Chính sách thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam bị kiện... ngày càng nhiều

Mặt hàng nhôm, thép xuất khẩu từ Việt Nam hiện đang trong tầm ngắm kiện phòng vệ thương mại từ nhiều quốc gia trong thời gian gần đây - Ảnh:T.V.N.

Nhận định trên được Bộ Công thương đưa ra khi Việt Nam đang đứng trước nguy cơ gia tăng bị kiện phòng vệ thương mại từ các nước trong thời gian gần đây. 

Theo Bộ Công thương, sở dĩ các nước "đổ" về Việt Nam do chính sách thuận lợi đối với đầu tư nước ngoài, từ đó việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ của các nước đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam cũng tăng theo. 

Điều đó có thể thấy sau khi tiếp nhận năng lực sản xuất mới, xuất khẩu tăng nhanh khiến Việt Nam dễ trở thành đối tượng theo dõi, điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại bổ sung của nước nhập khẩu.

"Nguyên nhân chủ yếu của vấn đề này là do các đối tác nhập khẩu nghi ngờ hàng hóa chưa đáp ứng điều kiện "chuyển đổi đáng kể" (tức tổ chức sản xuất theo đúng hàm lượng giá trị gia tăng được quy định để được cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa - PV) tại Việt Nam", Bộ Công thương nhấn mạnh.

Đặc biệt, theo Bộ Công thương, các nghi ngờ về hàng hóa của Việt Nam chưa đáp ứng về "chuyển đổi đáng kể" chủ yếu tập trung vào các mặt hàng đang bị áp thuế phòng vệ thương mại được xuất khẩu với số lượng lớn, gia tăng đột biến sang các nước, hoặc các mặt hàng bị nghi ngờ về năng lực sản xuất của Việt Nam.

Trong giai đoạn 2000 - 2016, Bộ Công thương ghi nhận đã có 15 vụ việc điều tra lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trung bình 1 vụ/năm. Tuy nhiên, trong các năm 2017 và 2018, mỗi năm đã có 3 vụ việc được tiến hành khởi xướng điều tra.

"Dự kiến xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng khi Việt Nam do đã có những dấu hiệu về dịch chuyển đầu tư cũng như phạm vi, số lượng sản phẩm bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hiện nay đang gia tăng", Bộ Công thương đánh giá.

Bộ Công thương cũng cho rằng nếu không có các biện pháp tích cực để xử lý vấn đề lẩn tránh bất hợp pháp biện pháp phòng vệ thương mại, đặc biệt thông qua gian lận xuất xứ, thì có thể ảnh hưởng đến các doanh nghiệp, ngành hàng cụ thể. Về lâu dài sẽ tác động tiêu cực tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia hàng loạt FTA có yêu cầu cao về xuất xứ.

Bộ này cũng đưa một loạt nhóm hàng đặc biệt cần lưu ý trong xu thế bảo hộ đang gia tăng từ các nước như thép, nhôm, nông sản, thủy sản... và cảnh báo các khả năng bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại cao từ các nước nếu không có một chiến lược tổng thể, dài hạn trong việc phát triển chuỗi sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng cho hàng xuất khẩu.