Phác họa bức tranh mờ ảo nợ xấu
Những khoảng trống và sai lệch
 |
Bảng dưới đây tập hợp và tính toán lại các số liệu về nợ xấu và xử lý nợ xấu dựa theo những gì mà NHNN đã công bố đây đó, tại các sự kiện khác nhau trong vòng hai năm qua.
Không hiểu vì lý do gì mà tổng nợ xấu trong toàn hệ thống trong hai thời điểm là cuối năm 2017 và cuối quí 1-2018 lại không được công bố. Điều này không chỉ tạo ra khoảng trống thông tin về quy mô và diễn biến nợ xấu theo thời gian, mà còn làm cho việc phân tích biến động của nợ xấu tiềm ẩn và nợ xấu bán cho Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) trong hai thời kỳ này trở nên không thể, và, do đó, cũng không thể kết luận được là xử lý nợ xấu liệu có đang trên đà cải thiện theo hướng thực chất và bền vững hay không.
Cũng tương tự như vậy là sự thiếu vắng thông tin chi tiết về lượng nợ xấu đã được xử lý theo Nghị quyết 42 vào cuối năm 2017 và quí 1 năm nay. Vì sự thiếu vắng này nên chúng ta không thể biết kênh xử lý nợ nào hữu hiệu hơn trong một năm qua.
Và nữa, cách đưa ra các tiêu chí thống kê nợ xấu, lúc thì dùng tiêu chí nợ tiềm ẩn thành nợ xấu, lúc thì đưa ra tiêu chí nợ xấu ngoại bảng - là hai tiêu chí khác nhau - không chỉ làm cho việc so sánh và thông hiểu con số tổng nợ xấu với con số nợ xấu đã được xử lý trở thành không thể, mà còn làm cho người đọc rơi vào trạng thái “tù mù”, có biết vài con số thì cũng như không.
Trong năm 2017, con số về tỷ lệ tổng nợ xấu trong hệ thống mà dư luận được biết qua các báo khác nhau nhưng đều dẫn nguồn từ NHNN là 8,86% (1), và 10,08%(2) đều tính đến cuối năm 2016. Nhưng căn cứ vào con số tuyệt đối về nợ xấu cuối năm 2016 là 600.000 tỉ đồng(2) và tổng dư nợ tín dụng cả hệ thống vào cuối năm 2016 được công bố trên trang web của NHNN thì tỷ lệ nợ xấu cuối năm 2016 tính chính xác lại phải là 10,9% (xem bảng). Khó mà nói những sai lệch này là không đáng kể.
Xử lý nợ xấu không nhanh hơn nhiều trong năm 2018
Theo NHNN, trong nửa đầu năm nay đã có trên 58.000 tỉ đồng nợ xấu được xử lý(3). Và cũng theo NHNN thì lượng nợ xấu đã được xử lý theo Nghị quyết 42 tính đến tháng 6-2018 là hơn 138.000 tỉ đồng. Vậy suy ra lượng nợ xấu được xử lý theo Nghị quyết 42 tính từ lúc có hiệu lực (15-8-2017) đến cuối năm 2017 là khoảng 80.000 tỉ đồng (xem bảng).
Như vậy, so với tốc độ xử lý nợ xấu bốn tháng cuối năm 2017 theo Nghị quyết 42, xử lý nợ xấu trong hai quí đầu năm 2018 thực ra đã giảm tốc chứ không phải là đã được thúc đẩy như công bố. Và cũng có thể một phần chính vì điều này mà tỷ lệ nợ xấu nội bảng lại tăng lên vào quí 1-2018 (2,18%) so với cuối năm 2017 (1,99%).
Thực ra, xử lý nợ xấu giảm tốc hoặc không đạt tốc độ như kỳ vọng cũng là điều tất yếu. Theo VAMC, đã có những trở ngại trong xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 như không có vụ nào trong số 2.000 vụ việc của các cấp tòa án và thi hành án được xử lý theo hình thức rút gọn quá trình tố tụng và xử lý tranh chấp tài sản bảo đảm. Các tài sản bảo đảm là bất động sản dở dang khi VAMC thu giữ hoặc bán chuyển cho chủ đầu tư mới còn vướng mắc về phía hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Mỗi địa phương lại có một cách hiểu, làm khác nhau dẫn tới việc có nơi chuyển giao được nhưng có nơi thì chưa.
Điều đáng nói ở đây là những trở ngại này hoặc là rất khó hiểu theo logic thông thường, hoặc là căn bệnh mãn tính, mang tính hệ thống, xảy ra như với hầu hết mọi vấn đề khác liên quan đến bộ máy nhà nước. Vì thế nên khó mà kỳ vọng nhiều vào những giải pháp “đột phá” ở hiện tại và tương lai trong giải quyết nợ xấu.
Nợ xấu vẫn “ở ẩn”
Tính toán từ số liệu báo cáo (xem bảng) cho thấy tỷ trọng nợ tiềm ẩn thành nợ xấu cộng với nợ xấu bán cho VAMC trên tổng nợ xấu đã giảm đều từ 2016 đến nay - từ 77% tháng 12-2016 xuống 74% tháng 9-2017 và còn 70% tháng 6-2018. Tuy nhiên, mức 70% vẫn còn là quá lớn, cho thấy đa phần nợ xấu vẫn chưa được bộc lộ trên sổ sách, làm cho tỷ lệ nợ xấu (nội bảng) trở nên... đẹp một cách bất hợp lý.
NHNN có đặt ra mục tiêu là phấn đấu đưa tỷ lệ nợ xấu và nợ tiềm ẩn thành nợ xấu của hệ thống tổ chức tín dụng về mức an toàn theo thông lệ quốc tế. Nhưng để theo thông lệ quốc tế thì trước hết cần phải minh bạch hóa nợ xấu, bãi bỏ hạng mục nợ tiềm ẩn thành nợ xấu (kèm đó là sự cho phép giữ nguyên phân loại nợ hoặc hạch toán ngoại bảng để giấu bớt nợ xấu). Thêm nữa, chừng nào VAMC còn mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt thì việc đưa nợ xấu về mức an toàn theo thông lệ quốc tế còn là câu chuyện trong tương lai dài.
