Ông Trump không bỏ qua cho châu Âu, mối quan hệ kinh tế phức tạp nhất thế giới bên bờ vực

Ông Trump không bỏ qua cho châu Âu

Hồi cuối tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố mức thuế quan trừng phạt đối với Canada, Mexico và Trung Quốc. Ông nói rõ rằng các đồng minh của Mỹ bên kia Đại Tây Dương cũng nằm trong danh sách mục tiêu.

Đến đầu tuần này, vào ngày 3/2, ông Trump thông báo sẽ tạm ngừng áp thuế quan đối với hàng hoá Canada và Mexico trong một tháng sau khi hai nước cam kết thực hiện các biện pháp kiểm soát vấn nạn buôn ma tuý vào Mỹ.

Khi phát biểu về các kế hoạch thuế quan của mình, đương kim Tổng thống Mỹ nhấn mạnh: “Điều đó chắc chắn sẽ xảy ra với Liên minh châu Âu (EU). Họ thực sự đã lợi dụng chúng ta”.

Cùng ngày 3/2, các nhà lãnh đạo châu Âu đã tập trung tại Brussels (Bỉ) để thảo luận về chi tiêu quân sự - một vấn đề nóng bỏng khác đối với ông Trump.

Họ hạ thấp khả năng áp thuế trả đũa hoặc đưa ra những biện pháp đáp trả tương tự đối với Mỹ, nhưng khối 27 quốc gia thành viên này đã chuẩn bị các phản ứng tiềm tàng đối với thuế quan của ông Trump, theo Wall Street Journal.

“Nếu chúng ta bị tấn công về mặt thương mại, châu Âu - với tư cách là khối sức mạnh kiên cường - phải đòi hỏi sự tôn trọng và đáp trả”, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bày tỏ.

Mối quan hệ “lớn nhất thế giới”

Rủi ro cho khu vực đồng tiền chung châu Âu là không nhỏ. Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, quan hệ thương mại cũng như đầu tư giữa Mỹ và châu Âu là “mối quan hệ lớn nhất và phức tạp nhất trên thế giới”.

Hôm 2/2, ông Trump đã tập trung trở lại vào thăng dư thương mại mà châu Âu ghi nhận từ lâu với Mỹ. Vị tổng thống cho biết thặng dư thương mại của lục địa già với Mỹ đạt hơn 300 tỷ USD.

Số liệu chính thức từ Cục Thống kê Dân số Mỹ tiết lộ thâm hụt hàng hoá của Mỹ với EU đạt 214 tỷ USD vào năm 2023, trong đó Mỹ xuất khẩu tổng cộng 342 tỷ USD hàng hoá sang EU.

Trong khi đó, Mỹ đạt thăng dư dịch vụ khoảng 77 tỷ USD với EU. Dữ liệu của Bộ Thương mại Mỹ cho biết nước này xuất khẩu tổng cộng 262 tỷ USD dịch vụ sang châu Âu vào năm 2023.

“Họ không mua ô tô của chúng ta, họ không nhập sản phẩm nông nghiệp của chúng ta, họ hầu như không lấy gì cả và chúng ta nhập mọi thứ từ họ. Những gì EU làm thật tàn bạo”, ông Trump nói.

Tuy nhiên, giao dịch thương mại có quy mô nhỏ hơn nhiều so với dòng vốn đầu tư giữa cả hai. Mỗi bên chiếm hơn 60% tổng FDI vào nền kinh tế kia, vượt xa những đối tác khác, theo dữ liệu chính thức mà Phòng Thương mại Mỹ tại EU phân tích.

Doanh số bán hàng của các công ty Mỹ hoạt động tại châu Âu đạt hơn 3.800 tỷ USD vào năm 2022, cao gấp 4 lần kim ngạch xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ của Mỹ sang châu Âu. Đối với các doanh nghiệp châu Âu hoạt động tại Mỹ, con số và tỷ lệ cũng cao tương đương.

Châu Âu lên kế hoạch

Áp lực từ Tổng thống Trump xuất hiện vào thời điểm đặc biệt khó khăn đối với châu Âu. Theo ước tính sơ bộ của văn phòng thống kê khối, nền kinh tế EU chỉ tăng trưởng 0,8% vào năm ngoái.

Các nền kinh tế lớn nhất khối gồm Đức, Pháp và Ba Lan đang gặp rắc rối do bất ổn chính trị và bầu cử. Ở bên kia Đại Tây Dương, nền kinh tế Mỹ tăng trưởng 2,8% trong năm 2024, theo dữ liệu của Bộ Thương mại Mỹ.

Các quan chức cấp cao của EU đã ra hiệu với ông Trump rằng họ sẵn sàng hợp tác để chống lại Trung Quốc về mặt kinh tế và địa chiến lược. Người châu Âu đã trở nên cảnh giác với Trung Quốc hơn so với trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

“Rõ ràng là không có bên nào chiến thắng trong các cuộc chiến tranh thương mại”, bà Kaja Kallas, người phụ trách chính sách đối ngoại của EU, nhấn mạnh. Nếu Mỹ khơi mào thương chiến với châu Âu, “Trung Quốc sẽ vui cười”.

Các quan chức EU, vốn thường ủng hộ thương mại tự do, đã dành nhiều tháng qua để lập ra phương án ứng phó với mối đe doạ thuế quan của Mỹ. Họ còn tính đến khả năng áp thuế trả đũa vào sản phẩm từ các bang quan trọng về mặt chính trị tại Mỹ.

Giới chức EU cũng tổ chức các cuộc đàm phán với đối tác Canada, quốc gia mà khối kinh tế chung có một thoả thuận thương mại tự do. Gần đây, EU cũng công bố một thoả thuận thương mại mới với Mexico.

Hôm 2/2, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã trò chuyện cùng Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa để tìm cách hợp tác chống lại áp lực của Mỹ.

“Chúng tôi đã chuẩn bị sẵn sàng”, Thủ tướng Phần Lan Petteri Orpo chia sẻ với truyền thông một ngày sau. “Tôi sẽ không khơi mào thương chiến. Tôi muốn bắt đầu đàm phán”, ông nói thêm.

Liệu ông Trump có muốn đàm phán hay không là một câu hỏi đang đè nặng lên châu Âu. Các nhà lãnh đạo EU gợi ý rằng họ có thể mua thêm khí đốt tự nhiên hoá lỏng từ Mỹ, nhưng cho đến nay lời đề nghị này vẫn chưa được Washington phản hồi. Một số quan chức khác gợi ý EU nên mua thêm vũ khí quân sự từ Mỹ.

Thặng dư thương mại hàng hoá kéo dài của EU với Mỹ đã khiến ông Trump tức giận từ nhiệm kỳ đầu tiên, bên cạnh mức chi tiêu quân sự thấp của các nước thành viên trong khối.

Hầu hết các thành viên NATO đều không hoàn thành mục tiêu chi tiêu quân sự của mình, dù nhiều nước gần đây đã tăng chi tiêu để ứng phó với áp lực từ ông Trump và cuộc tấn công Ukraine của Nga.

Song, ngay sau khi các thành viên NATO tại châu Âu đạt mục tiêu chung của liên minh là chi 2% GDP cho quốc phòng vào năm ngoái và bắt đầu đàm phán để nâng ngưỡng đó lên 3%, ông Trump gần đây lại yêu cầu con số 5%, một mức mà hầu như không quốc gia EU nào có thể kham nổi.

Ông Trump cũng nhiều lần tuyên bố muốn Mỹ mua đảo Greenland từ Đan Mạch, dù Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen và các nhà lãnh đạo châu Âu khác từ chối.

“Nếu buộc phải bảo vệ chỗ đứng của mình trên thế giới, chúng ta sẽ tìm ra cách”, bà Frederiksen nói về Greenland và khu vực Bắc Cực. “Tôi sẽ không bao giờ ủng hộ ý tưởng chiến đấu chống lại đồng minh. Nhưng tất nhiên nếu Mỹ áp thuế quan mạnh tay với châu Âu, chúng ta cần một phản ứng tập thể và mạnh mẽ”.