Các quỹ tài chính ngoài Ngân sách hoạt động ra sao?

Các quỹ tài chính ngoài Ngân sách Nhà nước góp phần huy động thêm các nguồn lực xã hội, giảm gánh nặng cho Ngân sách Nhà nước và phát triển đa dạng hóa các hoạt động tài chính của Nhà nước.

cac quy tai chinh ngoai ngan sach hoat dong ra sao

Bộ tài chính đang tiến hành xin ý kiến tạo khuôn khổ pháp lý chung quản lý các quỹ tài chính ngoài ngân sách.

Theo báo cáo của các Bộ, cơ quan Trung ương (TW) và địa phương, cả nước có khoảng trên 40 quỹ được Nhà nước thành lập (TW có 27 quỹ, địa phương có khoảng trên 30 quỹ/loại quỹ).

Ở TW, có 17 Bộ, cơ quan TW được thành lập hoặc giao ban quản lý quỹ. Ở địa phương, có quỹ được thành lập ở hầu hết các địa phương, nhưng 1 số quỹ chỉ được thành lập ở 1 địa phương, phù hợp với thực tế, đặc thù tại tại địa phương đó.

Quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) có số dư lũy kế đến cuối năm 2014 khoảng 305,7 nghìn tỷ đồng, cuối năm 2015 ước khoảng 365,7 nghìn tỷ đồng, với sự tham gia đóng góp của khoảng 11,9 triệu đối tượng và 2,87 triệu người đang hỗ trợ các chế độ lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội.

Kết quả hoạt động của quỹ BHXH (Đvt: Tỷ đồng) Nguồn: Bộ Tài chính

Tuy nhiên, số đối tượng tham gia BHXH mới chỉ ở mức 70% lao động đang hưởng lương. Tình hình nợ đọng, trốn đóng BHXH có xu hướng tăng, đến tháng 9/2015, nợ khoảng 8.000 tỷ đồng.

Việc sử dụng quỹ vẫn còn tình trạng cho vay sai đối tượng, như trường hợp của của Công ty Cho thuê Tài chính II thuộc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, cơ quan điều tra đã có quyết định khởi tố một số lãnh đạo.

Kết quả thanh tra năm 2014 đối với hoạt động của BHXH Việt Nam đã phát hiện và kiến nghị các sai phạm, thu vào NSNN hơn 33 tỷ đồng, nộp Quỹ bảo hiểm 6.156 tỷ đồng.

Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) có số dư lũy kế cuối năm 2014 khoảng 37,3 nghìn tỷ đồng, cuối năm 2015 ước khoảng 46 nghìn tỷ đồng, với sự tham gia của 69,3 triệu đối tượng (75% dân số). Số lượt người bệnh sử dụng thẻ bảo hiểm ý tế tăng nhanh qua các năm (đến năm 2015 đạt 144,76 triệu lượt người).

Kết quả hoạt động của quỹ BHYT (Đvt: Tỷ đồng) Nguồn: Bộ Tài chính

Tuy nhiên việc cấp trùng thẻ bảo hiểm ý tế đối với các đối tượng NSNN bảo đảm phổ biến tại các địa phương, dẫn đến chi sai, thất thoát NSNN.

Theo báo cáo của các địa phương, trong hai năm 2011 và 2012, tổng số thẻ BHYT cấp trùng là gần 1,5 triệu thẻ, tương ứng số tiền NSNN đã cấp trùng là 624 tỷ đồng.

Quỹ bảo hiểm thất nghiệp có số dư lũy kế cuối năm 2014 khoảng 41,4 nghìn tỷ đồng, cuối năm 2015 ước khoảng 49 nghìn tỷ đồng với sự tham gia khoảng 10,3 triệu đối tượng.

Tuy nhiên quy trình giải quyết trợ cấp thất nghiệp còn được thực hiện ở 2 cơ quan. Cụ thể ngành lao đông – thương binh và xã hội thực hiện tiếp nhận và giải quyết hưởng trợ cấp thất nghiệp, trong khi đó ngành bảo hiểm xã hội thực hiện thu bảo hiểm thất nghiệp và chi trợ cấp thất nghiệp).

Quỹ phát triển khoa học công nghệ quốc gia được cấp ngân sách năm đầu khi thành lập là 200 tỷ đồng và hàng năm được cấp bổ sung. Sau 5 năm hoạt động, quỹ đã được NSNN cấp 1.000 tỷ đồng.

Hết năm 2014 tỷ lệ giải ngân của Quỹ khoảng 700 tỷ đồng (70%), tổng phân bổ dự toán năm 2015 là 300 tỷ đồng.

Tuy nhiên, thực chất Quỹ chỉ đóng vai trò là trung gian để thanh toán thực hiện các đề tài khoa học công nghệ (theo một cơ chế thông thoáng hơn), Quỹ không huy động nguồn lực đầu tư ngoài NSNN. Mô hình Quỹ là đơn vị sự nghiệp công lập, nhưng hiện nay chưa quy định rõ về biên chế, tổ chức, chế độ đối với người lao động...

Quỹ bảo trì đường bộ TW năm 2015 đạt mức thu 5.251 tỷ đồng bao gồm nguồn từ năm trước chuyển sang 214,2 tỷ đồng, thu phí qua đầu phương tiện ô tô năm 2015 là 2.712 tỷ đồng, NSNN cấp 2.325 tỷ đồng. Trong năm quỹ chi 4.070 tỷ đồng, tồn dư cuối năm còn 282 tỷ đồng.

Kết quả hoạt động của quỹ bảo trì đường bộ (Nguồn: Bộ Tài chính)

Bộ Tài chính đánh giá tổ chức của Quỹ đường bộ TW đã đi vào ổn định, nguồn chi cho công tác bảo trì đường bộ tăng gấp 1,6 lần so với năm 2012, đảm bảo được 47% nhu cầu bảo trì.

Quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ có vốn điều lệ 2.000 tỷ đồng do NSNN cấp, trong đó đã cấp đến hết năm 2015 là 500 tỷ đồng. Ngoài ra, quỹ còn hoạt động dựa trên nguồn vốn từ kết quả hoạt động kinh doanh, đóng góp tự nguyện và nhận ủy thác từ các tổ chức…

Quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp dưới sự quản lý của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn Nhà nước (SCIC).

Kết thúc 9 tháng đầu năm 2015, thu quỹ đạt 13.817 tỷ đồng, chi quỹ đạt 19.484 tỷ đồng và dư quỹ 8.772 tỷ đồng. Số thu chi này chưa bao gồm các khoản chi mua trái phiếu Chính phủ và cho NSNN vay để giải quyết bội chi ngân sách theo chỉ đạo của Thủ tướng.

Kết quả hoạt động của quỹ hỗ trợ sắp xếp phát triển doanh nghiệp (Nguồn: Bộ Tài chính)

Quỹ đã góp phần thúc đẩy nhanh tiến trình sắp xếp và cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước. Tuy nhiên những năm gần đây, Kiểm toán Nhà nước đã thực hiện kiểm toán việc quản lý và sử dụng quỹ, qua đó phát hiện một số vấn đề tồn tại. Việc quyết toán, chuyển nguồn các quỹ địa phương về TW còn chậm, một số doanh nghiệp còn chậm nộp tiền thu từ cổ phần hóa. Cơ chế cung cấp thông tin thu hồi nợ Quỹ từ các ngân hàng để thu hồi nợ, khó khăn xác định số lãi chậm nộp với doanh nghiệp.

Quỹ quốc gia về việc làm được Bộ Tài chính cho biết, đến ngày 30/9/2015 tổng nguồn vốn quỹ này đạt 4.432 tỷ đồng, tổng dư bợ cho vay 6.526 tỷ đồng.

Trong giai đoạn 2013 – 2015, chương trình cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm đã giúp giải quyết việc làm trê 443.000 lao động…