Tỷ phú sống lâu và cuộc chiến giữ quyền kiểm soát tài sản

Sự giàu có đáng kinh ngạc và tuổi thọ kéo dài của các tỷ phú đã tạo ra một ngành công nghiệp tạo dựng kế hoạch thừa kế tài sản cho giới siêu giàu.

Tỷ phú Tom Benson qua đời năm ngoái ở tuổi 90. Ông đã để lại một đế chế lớn mạnh bao gồm hai đội thể thao New Orleans chuyên nghiệp và một chuỗi đại lý xe hơi.

Điều đáng buồn là ông không thể sống thanh thản những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời mà phải dành ra một năm để làm việc với những người thừa kế, dàn xếp xem ai sẽ được thừa hưởng gì trong khối tài sản kếch xù của mình.

Cuộc chiến của những người thừa kế

Cuộc chiến pháp lý nổ ra bằng tuyên bố rằng Benson mất đi năng lực tinh thần nên không thể điều hành công ty và đưa ra những hoạch định sâu rộng trong kế hoạch bất động sản của mình. Con gái và hai cháu ngoại của ông cáo buộc tỷ phú này hành động theo chỉ thị của người vợ thứ ba, Gayle Benson, 72 tuổi, người mà ông ta kết hôn năm 2004. Tom Benson đã bác bỏ các yêu sách này và tòa án Louisiana đã chấp thuận điều đó.

Khi mọi việc đã ổn thỏa, vợ ông đứng ra dàn xếp việc phân chia tài sản với hai đội bóng New Orleans Saints và New Orleans Pelicans cùng với con gái và hai đứa cháu của ông. Sau đó, người vợ thứ 3 này đã được thừa hưởng hầu như toàn bộ các tài sản của Benson. Tuy nhiên, phải mất rất nhiều thời gian, rất nhiều luật sư và có lẽ rất nhiều tiền để hoàn thành mọi thủ tục.

Cuộc đấu tranh giành tài sản của những người thừa kế ngày càng gặp nhiều trở ngại vì các tỷ phú Mỹ giờ đã sống lâu hơn trước.

Vào năm ngoái, ít nhất 15 tỷ phú qua đời và để lại khối tài sản có tổng trị giá khoảng 60 tỷ USD, bao gồm các phức thể chứng minh sự giàu có đáng kinh ngạc: tài sản doanh nghiệp, tài sản cá nhân, đội thể thao, du thuyền, chuyên cơ riêng...

Số lượng tỷ phú Mỹ đang tăng chóng mặt. Theo một nghiên cứu, tính đến năm 2017, Bắc Mỹ có khoảng 747 tỷ phú, tăng 257 người so với con số 490 trong năm 2010. Đồng thời, một dữ liệu kinh tế cũng cho thấy có khoảng 10 nhân vật và những người đứng sau họ đang giữ những “miếng bánh lớn” trong nền kinh tế quốc gia. Khoảng 1% trên tổng số những đại gia Mỹ giàu có nhất đang kiểm soát 37,2% tài sản đất nước, trong khi 50% những cái tên chót bảng lại gần như trắng tay.

Và dường như người giàu đang sống lâu hơn bao giờ hết để có thể tích góp thêm của cải vào thời điểm mà bất bình đẳng thu nhập đã trở thành vấn đề nhức nhối.

Việc cắt giảm thuế quà tặng được coi là một phần trong sự tích lũy của cải cho người giàu nhưng còn một nguyên nhân khác, đó là ngành công nghiệp tư vấn tài sản đang phát triển nhằm đảm bảo tất cả tiền bạc của các tỷ phú sẽ được đặt đúng chỗ.

Tom Benson và vợ sau là Gayle đang cùng New Orleans Saints ăn mừng chiến thắng Super Bowl XLIV vào năm 2010. Ảnh: Jonathan Daniel

Cuộc chiến giành tài sản trong gia đình Benson bắt đầu nổ ra vào năm 2014 khi tỷ phú này đã 87 tuổi bằng việc ông chuyển quyền kiểm soát tương lai một số tài sản từ con gái Renee và các con của cô sang vợ ông, bà Gayle Benson. Hai người cháu, Rita và Ryan LeBlanc, đã tham gia vào việc điều hành các bộ phận trong doanh nghiệp gia đình. Tranh chấp lên đến đỉnh điểm trong một phiên điều trần về năng lực tinh thần của Benson, tuy nhiên, thẩm phán ở New Orleans cho rằng, mặc dù mất trí nhớ, nhưng Benson vẫn có thể tự mình quản lý các vấn đề của công ty.Là người gốc New Orleans, Tom Benson bắt đầu sự nghiệp của mình bằng việc bán những con xe đầu tiên tại Louisiana và sau đó là Texas. Năm 1985, ông là thành viên của một nhóm mua nhượng quyền của Saint. Hiện ông nắm giữ 70,2 triệu USD trong tổng giá trị gần 2 tỷ USD của tổ chức này này. Năm 2012, ông đã mua đội bóng rổ New Orleans Pelicans với giá 338 triệu USD. Nhượng quyền thương mại của nó giờ đã trị giá khoảng 1 tỷ USD.

Trong một trường hợp nổi bật khác, liên quan đến một Sumner Redstone, tỷ phú 95 tuổi và hiện vẫn còn sống. Ông phải mất 4 năm kiện tụng để chứng minh năng lực tinh thần cho việc nắm giữ tài sản và doanh nghiệp của mình.

Vào tháng 1, Redstone đã dàn xếp để kết thúc cuộc chiến pháp lý kéo dài với người yêu cũ và bạn tình của cô ta. Hai bên đã đi đến thỏa thuận đã chấm dứt mọi kiện đang chờ xử lý giữa Redstone và Manuela Herzer, người đã từng là quản lý cho cơ sở chăm sóc sức khỏe Redstone.

Việc tranh chấp tài sản đã gây ra một loạt các vụ kiện tụng xung quanh việc gia đình ông kiểm soát giới truyền thông, việc trả lương của Redstone và việc con gái của ông đòi quyền thừa kế khối tài sản trị giá 3 tỷ USD.

Khi tỷ phú già không muốn mất quyền kiểm soát

Elizabeth, chuyên viên lập kế hoạch kế thừa tài sản và cũng là đối tác của Venable LLP, chia sẻ: “Ngày nay, khối tài sản của các tỷ phú đã lớn đến nỗi nó có thể nuôi dưỡng và giúp con cháu nhiều đời sau của họ sống trong nhung lụa. Vậy nên những kiện tụng tranh chấp tài sản mới ngày một gia tăng”.

Đó là lý do tại sao không có gì đáng ngạc nhiên khi các công ty quản lý tài sản hiện chú trọng cung cấp các chính sách cho việc thừa kế song hành cùng các kế hoạch bất động sản.

Theo Cerulli Associates, hiện có khoảng 45% trên tổng số các công ty quản lý tài sản tập trung cho việc này thay vì chỉ có 37% vào năm ngoái. Các nhà cung cấp dữ liệu cũng ước tính rằng nhu cầu cho vấn đề phân chia tài sản sẽ tiếp tục là tăng cao. Trong 25 năm tới, riêng Mỹ sẽ nắm giữ khối tài sản khoảng 68 nghìn tỷ USD.

Hiện nay, hầu hết ngân hàng lớn đều quảng cáo văn phòng tư vấn tài sản gia đình trực tuyến và dịch vụ thiết lập kế hoạch phân chia tài sản cho các khách hàng có hơn 25 triệu USD.

Một số ưu đãi siêu đặc quyền dành cho những khách hàng lớn, ví dụ như: Công ty gia đình Wells Fargo & Co. có hẳn một nhà sử học để ghi nhận tài sản từ trước đến nay của họ hay những người thừa kế của Citigroup Inc. và Deutsche Bank AG được cung cấp một kế hoạch đầu tư chi tiết vào Thung lũng Silicon.

Theo Jonathan Flack, người đứng đầu chi nhánh công ty gia đình PricewaterhouseCoopers tại Mỹ: “Tuổi thọ có thể rất quan trọng đối với sự tăng trưởng và thành công lâu dài của doanh nghiệp gia đình”.

Theo một nghiên cứu ở Mỹ, 1/5 trên tổng số những nam đại gia sinh vào những năm 1960 có mức thọ trung bình là 89 tuổi, sống lâu hơn 7 năm so với những người giàu có sinh vào những năm 1930. Tuổi thọ của nam giới ở nhóm có mức sống trung bình vẫn giữ ổn định ở mức 76 tuổi.

Benson công bố tên mới cho đội bóng rổ chuyên nghiệp của mình vào năm 2013. Ảnh: Stacy Revere

John Davis, người sáng lập Cambridge Family Enterprise Group, chia sẻ rằng: khi tư vấn cho khách hàng về cách tạo dựng quyền lực, nên cho họ hiểu rằng việc này đòi hỏi họ phải chiếm lĩnh được mọi vấn đề trong cuộc sống chứ không riêng gì lợi ích kinh doanh cho dù họ giàu đến mức nào đi nữa.

Davis, cũng từng là giảng viên tại Học viện Quản lý Massachusetts Sloan, cho biết từ 15 năm trước, ông bắt đầu quan tâm đến những thách thức của các chủ sở hữu nếu tuổi thọ của họ gia tăng khi ông nhận ra một số khách hàng có tới ba thế hệ trưởng thành cùng tham gia vào công việc quản lý kinh doanh gia đình.

“Thế hệ lâu đời nhất vẫn còn muốn đóng góp và vẫn muốn giữ một vai trò nhất định. Đó có thể là công thức cho một thảm họa” - ông nói.

Với kinh nghiệm tư vấn cho các gia đình cực kỳ giàu có về cách chuyển giao tài sản, Davis nhận xét: “Già đi và phải nghỉ hưu là điều mà những người lớn tuổi không hề muốn. Đối với họ, nó rất đáng sợ”.

Theo khảo sát năm 2019 từ PwC, chỉ có 18% doanh nghiệp gia đình ở Mỹ cho biết họ có kế hoạch giao công ty cho người kế nhiệm.

Flack nói với khách hàng rằng lập kế hoạch sớm có thể giúp sự chuyển nhượng diễn ra hiệu quả hơn. Ví dụ, chủ sở hữu tài sản chuyển nhượng cổ phần của công ty cho người được ủy thác sớm hơn, với mức định giá thấp hơn, có thể tránh được việc phải đóng thuế nhiều hơn nếu sau này doanh nghiệp được định giá cao hơn.
Nhưng Glasgow cảnh báo rằng những kế hoạch như vậy phải được xem xét sao cho phù hợp với năng lực của người được ủy thác vì có thể những người trẻ này sẽ lợi dụng để đẩy ông chủ vào tình trạng không đủ năng lực nhận thức và chiếm đoạt toàn bộ tài sản.

Flack giải thích rằng tình trạng suy giảm năng lực sẽ không còn là mấu chốt của vụ tranh chấp tài sản khi những người thừa kế chỉ đưa ra những chứng cứ mơ hồ về căn bệnh mất trí hoặc Alzheimer của chủ sở hữu.

Trước đây, một ông trùm giàu có phải dựa vào người được ủy thác hoặc người thân cận trong gia đình để giải quyết các vấn đề tranh chấp tài sản. Ngày nay, người giàu đang lên kế hoạch để khả năng quản lý tài sản của họ suy giảm chậm hơn bằng việc sử dụng nhiều phương tiện để chuyển nhượng tài sản hoặc tài trợ cho các tổ chức từ thiện để giữ quyền kiểm soát lâu hơn.

Glasgow cho biết để bảo vệ tài sản của mình, những đại gia đã đưa ra các điều khoản trong kế hoạch bất động sản đòi hỏi người thừa kế phải mang về lợi nhuận gấp hai, hoặc thậm chí ba lần để đánh giá xem họ có phù hợp để điều hành công ty hay không. Một khách hàng của cô chỉ đồng ý cho một tòa án xác định liệu ông bị mất khả năng tâm thần hay không.

Tránh thuế

Việc cần làm là giảm thiểu các loại thuế. Các ông chủ phải lấy được lòng tin của doanh nghiệp và thiết lập một công cụ chuyển giao tài sản trong đó có phương tiện dài hạn để chuyển và giữ tiền cái mà có thể giúp các thế hệ tương lai không phải chịu thuế.

Những phương tiện như vậy ngày càng phổ biến, giúp những người giàu vượt mặt doanh nghiệp của họ để con cháu được miễn thuế, bao gồm cả thuế quà tặng, hiện đã lên đến 22 triệu USD cho một cặp vợ chồng.

Steve Antion, luật sư của Winston & Strawn LLP ở Los Angeles, cho biế, công cụ tài chính Grantor Retained Annuity Trusts (GRATs) đã đạt được hiệu quả trong chuyển nhượng tài sản trong nhiều thập kỷ qua. Ông khuyên khách hàng nên bỏ ra một số khoản đầu tư vào công cụ này trong thời gian ngắn, tối thiểu là 2 năm.

Vào cuối kỳ hạn, khách hàng nhận lại được số tiền của mình kèm theo lãi suất 3% hàng năm. Người thừa kế sẽ được thụ hưởng phần tiền được ủy thác và các tài sản khác mà không phải trả thuế. Ví dụ, khoản đầu tư ban đầu trị giá 10 triệu USD được định giá tăng 25% trong ba năm sẽ đem lại 11,02 triệu USD cả vốn lẫn lời cho người đầu tư (giả sử lãi suất ổn định). Khoản lãi được ủy thác, khoảng 1,48 triệu USD, sẽ được miễn thuế và chuyển cho những người thừa kế.

Khi một chu kì GRAT hết hạn, Steve Antion khuyên khách hàng tiếp tục đầu tư một khoản với quy trình tương tự. Chiến lược này đem đến hiệu quả đáng kinh ngạc và hoàn toàn hợp pháp. Ông chia sẻ: “Nếu bạn bắt đầu việc này từ sớm, bạn có thể trao lại rất nhiều tiền cho người thừa kế của mình mà yên tâm rằng họ sẽ không phải đóng thuế”.

Nhưng ngay cả trong hoàn cảnh tốt nhất, việc cân bằng lợi ích thuế với việc duy trì quyền kiểm soát tài sản vẫn là một vấn đề khó khăn. Những người chủ sở hữu đã gắn bó lâu năm với doanh nghiệp của họ và không muốn mình mất quyền kiểm soát quá sớm. Tuy nhiên, nếu họ lặng lẽ làm như vậy sớm thì có thể họ sẽ tránh được mớ hỗn độn mà Tom Benson đã phải đối mặt khi lâm thời.