Thái Lan chật vật giành lại vị trí xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới

Thái Lan đang vướng vào ba rắc rối ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu gạo, gồm sản lượng giảm vì hạn hán, xuất khẩu ở mức thấp nhất trong 23 năm do đồng baht cao và phí vận chuyển tăng.

Trong bối cảnh kỳ vọng xuất khẩu gạo từ Thái Lan, từng là nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới, sẽ tiếp tục giảm trong năm nay, chính phủ nước này đang đẩy mạnh nỗ lực để lấy lại vị thế đó bằng cách giảm phụ phí xuất khẩu và cải thiện giống lúa.

Tại cuộc họp nội các vào tháng 4, chính phủ khẳng định kế hoạch giảm phụ phí mà họ nhận được phản hồi từ các nhà xuất khẩu đối với gạo xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) và Anh từ 2.500 baht (80,51 USD)/tấn xuống 1.200 - 1.500 baht.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), chính phủ Thái Lan đã quyết định hỗ trợ xuất khẩu gạo sau khi hoạt động này giảm 25% vào năm 2020 so với năm trước đó xuống còn 5,7 triệu tấn. Khối lượng xuất khẩu đánh dấu thấp nhất kể từ năm 1997, khi xã hội Thái Lan rơi vào tình trạng rối ren vì cuộc khủng hoảng tài chính châu Á.

Điều này khiến Thái Lan trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới trong năm 2020 với lượng xuất khẩu 6,16 triệu tấn, tụt lại sau Việt Nam.

Khả năng cạnh tranh về giá suy yếu là một trong những nguyên nhân khiến Thái Lan bị thụt lùi vị trí xuất khẩu gạo. Giá gạo xuất khẩu của Thái Lan có giá 542 USD/tấn trong tháng 2, cao hơn nhiều giá gạo của Ấn Độ và Việt Nam, với giá lần lượt là 393 USD và 520 USD.

Sản lượng gạo ở Thái Lan giảm do hạn hán ảnh hưởng đến khu vực sản xuất gạo của quốc gia Đông Nam Á này vào năm 2019 và 2020. Cùng với đó, việc đồng baht tăng giá và phí vận chuyển hàng hóa đối với tàu container tăng mạnh đã tiếp tục giáng một đòn mạnh vào hoạt động xuất khẩu gạo.

Đồng baht vẫn giữ giá trị cao như một "đồng tiền an toàn" trong bối cảnh đại dịch COVID-19, theo đó suy yếu khả năng cạnh tranh về giá của gạo Thái. Ngoài ra, sự thiếu hụt tàu container trên toàn cầu đã thúc đẩy chi phí vận tải cho hàng xuất khẩu, theo Nikkei Asia.

Xuất khẩu gạo Thái Lan tiếp tục đối mặt khó khăn

Ông Chookiat Ophaswongse, chủ tịch danh dự của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA), nói với một tờ báo địa phương rằng xuất khẩu năm 2021 được dự báo sẽ giảm so với năm trước xuống còn 4,5 - 5 triệu tấn.

Thái Lan từng là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới nhưng đã lùi lại phía sau Ấn Độ và Việt Nam vì chương trình do Thủ tướng Yingluck Shinawatra đưa ra vào năm 2011 để lấy gạo của nông dân thế chấp cho các khoản vay. 

Chất lượng gạo Thái Lan bị giảm do người nông dân chìm trong chính sách bảo hộ rộng rãi của chính phủ. Khi các nước láng giềng mới nổi bắt đầu sản xuất gạo chất lượng cao, Thái Lan đã tụt hậu trong cuộc cạnh tranh cải tiến giống và mất khả năng cạnh tranh xuất khẩu, rơi khỏi vị trí nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới vào năm 2012.

Chính phủ đang đẩy nhanh các nỗ lực trở lại của mình. Để thúc đẩy sự phát triển của các giống lúa chất lượng cao, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã và TREA đang lên kế hoạch tổ chức một cuộc thi về giống lúa mới để xuất khẩu.

Bộ Thương mại nước này cũng đặt mục tiêu tăng xuất khẩu gạo vào năm 2021 thêm 5% so với năm trước lên 6 triệu tấn để mở đường cho Thái Lan lấy lại vị trí nhà xuất khẩu hàng đầu bằng cách phục hồi từ những chính sách thất bại. 

Tuy nhiên, sự cạnh tranh với các nước đối thủ dự kiến sẽ ngày càng gay gắt hơn.