, chiếm 46% thị phần hành khách nội địa. Con số này tương đương hơn một nửa lượt khách của AirAsia, hãng hàng không giá rẻ số một tại Đông Nam Á. 

Doanh thu của Vietjet tăng 27% đạt mức 2,3 tỉ USD trong năm 2018, trong khi doanh thu của AirAsia chỉ tăng 9% và đạt 2,5 tỉ USD. 

Trong năm nay, Vietjet dự kiến vận chuyển 30 triệu lượt khách, tăng trưởng 30%. "Ngay từ ban đầu, chúng tôi đã định vị Vietjet là một hãng hàng không khu vực và quốc tế", bà Thảo chia sẻ. 

Năm 2010, Vietjet và AirAsia từng đứng trước cơ hội bắt tay tham gia thị trường, mục tiêu cất cánh bay vào năm 2011. Tuy nhiên hợp tác này sau đó không trở thành hiện thực.

Chìa khóa thành công của Vietjet là giữ chi phí vận hành thấp nhờ việc thêm hành khách vào mỗi chuyến bay của mình. Vietjet hoạt động với chi phí đơn vị 2,3 cents cho mỗi km chỗ ngồi có sẵn (ASK). Chỉ số này tỏ ra hiệu quả hơn nhiều nếu so với 3,1 cents của AirAsia. Đối với các hãng hàng không full service của Mỹ, chỉ số này có thể lên tới 7 cents. 

Vietjet đặt mục tiêu có thể đưa nhiều người hơn nữa vào những chiếc tàu bay mới của mình, chiếc Airbus A321neo được giao vào tháng 11 sẽ có 240 chỗ ngồi. Trong khi đó, hầu hết các hãng hàng không khác đều trang bị cho  A321neo không quá 180 ghế. 

Vietjet tối ưu hóa chỗ ngồi trong các tàu bay của mình (Ảnh: Forbes)

Mặc dù thiết kế khá chật chội, nhưng máy bay của Vietjet lại có tỷ lệ lấp đầy cao lên tới 88%. "Đây là một phương trình có nhiều ẩn số mà bạn cần phải giải quyết tất cả trong cùng một lúc", bà Thảo nói về thách thức trong vận hành mà hãng hàng không phải đối mặt. 

"Có rất nhiều câu hỏi mà bạn phải có câu trả lời, chỉ cần một câu mà bạn không có đáp án, bạn chắc chắn sẽ thất bại". 

Châu Á là mảnh đất màu mỡ đối với sự mở rộng của Vietjet, Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế (IATA) ước tính nhu cầu du lịch hàng không tại các nước Châu Á - Thái Bình Dương đang tăng trưởng nhanh nhất thế giới và sẽ tăng gấp đôi trong hai thập kỷ tới, tương đương 2,8 tỉ lượt hành khách mỗi năm. 

Du lịch Việt Nam cũng đang bùng nổ và được hỗ trợ bởi tầng lớp trung lưu phát triển nhanh chóng. Các sân bay của Việt Nam tiếp nhận 106 triệu lượt hành khách năm 2018, tăng 13% so với năm trước đó. Con số này bao gồm 16 triệu lượt khách nước ngoài, tăng 20%. Dự đoán thị trường còn phát triển hơn nữa, Vietjet đặt hàng tổng cộng 386 tàu bay mới, gồm 200 chiếc từ Boeing và 186 chiếc từ Airbus. 

Sự phát triển mạnh mẽ của Vietjet đang được đền đáp. Cổ phiếu hãng hàng không tăng hơn gấp đôi kể từ thời điểm IPO vào năm 2017, giá trị vốn hóa thị trường đạt 3 tỉ USD, đứng thứ hai Đông Nam Á chỉ sau Singapore Airlines. Vietjet cũng cho biết họ đang đàm phán với các đối tác trên toàn khu vực để mở rộng hoạt động bên ngoài Việt Nam. 

(Ảnh: Forbes, đồ họa: TV)

Là mẹ của ba đứa con, bà Thảo được các đồng nghiệp thân cận gọi là con người nghiện công việc, vì bà thường xuyên làm việc đến khuya. 

Thách thức lớn nhất của Vietjet là đàm phán các vị trí hạ cánh tại các điểm đến khác nhau của Châu Á, do Chính phủ các nước phân bổ cẩn thận các tàu bay vào sân bay của họ. 

"Asean có một sáng kiến thị trường hàng không duy nhất nhưng không bao gồm một số thị trường hàng không lớn của Châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc", ông Albert Tjoeng - trợ lý giám đốc truyền thông văn phòng IATA Châu Á - Thái Bình Dương tại Singapore cho biết. 

"Khu vực này bao gồm một hệ thống chắp vá, đòi hỏi công tác vận hành, điều khiển, điều tiết hài hòa là cần thiết để tối đa hóa năng lực của mạng lưới cả trên không và mặt đất". 

Do đó, để có được các điểm hạ cánh đến nhiều điểm đến quốc tế hơn, các hãng hàng không như Vietjet thường thành lập các liên doanh với các đối tác ở quốc gia khác nhau. Cho đến nay, Vietjet có một liên doanh tại Thái Lan, vận hành 8 tàu bay trong một thị trường rất cạnh tranh.

(Ảnh: Forbes, đồ họa: TV)

Một trở ngại khác cho việc mở rộng của Vietjet là cơ sở hạ tầng. Tại Việt Nam, hầu hết các sân bay lớn đều vận hành quá công suất. Sân bay Tân Sơn Nhất xử lý 38 triệu hành khách trong năm 2018 so với công suất thiết kế chỉ 28 triệu khách. Điều tương tự cũng diễn ra tại các sân bay khác như Đà Nẵng, Nha Trang, và Hà Nội. 

"Vietjet sẵn sàng đầu tư vào cơ sở hạ tầng để giảm bớt những vướng mắc này", bà Thảo cho biết. Nhưng Chính phủ vẫn chưa hoàn thiện các kế hoạch về việc mở rộng các sân bay hiện có hay xây dựng các sân bay mới. 

Vietjet cũng ngày càng phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ hơn của các hãng hàng không trong nước. Tính đến cuối năm 2018, Việt Nam có tổng cộng 174 máy bay thương mại được đăng ký vận hành bởi ít nhất 4 hãng hàng không. 

Đầu năm nay, Bamboo Airways trở thành hãng hàng không thứ năm; Vingroup, doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam cũng đã đưa ra kế hoạch triển khai hãng hàng không Vinpearl Air, dự kiến bay thương mại vào tháng 10 năm sau. 

Thách thức khác với không chỉ Vietjet Air mà với ngành hàng không Việt Nam là tình trạng thiếu hụt phi công. Theo số liệu từ Boeing, ngành hàng không sẽ cần 650.000 phi công mới trong vòng 20 năm tới. Với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương cần 244.000 người và Trung Đông cần 64.000 người. 

Nhưng bà Thảo không nản lòng. Ngoài việc tăng cường mật độ ghế trong khoang máy bay, Vietjet thường dùng một nghiệp vụ gọi là bán và tái thuê máy bay để có thể đem về lợi nhuận. . 

Mục tiêu của bà Thảo là làm nên lịch sử lần thứ hai bằng cách biến Vietjet trở thành hãng hàng không toàn cầu đầu tiên từ Việt Nam. "Nếu chúng tôi thành lập một hãng hàng không ở Châu Âu, chúng tôi có thể bay đến mọi quốc gia trong châu lục đó", bà Thảo cho biết. 

"Với khả năng cạnh tranh của chúng tôi về dịch vụ, máy bay và năng lực quản lý, chi phí và khả năng cung cấp dịch vụ mới, tôi hoàn toàn tin tưởng Vietjet có khả năng cạnh tranh tại các thị trường khác, châu Âu hay Mỹ". Từng làm nên lịch sử, CEO Vietjet tỏ ra hết sức tự tin.