Những yếu tố đứng sau đà tăng kỷ lục của giá xăng tại Mỹ

Xung đột Nga-Ukraine là nguyên nhân chính khiến các tài xế Mỹ phải chi trả cho mức giá xăng dầu cao kỷ lục 4,67 USD/gallon (3,78 lít) trong ngày 1/6. Nhưng nó không phải là nguyên nhân duy nhất của sự gia tăng đột biến này.

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Mỹ (AAA), nhiều yếu tố đang góp phần đẩy giá nhiên liệu lên cao. Giá xăng được dự báo sẽ vượt mốc 4 USD/gallon lần đầu tiên kể từ năm 2008, dù có hay không có chiến sự nổ ra ở Đông Âu hoặc các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Nga, một trong những quốc gia xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới.

Theo ông Tom Kloza, trưởng bộ phận phân tích năng lượng toàn cầu của OPIS, cơ quan theo dõi giá khí đốt cho AAA, việc đưa ra dự đoán về tương lai của giá xăng là khá khó khăn. Kỷ lục xác lập hôm 1/6 vừa qua cao hơn mức giá mà ông Kloza đã dự báo một vài tuần trước. Khi năm học kết thúc và nước Mỹ đang bước vào mùa du lịch Hè cao điểm, nhu cầu đi lại tăng mạnh và giá xăng dầu cũng sẽ tăng theo. Và dưới đây là những yếu tố đứng sau đà tăng này:

Xung đột Nga-Ukraine

Nga là một trong những nước xuất khẩu dầu lớn nhất hành tinh. Trong tháng 12/2021, nước này đã xuất khẩu gần 8 triệu thùng dầu và các sản phẩm dầu mỏ khác đến thị trường toàn cầu, 5 triệu thùng trong số đó là dầu thô.

Trong năm 2021, 60% lượng dầu xuất khẩu của Nga là tới châu Âu, và 20% được chuyển đến Trung Quốc, rất ít trong số đó được chuyển sang Mỹ. Tuy nhiên, dầu được định giá trên thị trường hàng hóa toàn cầu, vì vậy hoạt động xuất khẩu dầu của Nga bị hạn chế cũng sẽ ảnh hưởng đến giá dầu trên toàn cầu, cho dù nó được sử dụng ở đâu.

Những lo ngại về việc phá vỡ sự ổn định của thị trường toàn cầu đã khiến các quốc gia phương Tây ban đầu miễn trừ dầu và khí đốt của Nga khỏi các lệnh trừng phạt mà họ đưa ra để phản đối cuộc xung đột.

Nhưng vào tháng 3/2022, Mỹ đã công bố lệnh cấm chính thức đối với tất cả các hoạt động nhập khẩu năng lượng của Nga. Và tới đầu tuần này (ngày 30/5), EU đã công bố lệnh cấm nhập khẩu dầu của Nga bằng tàu biển, tương đương khoảng 2/3 lượng dầu châu Âu nhập khẩu từ Nga. Điều này cho thấy, dầu của Nga đang dần bị loại khỏi thị trường toàn cầu.

Trung Quốc kết thúc phong toả

Một yếu tố giữ giá dầu trong tầm kiểm soát là sự gia tăng các ca nhiễm COVID-19 và các lệnh phong tỏa xã hội nghiêm ngặt ở hầu hết các quốc gia. Đó là một lực cản lớn đối với nhu cầu về nhiên liệu. Nhưng khi đại dịch đã bắt đầu “hạ nhiệt”, việc phong tỏa đang được dỡ bỏ ở các thành phố lớn như Thượng Hải (Trung Quốc) sẽ dẫn tới nhu cầu gia tăng. Nhu cầu nhiều hơn mà nguồn cung không tăng cũng làm giá dầu tăng vọt.

Khan hiếm các nguồn thay thế

Giá dầu lao dốc khi các quy định hạn chế người dân đi lại liên quan đến đại dịch trên khắp thế giới làm giảm nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu vào mùa Xuân năm 2020 và dầu thô có thời điểm ngắn giao dịch ở mức giá âm.

Đáp lại, OPEC và các đồng minh, bao gồm cả Nga (còn gọi là OPEC+), đã nhất trí cắt giảm sản lượng để hỗ trợ giá dầu. Và ngay cả khi nhu cầu tăng trở lại sớm hơn dự kiến, họ vẫn giữ các mục tiêu sản lượng ở mức thấp.

Các công ty dầu mỏ tại Mỹ không tuân thủ các mục tiêu sản lượng bắt buộc của quốc gia này. Nhưng họ đã miễn cưỡng hoặc không tiếp tục duy trì sản lượng dầu ở mức trước đại dịch do lo ngại rằng các quy định về bảo vệ môi trường khắc nghiệt hơn có thể cắt giảm nhu cầu dầu trong tương lai. Nhiều quy tắc nghiêm ngặt hơn đã được nới lỏng hoặc không trở thành luật.

Robert McNally, Chủ tịch công ty tư vấn Rapidan Energy Group, cho biết: “Chính quyền tổng thống Mỹ Joe Biden đột nhiên quan tâm đến việc khoan nhiều dầu hơn, bởi họ lo lắng về giá dầu tăng cao hơn bất cứ điều gì khác".

Tuy vậy, cần có thời gian để mở rộng quy mô sản xuất, đặc biệt là khi các công ty dầu mỏ đang phải đối mặt với những thách thức về chuỗi cung ứng và tuyển dụng như hàng nghìn doanh nghiệp Mỹ khác.

Bên cạnh đó, các kho dự trữ dầu nhìn chung đã không còn phù hợp với thị trường rộng lớn hơn trong hai năm qua, ít nhất là cho đến khi giá dầu tăng gần đây. Lãnh đạo các tập đoàn dầu mỏ thà tìm cách tăng giá cổ phiếu của họ hơn là tăng sản lượng.

Ví dụ điển hình, ExxonMobil tháng trước đã công bố lợi nhuận quý I/2022 là 8,8 tỷ USD, cao hơn gấp ba lần so với một năm trước đó. Tập đoàn này cũng công bố kế hoạch mua lại cổ phần trị giá 30 tỷ USD, nhiều hơn nhiều so với con số 21-24 tỷ USD mà họ dự kiến sẽ chi cho tất cả các khoản đầu tư vào tư liệu sản xuất, bao gồm cả việc tìm nguồn khai thác mới.

Không chỉ sản lượng dầu giảm so với trước đại dịch, công suất lọc dầu của Mỹ cũng đang giảm. Các quy định về môi trường của các tiểu bang và liên bang đang thúc đẩy một số nhà máy lọc dầu chuyển từ dầu sang nhiên liệu tái tạo ít phát thải carbon. Một số công ty đang đóng cửa các nhà máy lọc dầu cũ thay vì đầu tư số tiền lớn trang bị lại các thiết bị để duy trì hoạt động.