Việt Nam trước cơ hội vàng phát triển ngành xe điện

Với tiềm năng phát triển nguồn điện sạch và Việt Nam là nước đầu tiên trong khu vực có doanh nghiệp nội sản xuất thành công ô tô điện cùng các yếu tố bên ngoài, được coi là cơ hội vàng để phát triển ngành ô tô điện Việt Nam. Nếu chậm trễ một hai năm nữa, khi các nước trong khu vực đã hoàn thiện nền tảng pháp lý và hạ tầng, Việt Nam sẽ mất đi cơ hội hiếm hoi có một không hai này.

Đây là khẳng định của bà Phan Thị Thùy Dương, Giám đốc Trung tâm phát triển trạm Pin VinFast tại hội thảo "Hạ tầng cho xe điện tại Việt Nam" do Báo Giao thông phối hợp với Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) tổ chức sáng 3/9 dưới hình thức trực tuyến.

Theo bà Phan Thị Thùy Dương, các nước trên thế giới đã đầu tư cho phát triển xe điện và số lượng xe này đã tăng 4 lần từ năm 2015 đến năm 2020. Để có được kết quả này, không chỉ tại châu Âu, Mỹ, mà cả các quốc gia lân cận như Trung Quốc, Nhật Bản… đều ban hành các chính sách rất cụ thể, dành nhiều ưu đãi cho sản xuất, ưu đãi trực tiếp cho người dùng (miễn giảm thuế, tài trợ tiền cho người mua xe…). Đồng thời, đặc biệt chú trọng phát triển hạ tầng trạm sạc để khuyến khích chuyển đổi xe xăng sang xe điện.

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, tại Việt Nam hiện chưa có doanh nghiệp nào ngoài VinFast sản xuất, lắp ráp xe điện và nhìn chung, các dòng xe điện hóa chưa phổ biến tại Việt Nam. 

Theo thống kê, số lượng xe điện hóa (hybrid, plug-in hybrid và xe thuần điện) ở Việt Nam hiện còn rất ít và cụ thể, năm 2019 là 140 xe điện, năm 2020 tăng lên 900 xe và hết quý I/2021 là 600 xe. Tất cả đều là xe nhập khẩu và gần như toàn bộ là xe hybrid, xe plug-in hybrid và xe điện chạy pin chiếm tỷ lệ rất nhỏ.

Bà Phan Thị Thùy Dương khẳng định, cùng với việc tiên phong sản xuất ô tô và xe máy điện, tại Việt Nam, VinFast cũng sớm kiến tạo hệ sinh thái di chuyển xanh thông minh. 

Trong năm 2021, VinFast đã quy hoạch trên 63 tỉnh thành với 2.121 vị trí, gần 40.000 cổng sạc tại bãi đỗ xe, trung tâm thương mại, công sở, chung cư… với các thiết bị sạc thường AC 11KW, sạc nhanh DC30KW, sạc nhanh DC 60KW và sạc siêu nhanh DC 250KW đạt tiêu chuẩn châu Âu. 

Tiến độ triển khai đến tháng 6/2021 đã có 455 vị trí tại 60/63 tỉnh thành. Với trạm sạc VinFast, khách hàng có thể dễ dàng tiếp cận mạng lưới trạm sạc phủ khắp toàn quốc. Ngoài các trạm sạc công cộng, VinFast sẽ cung cấp bộ thiết bị chuyển đổi điện để phục vụ sạc tại nhà.

Mặc dù vậy, đại diện VinFast cũng cho biết, việc triển khai các trạm sạc này cũng gặp một số khó khăn như: quy định pháp luật về hạ tầng trạm sạc hiện nay còn trống, chưa có quy hoạch hệ thống trạm sạc đồng bộ với hạ tầng điện. Thủ tục và chi phí để kéo đường điện rất tốn kém, phức tạp và mất thời gian. Hơn nữa, vấn đề thiếu chỗ đỗ xe trong các khu đô thị là vấn đề tồn tại khá "nóng" trong các khu dân cư.

Tuy nhiên, VinFast cũng khẳng định, Việt Nam đang đứng trước "cơ hội vàng" để phát triển ngành xe điện. Đó là có tiềm năng phát triển nguồn điện sạch rất lớn như điện gió, điện mặt trời là cơ sở quan trọng để thực hiện điện hóa. Đặc biệt, Việt Nam là nước đầu tiên trong khu vực có doanh nghiệp nội sản xuất thành công ô tô điện, có cơ hội vượt lên dẫn trước ở lĩnh vực này trong khu vực.

Hơn nữa, căng thẳng trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung tạo ra làn sóng dịch chuyển đầu tư từ Trung Quốc sang Việt Nam và các nước lân cận. Trong khi đó, các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia đang chạy đua để thu hút đầu tư, ngay cả Singapore, vốn đã ngừng sản xuất ô tô gần 30 năm nay, hiện cũng đã có dự án phát triển ô tô điện.

Với những lợi thế đó, đây được coi là cơ hội "Vàng" cần kịp thời nắm bắt, nếu chậm trễ một hai năm nữa, khi các nước trong khu vực đã hoàn thiện nền tảng pháp lý và hạ tầng, Việt Nam sẽ mất đi cơ hội hiếm hoi có một không hai này.

Để nắm bắt cơ hội "vàng" này, VinFast cho rằng, cùng với việc phát triển mạng lưới trạm sạc, góp phần phát triển ngành xe điện nói chung, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện các quy định pháp luật; đưa trạm sạc (nạp) pin trở thành một hạng mục bắt buộc có trong hệ thống hạ tầng giao thông đường bộ; hạ tầng đô thị.

Cụ thể, VinFast đề nghị bổ sung quy định bắt buộc "có bố trí khu vực ưu tiên cho phương tiện chạy bằng điện và trạm sạc (nạp) pin" tại các bãi đỗ xe, các công trình công cộng, dịch vụ, các khu chung cư, trung tâm thương mại, các tòa nhà cơ quan, doanh nghiệp nhà nước. Đồng thời, đưa quy hoạch trạm sạc vào quy hoạch hạ tầng giao thông, đô thị và quy hoạch mạng lưới hạ tầng điện đi kèm theo một cách đồng bộ.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính và Bộ Giao thông Vận tải sớm kiến nghị Chính phủ có quy định về phương tiện đầu tư công mới (xe con, xe buýt) phải bắt buộc là xe điện. Đồng thời, có chính sách khuyến khích như miễn thuế, phí, ưu đãi lãi suất, không hạn chế xe điện đi vào phố cấm... khi đầu tư xe vận tải công cộng … Cùng với đó, ưu đãi miễn giảm các loại thuế, ưu đãi lãi suất cho các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng trạm sạc.

Đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) ông Đào Công Quyết cũng cho rằng, cũng như các nước phát triển về xe điện hoá, trạm sạc là yếu tố tiên quyết cho xe điện của Việt Nam. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng dành cho xe điện của Việt Nam chưa thể sẵn sàng do không có trạm sạc, dù là công cộng hay tư nhân. Do đó, trạm sạc cần phải có yêu cầu về chi phí hợp lý và có sự hỗ trợ từ Chính phủ để các trạm sạc này bao phủ rộng rãi với chi phí hợp lý cho khách hàng.

Ông Triệu Việt Phương, Phó Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam cho hay, với sự phát triển của nền công nghiệp xe điện trên thế giới cũng như sự tăng cường đầu tư, mở rộng phát triển của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và kinh doanh xe điện ở trong nước nên cần sớm hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn Việt Nam. Bởi, hệ thống này đang thiếu về yêu cầu kỹ thuật cho các thiết bị thuộc cơ sở hạ tầng phục vụ xe điện như: hệ thống trạm sạc, hệ thống sạc nhanh, trạm đổi pin…

Thừa nhận lợi ích từ việc sử dụng xe ô tô điện mang lại là giảm phát thải và bảo vệ môi trường, ông Trương Bá Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài chính) đề xuất có những chính sách phù hợp để phát triển cơ sở hạ tầng cho xe ô tô điện như: hạ tầng giao thông, quỹ đất để bố trí trạm sạc…; phát triển các nguồn năng lượng tái tạo để cung cấp nguồn điện sạch cho các trạm sạc điện...