Trung Quốc đang lảo đảo nhưng thế giới sẽ không ngã cùng

Cách đây không lâu, tăng trưởng của hầu hết các nền kinh tế đều lên xuống chặt chẽ theo Trung Quốc. Nhưng trong những năm gần đây liên kết này đã yếu đi rồi gãy đổ trong đại dịch.

Đáng chú ý nhất là từ năm 2015, tương quan giữa tăng trưởng GDP ở Trung Quốc và các thị trường mới nổi khác đã giảm từ mức gần như hoàn hảo (trên 0,9) xuống hầu như không đáng kể (dưới 0,2).

Quý II năm nay là lần đầu tiên trong ba thập kỷ Trung Quốc tăng trưởng chậm hơn rõ rệt so với các nền kinh tế mới nổi khác. Ông Ruchir Sharma, Giám đốc đầu tư toàn cầu của Morgan Stanley Investment Management cho rằng đây có thể là dấu hiệu cho xu hướng tương lai.

Bắc Kinh đang phong tỏa để kiềm chế đại dịch và siết chặt quản lý lên những khu vực kinh tế quan trọng và nợ doanh nghiệp với sự mạnh bạo mà không một chính phủ nào sánh bằng.

Những chính sách trên giải thích phần lớn lý do vì sao Trung Quốc lại đang giảm tốc nhanh đến vậy trong khi phần còn lại của thế giới thì không. Nhưng mối liên kết giữa tăng trưởng ở Trung Quốc và các nền kinh tế khác bắt đầu suy yếu từ khoảng 5 năm trước nên sự khác biệt hiện tại có thể phản ánh những yếu tố khác.

Một trong những yếu tố là cuộc chiến tranh lạnh thương mại mới. Trung Quốc đang trở nên hướng nội, thay thế mô hình tăng trưởng dựa trên thương mại bằng chiến lược thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Đóng góp của xuất khẩu cho GDP Trung Quốc đã giảm từ trên 35% trước năm 2010 xuống dưới 20% hiện nay.

Năm 2015, Trung Quốc khởi động "Made in China 2025", chiến dịch tăng cường khả năng tự cung tự cấp bằng cách mua thêm nguồn cung và phát triển công nghệ trong nước.

Dưới thời cựu tổng thống Donald Trump, Mỹ phản ứng bằng việc tìm cách "tách rời" khỏi Trung Quốc. Kể từ đó Tổng thống Joe Biden và nhiều chính trị gia khác ở châu Âu cũng áp dụng lập trường tương tự và tăng cường nỗ lực này trong đại dịch. Điều này có nghĩa là phương Tây mua thêm hàng hóa từ các đối thủ thương mại của Trung Quốc như Việt Nam, Thái Lan và Mexico.

Trước đại dịch, Trung Quốc đóng góp khoảng 35% cho tăng trưởng GDP toàn cầu, nhưng tỷ trọng này đã suy giảm trong năm 2020 và hiện vào khoảng 25%.

Trung Quốc vẫn đang tăng trưởng nhanh gấp đôi tốc độ trung bình của các nền kinh tế mới nổi khác 5 năm trước, nhưng khoảng cách đã thu hẹp lại. Với lực cản từ dân số suy giảm và núi nợ khổng lồ, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng trưởng chậm hơn những nền kinh tế mới nổi khác trong tương lai.

Trong khi đó, các nhân tố tăng trưởng toàn cầu khác đang có thêm động lực, mỗi nhân tố nâng đỡ các nhóm quốc gia khác nhau. Cuộc cách mạng kỹ thuật số đang gia tăng nhu cầu cho chất bán dẫn và sản phẩm công nghệ cao, thúc đẩy xuất khẩu của các thị trường mới nổi tiên tiến như Đài Loan và Hàn Quốc.

Các luồng dữ liệu gia tăng đang chống lại sự suy thoái trong thương mại toàn cầu và ở Trung Quốc. Công nghệ Internet di động đang chuyển đổi nền kinh tế của các thị trường lớn nhưng kém tiên tiến hơn Trung Quốc, bao gồm Indonesia và Ấn Độ. Tỷ trọng của doanh thu kỹ thuật số trong GDP của hai nước này đã tăng gấp hơn ba lần chỉ trong vòng ba năm qua.

Ấn Độ là một trong những nền kinh tế mà đóng góp của thương mại giữa Trung Quốc tới GDP đang suy giảm. Phần lớn cú hích của nước này đến từ dịch vụ trực tuyến, lĩnh vực tăng trưởng nhanh chóng và đồng thời ở mọi nền kinh tế mới nổi, bất kể điều gì đang xảy ra với Trung Quốc. Trên toàn thế giới, công nghệ di động chiếm khoảng 10% tăng trưởng thu nhập tích lũy và con số này còn lớn hơn đối với các nền kinh tế mới nổi.

Nỗ lực nhằm kiềm chế sự nóng lên toàn cầu đang tạo ra "lạm phát xanh" trong giá cả hàng hóa. Nguồn cung mới của vật liệu thô thì hạn chế trong khi nhu cầu dành cho các "kim loại xanh" như đồng và nhôm thì được dự đoán là sẽ tăng lên. Giá tăng là động lực lớn đối với các nhà xuất khẩu kim loại xanh, chủ yếu đến từ các thị trường mới nổi như Peru và Chile.

Cuộc chia tách giữa kinh tế thế giới và Trung Quốc có thể sẽ còn tiếp diễn. Cách mạng kỹ thuật số, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và chiến tranh lạnh mới rất có thể sẽ kéo dài hơn tác động của đại dịch và báo trước kỷ nguyên phát triển mới của các nền kinh tế mới nổi.

Trong thời kỳ hoàng kim cuối cùng của các thị trường mới nổi, sau khi thế giới bước sang thiên niên kỷ mới, nhiều quốc gia trở nên thịnh vượng chủ yếu nhờ cung cấp vật liệu thô cho Trung Quốc, "công xưởng thế giới" khi đó. Giờ đây, các nước mới nổi có nhiều lựa chọn hơn.

Dù đã bớt quan trọng hơn trước nhưng chắc chắn Trung Quốc vẫn có vai trò đáng kể trong kinh tế thế giới. Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại hàng đầu đối với nhiều quốc gia hơn bất kỳ nước nào và là nhà nhập khẩu chính của hàng hóa toàn cầu.

Giả như chiến dịch trấn áp nợ doanh nghiệp của Trung Quốc kết thúc với một cuộc khủng hoảng, phần còn lại của thế giới sẽ không tránh khỏi vạ lây. Nhưng những chấn động nhỏ hơn có thể không còn quá tai hại. Có lẽ nếu Trung Quốc sảy chân thì thế giới sẽ không ngã cùng nữa.