Chuyên gia Phạm Thế Anh: Có thể tiếp tục hạ lãi suất nhưng tránh nóng vội, kiểm soát tăng trưởng cung tiền quanh 10%
Phát biểu tại Hội thảo Tăng cường khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn của khu vực doanh nghiệp: Khó khăn, Thách thức và Quyết tâm diễn ra sáng 22/8, PGS. TS Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, trong bối cảnh sức cầu rất yếu Chính phủ có thể sử dụng một số biện pháp hỗ trợ tổng cầu có chọn lọc nhưng cần kết hợp các chính sách cải thiện tổng cung tiềm năng.
Nêu ra ba động lực từ phía cầu đều đang suy yếu, chuyên gia Phạm Thế Anh cho hay, thứ nhất, tổng mức bán lẻ tăng tốt trong quý I nhưng chậm lại trong quý II.
Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng quý I tăng 13,9%; 6 tháng đầu năm tăng 10,9% và 7 tháng đầu năm chỉ tăng 10,4% so với cùng kỳ năm ngoái cho thấy xu hướng tăng chậm lại. Ông cũng nhận định, trong thời gian tới, tiêu dùng dự kiến sẽ tăng chậm lại do lãi suất cao, thu nhập và tài sản giảm.
Động lực thứ hai là đầu tư công tăng khá, các thành phần đầu tư khác đều yếu. Đầu tư nhà nước tăng tốc nhưng còn thấp so với kế hoạch năm do thiếu động lực, vướng mắc pháp lý hay giá nguyên vật liệu cao.
Đầu tư tư nhân tăng rất chậm do lãi suất cao, khó tiếp cận tín dụng và phát hành trái phiếu/cổ phiếu, và đặc biệt là do niềm tin giảm sút. FDI ổn định, tuy nhiên khó tăng mạnh cho tới khi kinh tế thế giới và xuất khẩu hồi phục.
Động lực cuối cùng là xuất nhập khẩu hàng hóa đang giảm mạnh hơn qua các quý. Trong khi quý I, xuất khẩu hàng hóa giảm 10% thì sang quý II giảm tới 14,2%, trung bình 7 tháng đầu năm giảm 10,3%. Nhập khẩu hàng hóa quý I giảm 13,6%; quý II giảm 22,3% và trung bình 7 tháng đầu năm giảm 17,4%. Do nhập khẩu giảm sâu hơn xuất khẩu nên 7 tháng đầu năm, cán cân thương mại thặng dư tới 16,5 tỷ USD.
Trong các tháng cuối năm, ông Thế Anh dự báo xu hướng tiếp tục khó khăn đối với các mặt hàng hàng tiêu dùng không thiết yếu và liên quan đến nhà ở gây rủi ro mất hẳn đơn hàng. Tuy nhiên, có một điểm tích cực là lượng khách du lịch quốc tế đã tăng 7 lần song vẫn chưa thể bằng với giai đoạn trước dịch COVID-19.
Dự báo về khả năng tăng trưởng năm nay, chuyên gia cho biết, tăng trưởng hồi phục nhẹ nhưng ở mức thấp so với điều kiện bình thường và có nguy cơ kéo dài. Khu vực công nghiệp, đặc biệt là sản xuất chế biến chế tạo, chịu ảnh hưởng mạnh nhất.
"Lạm phát có xu hướng giảm nhanh trong nửa đầu năm, tuy nhiên lạm phát cơ bản giảm chậm hơn. Các đối tác thương mại lớn tiếp tục duy trì mặt bằng lãi suất cao, ít nhất là trong phần còn lại của năm", ông Thế Anh nói.
Tránh nôn nóng hạ lãi suất
Nêu một số gợi ý về các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, vị chuyên gia này cho rằng, cần khuyến khích đầu tư của khu vực tư nhân thông qua tiếp tục hạ lãi suất cho vay nhằm giảm chi phí vốn; tăng khả năng tiếp cận vốn trên thị trường chứng khoán; kích thích được tiêu dùng nhờ sự hồi phục của thị trường tài sản. Đồng thời, có thể sử dụng tín dụng thuế đầu tư (Investment Tax Credit) ngắn hạn.
“Tuy nhiên, cần kiểm soát tăng trưởng cung tiền quanh 10% và tránh nôn nóng hạ lãi suất chính sách dồn dập. Ưu tiên sử dụng các biện pháp tài khóa”, ông Thế Anh nhấn mạnh.
Cũng theo ông Thế Anh, với bối cảnh lạm phát cơ bản giảm chậm, giới hạn về lãi suất thực dương, bất ổn tỷ giá hay chính sách tiền tệ không đạt hiệu quả kích thích đầu tư vì tâm lý doanh nghiệp hiện vẫn hết sức bi quan và sức cầu yếu thì nên ưu tiên sử dụng các biện pháp tài khóa nghịch chu kỳ.
Dù vậy, để có “dư địa” để thực hiện kích thích tài khóa như nợ công giảm và ổn định ở mức vừa phải; nghĩa vụ trả nợ trực tiếp so với ngân sách nhà nước không quá căng thẳng’ nợ công nước ngoài thấp (14,7% năm 2021 và 12% năm 2023). Lãi suất vay nợ trái phiếu Chính phủ thấp và kỳ hạn trái phiếu Chính phủ lành mạnh.
Bên cạnh đó, tiếp tục đẩy nhanh đầu tư công, tập trung vào các dự án cơ sở hạ tầng, tránh dàn trải. Phát triển nhà ở xã hội đáp ứng nhu cầu thực. Bổ sung/xây dựng mới các trường học công đáp ứng đủ nhu cầu xã hội. Theo ông Thế Anh, đây là chính sách lâu dài, hạn chế tác động phụ.
Đồng thời, kích thích tiêu dùng thông qua trợ cấp an sinh xã hội cho hộ nghèo và người bị mất việc. Nâng mức thu nhập chịu thuế/giảm thuế suất thu nhập cá nhân. Giảm VAT hàng thiết yếu nội địa.
“Ưu điểm của chính sách này là đạt hai mục tiêu an sinh xã hội và kích cầu. Hiệu quả do xu hướng tiêu dùng biên cao. Vừa là chính sách tạm thời vừa lâu dài, ít tác động phụ”, chuyên gia Phạm Thế Anh nhìn nhận.
