Đánh thuế cổ phiếu trả cổ tức là ‘chưa hiểu bản chất nghiệp vụ chứng khoán’

Thuế bán cổ phiếu thưởng, cổ phiếu từ cổ tức cao gấp hàng chục lần hiện hành

Ngày 19/10/2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 126/2020/NĐ-CP qui định về việc công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại có nghĩa vụ khai thuế và thu thuế cho cá nhân mở tài khoản lưu kí.

Một trong những nội dung của nghị định này là từ ngày 5/12/2020, khi bán cổ phiếu là cổ tức hoặc cổ phiếu thưởng, nhà đầu tư sẽ phải nộp thuế tính trên số cổ tức hoặc cổ phiếu thưởng đã bán. Ngoài ra, nhà đầu tư vẫn phải nộp thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán như đã làm từ trước tới nay.

Ví dụ, nhà đầu tư (NĐT) ban đầu mua 10.000 cổ phiếu của công ty X, sau đó nhận thêm 5.000 cổ phiếu công ty X dưới dạng cổ tức. Tổng cộng, NĐT có 15.000 cổ phiếu công ty X.

Khi bán 15.000 cổ phiếu nói trên, NĐT sẽ phải nộp thuế 0,1% toàn bộ giá trị bán 15.000 cổ phiếu (như trước nay vẫn nộp) và phải nộp thêm thuế 5% giá trị tính theo mệnh giá của 5.000 cổ phiếu nhận dưới dạng cổ tức (thuế mới áp dụng từ 5/12/2020). Nếu giá bán thấp hơn mệnh giá thì sẽ tính thuế theo giá khớp thực tế.

Một số công ty chứng khoán lớn như VNDirect, SSI, … đã thông báo tới khách hàng về việc thu thuế từ việc bán cổ phiếu từ cổ tức và cổ phiếu thưởng từ ngày 5/12. Số thuế mà NĐT sẽ phải nộp khi bán cổ phiếu thưởng, cổ phiếu từ cổ tức sẽ cao gấp hàng chục lần so với thuế bán chứng khoán đang áp dụng hiện nay. 

Cụ thể ở ví dụ trên, theo qui định cũ, NĐT chỉ phải nộp 147.000 đồng thuế bán cổ phiếu. Theo qui định mới, NĐT còn phải nộp thêm 2,35 triệu đồng từ thuế bán cổ phiếu nhận cổ tức, cao gấp 16 lần. Tổng số thuế NĐT phải nộp là xấp xỉ 2,5 triệu đồng.

Sự vô lí của sắc thuế

Hiệp hội Các nhà đầu tư Tài chính Việt Nam (VAFI) cho rằng các cán bộ thuộc Vụ Chính sách Thuế - Tổng cục Thuế "chưa hiểu bản chất các nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán" khi đề xuất qui định đánh thuế bán cổ phiếu từ cổ tức và cổ phiếu thưởng.

Theo VAFI, cần phân biệt rõ hai trường hợp là doanh nghiệp thưởng cho người lao động bằng cổ phiếu và doanh nghiệp phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông.

Khi doanh nghiệp thưởng cho người lao động cổ phiếu ưu đãi, người lao động có thêm thu nhập dưới dạng cổ phiếu và tất nhiên khoản thu nhập này sẽ bị tính thuế khi người lao động bán đi cổ phiếu thưởng.

Tuy nhiên, phát hành cổ phiếu thưởng hay trả cổ tức bằng cổ phiếu cho cổ đông "không phải là hình thức phân phối lợi nhuận sau thuế hay chia tiền mặt cho cổ đông", VAFI nêu rõ.

"Việc trả cổ tức bằng cổ phiếu không làm thay đổi vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại thời điểm chia, không làm giảm lợi nhuận chưa phân phối của doanh nhiệp như trường hợp chia cổ tức bằng tiền mặt, không làm tăng giá trị cổ phiếu […] cho nên khi cổ đông nhận được cổ phiếu thì khoản này không được coi là thu nhập từ đầu tư vốn".

Trong thực tế, khi nhà đầu tư (cổ đông) nhận cổ phiếu thưởng hay cổ tức bằng cổ phiếu thì giá đơn vị trên mỗi cổ phiếu cũng phải điều chỉnh theo để tổng giá trị tài sản không thay đổi.

Chẳng hạn, ban đầu NĐT có 10.000 cổ phiếu X giá 15.000 đồng/cp, tương ứng với tổng giá trị 150 triệu đồng.

Sau khi công ty X trả cổ tức, NĐT có 15.000 cổ phiếu. Số cổ phiếu tăng lên gấp 1,5 lần nhưng giá mỗi cổ phiếu cũng bị điều chỉnh giảm 1,5 lần còn 10.000 đồng/cp. Tổng giá trị cổ phiếu mà NĐT nắm giữ vẫn là 150 triệu đồng.

Việc trả cổ tức bằng cổ phiếu hay phát hành cổ phiếu thưởng không làm tăng giá giá trị tài sản hay tạo thêm thu nhập cho NĐT, do vậy việc đánh thuế riêng với số cổ phiếu thưởng hay cổ tức bằng cổ phiếu là việc làm vô lí.