Phiên tòa luận tội ông Trump hứa hẹn kịch tính

Sống lại cảnh tượng kinh hoàng

Cho đến nay, ông Trump là tổng thống Mỹ đầu tiên và duy nhất bị Hạ viện luận tội hai lần. Trong lịch sử 245 năm của nước Mỹ mới chỉ có 4 lần tổng thống bị luận tội, riêng ông Trump đã chiếm giữ một nửa trong số này.

Suốt nhiều tháng trước, trong và sau cuộc bầu cử 3/11/2020, ông Trump đã cáo buộc vô căn cứ rằng hệ thống bầu cử có gian lận tràn lan. Hơn 30 bang cùng dùng hệ thống máy tính bầu cử của công ty Dominion để kiểm phiếu nhưng ông Trump chỉ tuyên bố có gian lận ở các bang mà ông thua.

Về bản chất, ông Trump muốn nói rằng nếu ông chiến thắng thì cuộc bầu cử là công bằng, còn nếu ông thua – như thực tế diễn ra – thì chắc chắn đã có trò dối trá.

Căng thẳng lên đến đỉnh điểm vào ngày 6/1 khi hơn 500 nghị sĩ Quốc hội Mỹ tập trung để chính thức xác nhận chiến thắng của đối thủ Joe Biden. Vào buổi sáng, ông Trump phát biểu trước hàng nghìn người hâm mộ ở thủ đô Washington, khuyến khích những người này "hãy chiến đấu điên cuồng" và "tiến về phía Tòa nhà Quốc hội".

Quả thực chiều hôm đó đám đông đã tập trung tại Điện Capitol – nơi Quốc hội chuẩn bị họp – và đụng độ với lực lượng cảnh sát hòng "giành lại chiến thắng bị đánh cắp của ông Trump". Trong lúc giao tranh hỗn loạn, 5 người đã thiệt mạng, bao gồm một sĩ quan cảnh sát.

Theo The Guardian, phiên tòa luận tội lần 2 này sẽ có nhiều nét giống với lần 1 diễn ra vào đầu năm 2020: Ông Trump vẫn sẽ không có mặt tại tòa và kết quả nhiều khả năng vẫn sẽ là trắng án.

Tuy nhiên lần này cũng có những khác biệt căn bản. Thứ nhất, lần xét xử này diễn ra khi ông Trump đã mãn nhiệm tổng thống – một điều chưa từng có tiền lệ trong lịch sử.

Thứ hai, những bằng chứng được trình bày cũng sẽ sống động hơn trước. Trong phiên tòa đầu, ông Trump bị cáo buộc lạm dụng quyền lực tổng thống để bôi xấu đối thủ Joe Biden và cản trở cuộc điều tra của Quốc hội; các bằng chứng chỉ là các văn bản giấy tờ và ghi âm điện thoại.

Trong phiên tòa sắp tới, bằng chứng sẽ là những bức ảnh và video quay lại cảnh bạo lực kinh hoàng người giữa thủ đô Washington. Chính các thượng nghị đã phải trải qua nhiều giờ hoảng loạn, lo lắng cho tính mạng của mình. Nhiều người trốn vào gầm bàn, gọi điện cho người thân vì sợ rằng sẽ không sống sót đến ngày hôm sau.

The Guardian dẫn lời ông Charlie Sykes - Nhà sáng lập và tổng biên tập trang tin bảo thủ ôn hòa Bulwark nhận định: "Phiên tòa sẽ tường thuật lại một cách sống động quá trình tích tụ và bùng phát bạo lực cũng như mức độ đe dọa của cuộc bạo loạn. [...] Các bằng chứng liên tục tăng lên trong những tuần qua nên tôi nghĩ phiên tòa sẽ rất kịch tính". 

Đảng Dân chủ Hạ viện cho rằng ông Trump "hoàn toàn phải chịu trách nhiệm" cho cảnh tượng kinh hoàng ở Điện Capitol vì "đã tạo ra một thùng thuốc súng, châm ngòi và sau đó tìm cách trục lợi từ sự hỗn loạn theo sau".

Hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa Liz Cheney cho rằng nếu ông Trump không kích động thì chắc chắn cuộc bạo động đã không bùng phát.

Phiên tòa lần 2 sẽ diễn ra như thế nào?

Theo Hiến pháp Mỹ, chỉ Hạ viện mới có thẩm quyền luận tội và chỉ Thượng viện có quyền xét xử tổng thống. Nếu có 2/3 số thượng nghị sĩ đồng ý, tổng thống sẽ có thể bị kết tội và phế truất. 

Theo hãng tin AP, trường hợp của ông Trump đặc biệt ở chỗ ông bị luận tội khi còn đương chức nhưng bị xét xử khi đã mãn nhiệm và do vậy không thể bị phế truất nữa. Tuy nhiên, nếu bị kết tội, ông Trump có thể bị cấm nắm giữ các chức vụ trong chính quyền tương lai.

Hạ viện sẽ chỉ định các đại diện đóng vai trò công tố trong phiên tòa ở Thượng viện. Bên bị đơn cũng sẽ cử các luật sư bào chữa đến để tranh tụng. Mỗi bên sẽ có một khoảng thời gian nhất định để trình bày bằng chứng của mình, sau đó các thượng nghị sĩ sẽ có thể đặt câu hỏi bằng văn bản rồi mới đi đến bước bỏ phiếu cuối cùng.

Thông thường, Chánh án Tòa án Tối cao là người chủ trì phiên tòa luận tội tổng thống và thực tế phiên tòa lần 1 hồi đầu năm 2020 đã diễn ra đúng như vậy. 

Tuy nhiên hiện nay ông Trump đã mãn nhiệm nên ghế chủ tọa sẽ thuộc về Thượng nghị sĩ Patrick Leahy của bang Vermont – người có thời gian phục vụ ở Thượng viện lâu nhất Đảng Dân chủ.

Phiên tòa sẽ kéo dài bao lâu?

Hiện chưa rõ khung thời gian cụ thể. Thượng viện sẽ phải lập ra một bộ quy tắc áp dụng cho phiên tòa, lãnh đạo hai đảng vẫn đang bàn thảo các chi tiết cụ thể.

Phiên tòa đầu tiên xét xử ông Trump diễn ra trong khoảng ba tuần, từ 16/1 đến 5/2/2020. Phiên tòa lần 2 này được dự đoán sẽ ngắn hơn do vụ việc ít phức tạp hơn, cuộc bạo loạn diễn ra ngay tại tòa nhà Quốc hội và các nghị sĩ đã trực tiếp chứng kiến.

Đảng Dân chủ một mặt muốn có nhiều thời gian để trình bày hết các luận điểm buộc tội của mình. Mặt khác, đảng này lại không muốn trói chân các thượng nghị sĩ quá lâu vì Thượng viện còn phải xác nhận các đề cử nhân sự của ông Biden và thảo luận các vấn đề ưu tiên như dự luật cứu trợ 1.900 tỷ USD.

Ông Trump đã mãn nhiệm sao còn bị xét xử?

Đảng Cộng hòa và các luật sư của ông Trump lập luận rằng phiên tòa sắp tới là không cần thiết và thậm chí là vi phạm hiến pháp vì ông Trump không còn là tổng thống và không thể bị phế truất. 

Đảng Dân chủ không đồng ý với quan điểm này và dẫn ra tiền lệ trong vụ Bộ trưởng Chiến tranh William Belknap năm 1876 đã từ chức nhưng vài giờ đồng hồ sau vẫn bị Hạ viện luận tội. Thượng viện sau đó cũng tổ chức một phiên tòa xét xử theo đúng trình tự.

Lần này, ông Trump bị Hạ viện luận tội khi đang đương chức, 7 ngày trước khi ông Biden tiếp quản Nhà Trắng.

Nếu ông Trump bị kết tội, Thượng viện có thể bỏ phiếu một lần nữa để cấm ông nắm giữ chức quyền trong tương lai. Đảng Dân chủ cho rằng lệnh cấm này sẽ là hình phạt thích đáng cho việc ông Trump kích động người biểu tình "chiến đấu điên cuồng" để lật ngược thất bại bầu cử.

Theo AP, Đảng Dân chủ cũng không muốn tạo ra "ngoại lệ tháng 1" để dung túng cho các tổng thống sai phạm nghiêm trọng trong những ngày cuối nhiệm kỳ.

"Chúng ta không thể tiến lên phía trước nếu không có công lý. Nếu chúng ta không theo đuổi phiên tòa luận tội này đến cùng thì thà bỏ quách mọi hình phạt luận tội trong Hiến pháp đi cho xong", Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi nói trong tuần đầu tháng 2.

Lần này khác gì lần trước?

Phiên tòa đầu tiên diễn ra dựa trên các bằng chứng được Hạ viện thu thập trong nhiều tháng liên quan tới một cuộc điện thoại giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky của Ukraine. Đảng Dân chủ thực hiện một cuộc điều tra kéo dài nhiều tháng sau đó lập một bản báo cáo về các phát hiện chính.

Trái lại, phiên tòa sắp tới sẽ gần như hoàn toàn dựa trên trải nghiệm kinh hoàng của các nghị sĩ trong cuộc bạo động 6/1. Những kẻ bạo loạn thậm chí đã đột nhập vào Hội trường Thượng viện – nơi mà phiên tòa sẽ diễn ra.

Ký ức còn mới nguyên của vụ việc sẽ giúp các hạ nghị sĩ Dân chủ dễ dàng trình bày các luận điểm của mình hơn. 

Tuy nhiên Đảng Dân chủ sẽ cần thêm sự đồng ý của ít nhất 17 nghị sĩ Cộng hòa để kết tội ông Trump. Dự kiến sẽ chỉ có khoảng 5 nghị sĩ Cộng hòa ngả theo phe đối lập và chống lại vị cựu tổng thống.

Luật sư của ông Trump sẽ nói gì?

Các luật sư của cựu tổng thống Mỹ cho rằng phiên tòa sắp tới không hợp hiến và rằng ông Trump không kích động người ủng hộ có hành vi bạo lực. Nhóm luật sư này cũng lập luận rằng ông Trump được quyền tự do ngôn luận và bày tỏ quan điểm về kết quả bầu cử theo quy định tại Tu Chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ.

Thực tế không hề có gian lận bầu cử tràn lan như ông Trump tuyên bố một cách sai lệch trong nhiều tháng liền, bao gồm cả trong buổi sáng ngày diễn ra bạo loạn. 

Các quan chức bầu cử trên cả nước và trong chính quyền của ông Trump đều khẳng định không có bằng chứng về gian lận trên diện rộng. Tất cả hơn 60 vụ kiện của phe Trump đều bị tòa án bác bỏ.

Nếu ông Trump được tha bổng thì sao?

Theo AP, nếu Thượng viện một lần nữa tuyên trắng án thì ông Trump sẽ giành được một chiến thắng lớn và chứng tỏ được rằng mình vẫn còn ảnh hưởng đáng kể với Đảng Cộng hòa. Tuy vậy ngay cả phán quyết tha bổng cũng chưa chắc đã là dấu chấm hết cho nỗ lực buộc ông Trump phải chịu trách nhiệm.

Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Tim Kaine và Đảng Cộng hòa Susan Collins đã nhắc đến việc thông qua một nghị quyết khiển trách nghiêm khắc hành vi của ông Trump. Cả hai nghị sĩ đều chưa khẳng định chắc chắn có đề nghị bỏ phiếu khiển trách thật không nhưng "đây sẽ là một lựa chọn hữu ích trong thời gian tới", ông Kaine nói.