Thuế quan chắc chắn sẽ khiến vật giá tại Mỹ nóng lên, vậy tăng bao nhiêu %?

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đe dọa hoặc chính thức áp đặt thuế quan lên một loạt sản phẩm và quốc gia. Chính sách thương mại của ông Trump sẽ khiến người tiêu dùng phải trả thêm bao nhiêu tiền khi mua sắm? Đây là câu hỏi dễ đặt ra nhưng rất khó trả lời.

Ví dụ, thuế quan 10% đánh vào giày dép từ Trung Quốc sẽ khiến giá niêm yết của chúng tăng thêm khoảng 4%. Song, cùng mức thuế đó đánh vào rượu hay dầu ô-liu từ Italy sẽ khiến giá đi lên gần 10%.

Sự khác biệt này đến từ đâu? Thuế quan không phải yếu tố duy nhất tác động đến giá cả. Biến động của tỷ giá, khả năng tìm kiếm nguồn cung thay thế, chiến lược định giá của các nhà sản xuất và nhà nhập khẩu đều có vai trò nhất định. Tất cả các yếu tố trên sẽ ảnh hưởng mức “dẫn truyền” (pass through) - tức phần thuế quan người tiêu dùng phải trả.

Tờ Wall Street Journal (WSJ) đã hợp tác cùng công ty nghiên cứu kinh tế Moody’s để minh họa cách thuế quan ảnh hưởng đến vật giá hàng ngày ở Mỹ.

Trong phân tích này, Moody’s giả định ông Trump áp thuế quan 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada và 10% lên sản phẩm từ mọi quốc gia khác. Sau khi nhiệm kỳ tổng thống thứ hai bắt đầu, ông Trump đã đánh thuế bổ sung 10% lên hàng hóa Trung Quốc và đầu tuần này vừa áp thêm 10% nữa.

Ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của Moody’s, nhận xét: “Thuế quan ảnh hưởng đến giá cả và nền kinh tế qua rất nhiều cách khác nhau. Đôi khi chúng ta không thể ngay lập tức hiểu hết hiệu ứng lan tỏa của thuế quan”.

Sản phẩm có sự cạnh tranh gay gắt

Moody’s gợi ý rằng thuế quan 10% đối với khăn trải bàn từ Ấn Độ sẽ chỉ nâng giá bán lẻ thêm 2%, từ 25,99 USD lên 26,51 USD. Mức dẫn truyền thuế quan từ sản phẩm này thấp do rất nhiều quốc gia sản xuất khăn trải bàn và cạnh tranh khốc liệt với nhau.

Hiệu ứng dẫn truyền đối với vải lanh gia dụng nói chung còn thấp hơn nữa, vào khoảng 0,8%. Tương tự như khăn trải bàn Ấn Độ, lý do cho vải lanh là các lựa chọn thay thế đa dạng.

Người Mỹ thường không kén chọn những sản phẩm đó đến từ đâu hay do nước nào sản xuất. Giá cả những mặt hàng tiêu dùng do vậy ít có khả năng biến động lớn chỉ vì thuế quan. Điều tương tự có thể cũng đúng đối với quần áo, phụ tùng và phụ kiện ô tô cũng như một số mỹ phẩm phổ thông.

Sản phẩm ngách

Giá rượu Italy tăng sẽ không khiến lượng tiêu thụ giảm nhiều, bởi những tín đồ rượu vang rất ngần ngại từ bỏ nhãn hiệu họ yêu thích. Trong trương hợp này, người bán nhiều khả năng sẽ chuyển hết phần thuế quan 10% sang phía khách hàng.

Moody’s ước tính thuế quan 10% đối với chai rượu 21,99 USD sẽ khiến giá đi lên gần 10%, thành 24,08 USD. Nhưng rượu Italy là sản phẩm ngách, chiếm tỷ trọng nhỏ trong toàn bộ lượng rượu tiêu thụ ở Mỹ. Tác động tổng thể của thuế quan lên giá mọi loại rượu sẽ tương đối nhỏ, khoảng 0,3%.

Tuy nhiên, bên bán buôn rượu cũng có tác động đến kịch bản này. Do phải trả nhiều tiền hơn để nhập khẩu rượu Italy vì thuế quan, có thể người đó sẽ tăng giá những sản phẩm khác để bù đắp cho phần lợi nhuận bị mất vì rượu Italy.

Ngược lại, người bán cũng có khả năng tự chịu hết phần thua thiệt với hy vọng sẽ giành được thị phần từ những đối thủ cạnh tranh tăng giá bán với khách hàng.

Sản phẩm thương hiệu mạnh, không có lựa chọn thay thế

Theo tờ WSJ, người tiêu dùng chịu nhiều gánh nặng từ thuế quan nhất khi họ không có lựa chọn thay thế nội địa hoặc nhập khẩu, hoặc nếu sản phẩm chịu thuế quan sở hữu thương hiệu mạnh. Ví dụ, dù thuế quan có khiến giá mẫu iPhone mới nhất đi lên, người hâm mộ Apple nhiều khả năng vẫn sẽ mua nó.

Game và máy chơi game cũng thuộc nhóm này, do ngành này chủ yếu do ba ông lớn Nintendo, Sony và Microsoft thống trị.

Sản phẩm dễ dẫn đến giá tăng, ít lựa chọn thay thế

Mexico là nhà cung cấp nước ngoài hàng đầu của Mỹ trong nhóm sản phẩm ô tô con và xe SUV, chiếm 23% lượng nhập khẩu vào Mỹ trong năm 2024.

Thuế quan đánh vào ô tô sản xuất ở Mexico sẽ khiến giá ô tô nhập khẩu từ nước này gia tăng. Đồng thời, giá mọi chiếc ô tô khác cũng sẽ đi lên do các nhà sản xuất và đại lý coi đây là cơ hội để kiếm thêm lợi nhuận trong lúc giành lấy thị phần.

Điều tương tự nhiều khả năng cũng sẽ xảy ra với các sản phẩm khác, ví dụ như đồ gia dụng. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng khi máy giặt bị áp thuế quan vào năm 2018, đến cả máy sấy quần áo cũng trở nên đắt đỏ hơn. Người tiêu dùng thường mua hai sản phẩm này với nhau và các nhà bán lẻ nhận thấy đó là cơ hội để kiếm nhiều tiền hơn.

Nghiên cứu nói trên cũng chỉ ra giá máy giặt sản xuất ở Mỹ cũng đi lên, bởi nhà sản xuất cần phải bù đắp chi phí lao động gia tăng và trả thuế quan với những linh kiện nhập khẩu, đồng thời họ cũng muốn tăng giá tương ứng với máy móc nhập ngoại.

Các nhà sản xuất Mỹ dự kiến thuế quan đối với các thành phần trung gian như thép và nhôm sẽ ảnh hưởng đến giá bán cuối cùng. Moody’s không tính đến tác động của chúng trong phân tích này, nhưng chúng chắc chắn có ảnh hưởng trong thực tế.