10 điểm cơ bản nhà đầu tư cần nhớ trước khi giao dịch chứng khoán phái sinh trong tháng 6 này

Mới đây Sở GDCK Hà Nội đã giới thiệu một số điểm chính của quy chế niêm yết và giao dịch chứng khoán phái sinh nhằm giúp các nhà đầu tư nắm rõ các quy định về giao dịch chứng khoán phái sinh.

1. Mở tài khoản giao dịch

Để tham gia giao dịch trên thị trường phái sinh, nhà đầu tư phải mở một tài khoản giao dịch tại công ty chứng khoán tại một CTCK là thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh. Nếu nhà đầu tư đã có sẵn tài khoản giao dịch chứng khoán thì chỉ cần mở thêm một tiểu tài khoản, nằm trong tài khoản sẵn có, để giao dịch phái sinh.

2. Kết cấu phiên và thời gian giao dịch

Khác với thị trường cổ phiếu chỉ có 2 phiên khớp lệnh liên tục và định kỳ đóng cửa, kết cấu phiên giao dịch hợp đồng tương lai gồm 3 phiên: phiên giao dịch khớp lệnh định kỳ mở cửa, phiên khớp lệnh liên tục, và phiên khớp lệnh định kỳ đóng cửa. Thời gian thị trường phái sinh mở cửa sẽ sớm hơn thị trường cổ phiếu 15 phút, nhưng kết thúc cùng giờ với thị trường cơ sở, cụ thể như sau:

- Phiên sáng:

+ Phiên khớp lệnh định kỳ mở cửa: 8h45 – 9h00

+ Phiên khớp lệnh liên tục: 9h00 – 11h30

Giao dịch thỏa thuận: 8h45 – 11h30

- Nghỉ trưa 11h30 – 13h00

- Phiên chiều

+ Phiên khớp lệnh liên tục: 13h00 – 14h30

+ Phiên khớp lệnh định kỳ đóng cửa: 14h30 – 14h45

Giao dịch thỏa thuận: 13h00 – 14h45

3. Sản phẩm hợp đồng tương lai VN30-Index

Trong ví dụ trên, VN30F1706 có nghĩa: "VN30F" là Hợp đồng tương lai của chỉ số VN30. "17" là năm 2016 và "06" là tháng đáo hạn của hợp đồng. Sẽ có 4 "tháng" hợp đồng được giao dịch với chỉ số VN30-Index:

- Đáo hạn tháng hiện tại VN30F1706

- Đáo hạn tháng kế tiếp VN30F1707

- Đáo hạn quý gần nhất VN30F1709

- Đáo hạn quý kế tiếp VN30F1712

Nội dung quan trọng nhất trong hợp đồng mẫu là hệ số nhân. Hệ số nhân để quy đổi giá trị điểm chỉ số thành tiền và sẽ quy định quy mô hợp đồng. Hệ số nhân đối với VN30-Index là 100.000 đồng, nghĩa là quy mô một hợp đồng tương lai chỉ số VN30-Index tại mức 700 điểm là 70.000.000 đồng (100.000 x 700).

4. Ký quỹ giao dịch

Căn cứ vào quy mô hợp đồng, nhà đầu tư có thể tính toán lượng tiền ký quỹ ban đầu để mua một hợp đồng tương lai. Theo quy định của TTLKCK mức ký quỹ ban đầu là 10% giá trị hợp đồng, nghĩa là nếu quy mô hợp đồng là 70.000.000 thì nhà đầu tư chỉ phải bỏ ra mức ký quỹ ban đầu là 7 triệu đồng để mua được 1 hợp đồng.

5. Đơn vị yết giá/Bước giá

Đơn vị yết giá không theo giá trị tính bằng tiền mà tính theo điểm chỉ số cơ sở của hợp đồng và được quy định theo từng mẫu hợp đồng cụ thể. Với hợp đồng chỉ số cổ phiếu là 0,1 điểm chỉ số.

Bước giá dao động tối thiểu của hợp đồng tương lai chỉ số VN30-Index là 0,1 điểm chỉ số, tương tự như bước giá giao dịch cổ phiếu. Ví dụ VN30-Index hiện có điểm số 700 điểm, nhà đầu tư có thể đặt lệnh ở các mức điểm số: 700,1 điểm, 700,2 điểm, 699,9 điểm và tương ứng là lượng tiền cần có để mua một hợp đồng tại bước giá đó.

Đơn vị giao dịch là 1 hợp đồng.

6. Biên độ dao động giá

Biên độ dao động giá hợp đồng tương lai được xác định cho từng hợp đồng cụ thể trong giới hạn giữa giá trần và giá sàn chứ không có một mức biên độ dao động cụ thể như trên thị trường cổ phiếu niêm yết hay UPCoM. Giới hạn lệnh, giới hạn vị thế được quy định theo từng hợp đồng, mẫu hợp đồng và được Sở GDCK Hà Nội công bố trước khi áp dụng.

Đối với hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu VN30, biên độ dao động giá là 7%.

7. Lệnh giao dịch

Các loại lệnh giao dịch hợp đồng tương lai cũng tương tự như giao dịch cổ phiếu gồm có lệnh giới hạn (LO), lệnh thị trường (MOK, MAK, MTL), lệnh ATO, ATC. Việc sửa hủy lệnh cũng được áp dụng giống như đối với giao dịch cổ phiếu niêm yết.

8. Giá tham chiếu

Giao dịch hợp đồng tương lai không có giá đóng cửa cuối ngày như trên thị trường cổ phiếu, thay vào đó sẽ có giá thanh toán cuối ngày. Giá thanh toán cuối ngày là giá trị chỉ số cơ sở đóng cửa tại ngày giao dịch cuối cùng của HĐTL và do TTLKCK xác định và công bố. Giá tham chiếu là giá thanh toán cuối ngày của ngày giao dịch liền trước. Giá tham chiếu trong ngày giao dịch đầu tiên do TTLKCK xác định.

9. Ngày giao dịch cuối cùng

Là ngày thứ Năm thứ ba trong tháng đáo hạn, nếu trùng vào ngày nghỉ thì ngày giao dịch cuối cùng của hợp đồng đáo hạn tháng đó sẽ được điều chỉnh sang ngày giao dịch liền trước đó.

10. Phương thức giao dịch và thanh toán

Phương thức giao dịch gồm khớp lệnh và thỏa thuận trên nguyên tắc ưu tiên về giá và thời gian.

Phương thức thanh toán: tiền mặt.

Khi giao dịch cổ phiếu, nhà đầu tư thanh toán tiền và cổ phiếu cho người bán qua hệ thống thanh toán bù trừ với giá trị đúng bằng giá trị cổ phiếu khớp lệnh Đối với giao dịch hợp đồng tương lai, nếu nhà đầu tư dự đoán chỉ số VN30-Index sẽ tăng/giảm trong thời gian tới, nhà đầu tư đó sẽ đặt lệnh mua một hợp đồng tương lai.

Khi chỉ số đó tăng/giảm đúng như dự đoán thì có thể bán hợp đồng đó đi để chốt lãi. Thực chất là nhà đầu tư thực hiện một lệnh bán một hợp đồng tương lai cùng kỳ hạn với hợp đồng đang nắm giữ, tức là nhà đầu tư đang cân bằng vị thế với hợp đồng đang có và tổng vị thế bằng 0, số tiền lãi sẽ được thu về bằng tiền mặt. Nếu nhà đầu tư chưa nắm giữ hợp đồng để cân bằng vị thế thì việc bán hợp đồng mới thực ra lại là mua. Nhà đầu tư sẽ phải trả tiền (tiền ký quỹ ban đầu) để có được một hợp đồng.

Để chốt lời/cắt lỗ với vị thế đã có thì giao dịch là đóng vị thế (cover/close) bằng hành động ngược với giao dịch trước đó ở hợp đồng có cùng kỳ hạn.