Đẩy nhanh và đưa vào hoạt động các nhà máy đốt rác phát điện đã được quy hoạch

Khối lượng rác tăng lên từng năm, việc chôn lấp rác đã lỗi thời và gây ô nhiễm. TP HCM rất cần đẩy nhanh và đưa vào hoạt động các nhà máy đốt rác phát điện đã được quy hoạch. Tuy nhiên, thực tế sau nhiều năm khởi công, nhiều dự án đốt rác phát điện vẫn chưa hoàn thiện do gặp nhiều vướng mắc về quy định pháp lý, gây ảnh hưởng đến công tác xử lý rác thải chung của Thành phố.

Đây là nội dung được ông Trần Nguyên Hiền, Trưởng Phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM) chia sẻ với báo chí chiều 28/12 về một số giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho các dự án để sớm đưa hệ thống nhà máy đốt rác phát điện của Thành phố đi vào hoạt động.

Theo ông Trần Nguyên Hiền, trong Chương trình Giảm ô nhiễm môi trường giai đoạn 2020 - 2030 ban hành tại Quyết định số 1055/QĐ-UBND ngày 29/3/2021 của Ủy ban nhân dân Thành phố, nhóm giải pháp xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo định hướng tăng cường xử lý rác theo công nghệ đốt phát điện bao gồm hai giải pháp là: chuyển đổi công nghệ xử lý của các nhà máy xử lý rác hiện hữu và thực hiện đấu thầu lựa chọn dự án xử lý rác mới.

Đối với giải pháp về chuyển đổi công nghệ xử lý rác, Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM đã sớm làm việc với các đơn vị cung ứng dịch vụ xử lý rác để tiến hành chuyển đổi công nghệ từ năm 2018.

Thể hiện quyết tâm thực hiện chuyển đổi công nghệ với chính quyền Thành phố, một số đơn vị đã nỗ lực tìm kiếm công nghệ phù hợp và có văn bản xin phép Ủy ban nhân dân Thành phố được tổ chức khởi công các hạng mục xây dựng tạm (lán trại công nhân, nhà điều hành phục vụ dự án, nhà kho tập kết vật liệu, hàng rào bảo vệ, ép cọc để chuẩn bị mặt bằng…) song song quá trình hoàn thiện hồ sơ, thủ tục cấp Giấy phép xây dựng nhằm chuẩn bị sẵn sàng, rút ngắn thời gian thi công, thực hiện dự án chuyển đổi công nghệ.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện thủ tục pháp lý dự án chuyển đổi công nghệ của Công ty Vietstar và Công ty Tâm Sinh Nghĩa (hai doanh nghiệp đã có Quyết định chủ trương đầu tư nhà máy đốt rác phát điện của Thành phố) lại gặp vướng mắc liên quan đến bổ sung dự án vào các văn bản pháp lý về phát triển nguồn điện dẫn đến chưa đủ cơ sở để thực hiện các thủ tục về cấp Giấy phép xây dựng nhà máy.

Để hỗ trợ hai công ty giải quyết khó khăn, vướng mắc này, Ủy ban nhân dân Thành phố đã có các văn bản gửi Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng hỗ trợ giải quyết vướng mắc và đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án chuyển đổi công nghệ của hai Công ty. Công ty Vietstar và Công ty Tâm Sinh Nghĩa đã tiến hành nộp hồ sơ thẩm định dự án chuyển đổi công nghệ tại Bộ Xây dựng song song với quy trình bổ sung dự án vào Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Bên cạnh đó, Dự án chuyển đổi công nghệ của các đơn vị cung ứng dịch vụ xử lý rác còn lại hiện đang thực hiện thủ tục đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư, chủ yếu là khó khăn trong việc gặp gỡ, trao đổi với các đối tác để tìm công nghệ xử lý phù hợp do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Các công ty đang đề xuất chuyển đổi công nghệ sang đốt rác phát điện áp dụng lò đốt dạng ghi chuyển động có nguồn gốc, xuất xứ từ các nước phát triển như Đức, Bỉ và Nhật Bản.

Một vướng mắc khác là việc đầu tư chuyển đổi công nghệ sang đốt rác phát điện theo mô hình hiện đại, đảm bảo an toàn về môi trường cần tổng vốn đầu tư ban đầu rất lớn. Do đó, ngoài Công ty trách nhiệm hữu hạn Xử lý chất thải Việt Nam (Vietnam Waste Solutions - VWS), các đơn vị xử lý còn lại đã đề xuất chuyển đổi công nghệ và nâng công suất xử lý cao hơn so với Hợp đồng cung ứng dịch vụ đã ký.

Để khuyến khích các đơn vị xử lý hiện hữu triển khai dự án chuyển đổi công nghệ đáp ứng tiến độ đặt ra, giảm rủi ro mất an toàn, an ninh chất thải trên địa bàn TP HCM, Sở Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố trình Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành Nghị quyết quy định tiêu chí, tiêu chuẩn, lộ trình, điều kiện, định mức, đơn giá, giá đặt hàng đối với các nhà đầu tư chuyển đổi công nghệ sang xử lý chất thải rắn sinh hoạt có thu hồi năng lượng theo khoản 11 Điều 6 Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM.

Nghị quyết đã được Hội đồng nhân dân Thành phố thông qua. Sau khi Nghị quyết được ban hành, Ủy ban nhân dân Thành phố sẽ tổ chức triển khai đánh giá khả năng đáp ứng các tiêu chí, tiêu chuẩn của từng đơn vị xử lý theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân để xem xét, ra quyết định về khối lượng đặt hàng bổ sung cho từng nhà máy chuyển đổi công nghệ.

Đối với giải pháp về đấu thầu lựa chọn dự án xử lý rác mới, ông Trần Nguyên Hiền cho biết, theo quy định tại khoản 2 Điều 78 về xử lý chất thải rắn sinh hoạt trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, các dự án xử lý rác mới sau thời điểm Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực phải thông qua hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Do đó, TP HCM đang kêu gọi đầu tư Dự án Xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn và thu hồi năng lượng với công suất xử lý 2.000 tấn rác/ngày tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc, huyện Củ Chi theo phương thức đối tác công tư.

Hội đồng thẩm định cấp cơ sở (do Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì) đã có Báo cáo thẩm định hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án (lần 2) trình Ủy ban nhân dân Thành phố xem xét, trình Hội đồng nhân dân Thành phố ra Quyết định chủ trương đầu tư dự án.

Sau khi có quyết định chủ trương đầu tư dự án, công bố dự án và Báo cáo nghiên cứu khả thi được duyệt, Thành phố sẽ tổ chức đấu thầu rộng rãi lựa chọn nhà đầu tư thực hiện Dự án theo đúng quy định pháp luật hiện hành.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện nay, Thành phố phát sinh khối lượng rác khoảng 9.800 - 10.000 tấn/ngày. Ba cơ sở xử lý chủ lực là nhà máy của Công ty Cổ phần Vietstar (công suất 1.800 tấn/ngày), Công ty Cổ phần đầu tư - phát triển Tâm Sinh Nghĩa (công suất 1.000 - 1.400 tấn/ngày) và bãi chôn lấp Đa Phước (khối lượng còn lại khoảng 6.000 - 6.800 tấn/ngày).

Theo Đồ án quy hoạch xử lý chất thải rắn TP HCM, dự báo đến năm 2025 lượng rác sinh hoạt sẽ tăng đến 13.000 tấn/ngày và lên đến 16.600 tấn/ngày vào năm 2030. Với khối lượng rác thải phát sinh rất lớn như trên và hiện trạng công nghệ xử lý cũ (chôn lấp) đã không phù hợp, việc đầu tư thêm nhà máy đốt rác phát điện là rất cấp thiết.

Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia do Thủ tướng phê duyệt yêu cầu tỉ lệ chôn lấp rác ở đô thị giảm còn 30% năm 2025 và 10% năm 2030. Tại TP HCM, tỉ lệ xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ mới hiện đại (đốt rác phát điện) và tái chế định hướng đạt ít nhất 80% năm 2025, hướng tới năm 2030 đạt 100%. Tuy nhiên, với tình trạng hiện tại, các nhà máy thừa công suất nhưng chưa thể đi vào hoạt động do vướng mắc pháp lý.