CEO WiGroup chỉ ra 5 nguyên nhân đang khiến cho thanh khoản hệ thống 'căng cứng'

Chia sẻ tại talkshow "Cập nhật kinh tế vĩ mô: Thanh khoản còn khó" trên kênh Tài chính & Kinh doanh (AFA), CEO WiGroup Trần Ngọc Báu cho biết hiện tại thanh khoản đang khá căng thẳng thể hiện qua lãi suất huy động của các ngân hàng.

Mặt bằng chung lãi suất huy động kỳ hạn dài đã trở về mức trước COVID-19, cao nhất trong vòng 5 - 7 năm trở lại đây và tốc độ tăng rất nhanh.

Nhìn từ báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại (NHTM), ông Báu cho rằng thanh khoản của các ngân hàng đang gặp vấn đề và giống như năm 2011 - 2012, đó không phải những vấn đề mà các nhà điều hành có thể can thiệp một cách dễ dàng. "Giai đoạn này đòi hỏi chính sách điều hành đồng bộ rất lớn chứ không phải nghiệp vụ thị trường mở hay những chính sách đơn giản", ông Báu nói.

Thông thường, thanh khoản ở trạng thái căng thẳng, ngân hàng sẽ gặp khó trong việc huy động từ người dân, họ sẽ tìm cách huy động từ nguồn khác như vốn chủ sở hữu hay giấy tờ có giá.

“Nếu ngân hàng không thể huy động được từ người dân, tăng trưởng huy động không theo kịp tốc độ tăng trưởng tín dụng, ngân hàng sẽ phải tìm đến những nguồn vốn khác bao gồm vốn vay các TCTD, phát hành giấy tờ có giá hoặc tăng vốn chủ sở hữu,” ông Báu cho hay.

Trong giai đoạn này, theo ông một số ngân hàng phải đi vay các TCTD khác để quay ngược trở lại tài trợ cho các khoản phải thu, tức ngân hàng tăng huy động trên thị trường 2 có thời hạn ngắn để tài trợ cho các tài sản có thời hạn dài.

Điều đó khiến sự mất cân đối trong cơ cấu giữa nguồn huy động và nguồn tài trợ đã làm cho căng thẳng thanh khoản hệ thống không giải quyết được. Sau một thời gian dài chênh lệch huy động và tín dụng quá cao, các ngân hàng bị chạm tỷ lệ LDR, tỷ lệ đảm bảo thanh khoản,… khiến các thị trường không liên thông được với nhau.

"Bản thân ngân hàng phải chịu áp lực cả ở thị trường 2 lẫn thị trường 1", ông Báu kết luận

Bên cạnh đó, chuyên gia cũng cho rằng thanh khoản hệ thống ngân hàng cũng chịu áp lực bởi tỷ giá căng thẳng khiến NHNN rút tiền về thông qua bán ngoại tệ.

Số liệu từ WiGroup cho thấy dự trữ ngoại hối đã giảm từ 110 tỷ USD xuống còn khoảng 85 tỷ USD, tức là khoảng 25 tỷ USD bán ra và rút về 500.000 - 600.000 tỷ. Chuyên gia đánh giá đây là một quá trình tác động cực mạnh đến hệ thống, không chỉ thanh khoản hệ thống NHTM mà còn cả cung tiền của nền kinh tế.

Một nguyên nhân nữa làm cho thanh khoản hệ thống trở nên căng cứng là việc nhà đầu tư mất niềm tin vào doanh nghiệp và không mua trái phiếu nữa. Khi doanh nghiệp chịu áp lực rút tiền của người dân, sẽ kéo theo xu hướng doanh nghiệp rút tiền từ ngân hàng để trả lại tiền cho người dân. Như vậy, tiền tiếp tục bị rút ra khỏi hệ thống.

Ngoài ra, còn một khái niệm khác ít được chú ý đến là “shadow bank” đang cạnh tranh với NHTM. CEO WiGroup biết shadow bank đã được hình thành trong cả một chu trình phát triển của thị trường tài chính Việt Nam trong vòng 3-5 năm vừa qua.

Có thể thấy, các công ty chứng khoán và quỹ đầu tư phát hành ra sản phẩm tiền gửi linh động. Ví dụ, nhà đầu tư để tiền ở tài khoản chứng khoán mà chưa đầu tư đến, công ty chứng khoán sẽ trả lãi cho nhà đầu tư. Lúc này công ty chứng khoán hoạt động như một ngân hàng thương mại.

Khi thanh khoản căng cứng, công ty chứng khoán sẽ là nơi hội tụ nhiều tài sản xấu nhất vì danh mục của các đơn vị này chủ yếu là khoản cầm cố tài sản xấu. Trong trường hợp này, lãi suất huy động của công ty chứng khoán sẽ tăng lên rất nhanh, tương tự với các quỹ. Chính những tổ chức này đang cạnh tranh về vốn với ngân hàng và khiến ngân hàng phải tiếp tục tăng lãi suất huy động.

Tựu trung lại, ông Báu cho rằng chênh lệch tín dụng – huy động, nhà đầu tư mất niềm tin vào thị trường trái phiếu và sự cạnh tranh của các "shadow bank" cần một chính sách dài hơi để giải quyết.