Nhật Bản đối mặt rủi ro giảm sản lượng gạo do nắng nóng kéo dài

Đợt nắng nóng gay gắt kéo dài tại Nhật Bản đang bắt đầu gây tác động rõ rệt đến sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi, khi giá rau củ leo thang còn thịt heo nội địa tăng lên mức cao nhất trong vòng 50 năm, theo Nikkei Asia.

Tại tỉnh Niigata, vùng trồng lúa trọng điểm của Nhật Bản, hạn hán đã khiến nhiều thửa ruộng ở khu vực đồi núi nứt nẻ. Đại diện Hợp tác xã nông nghiệp cho biết gần như cả tháng nay không có mưa.

Nếu không được cung cấp đủ nước trong vài ngày đầu tháng 8, nhiều diện tích trồng sẽ không thể trổ bông, làm giảm sản lượng thu hoạch. Theo Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, nhiệt độ trung bình tại nước này trong tháng 7 vừa qua cao nhất kể từ khi bắt đầu thống kê năm 1898.

Lượng mưa tại khu vực ven biển Nhật Bản thuộc vùng Tohoku thấp hơn trung bình 13%, còn khu vực Hokuriku thấp hơn 8%. Tất cả đều ở mức thấp nhất kể từ năm 1946.

Năm 2023, sản lượng lúa tại Nhật giảm do ảnh hưởng của nhiệt độ cao. Sản lượng thực tế thấp hơn 80.000 tấn so với ước tính ban đầu là 6,69 triệu tấn. Gạo bị biến màu không thể phân phối ra thị trường, dẫn đến tình trạng khan hiếm và giá gạo tăng mạnh vào mùa thu.

Năm nay, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản dự kiến sản lượng lúa gạo tiêu dùng sẽ đạt 7,35 triệu tấn. Con số này tăng 560.000 tấn so với năm ngoái, theo khảo sát diện tích gieo trồng cuối tháng 6.

Tuy nhiên, nông dân ở thành phố Nagai, tỉnh Yamagata nhận định với thời tiết nắng nóng như hiện tại, thiệt hại do sốc nhiệt là không thể tránh khỏi. Nikkei Asia đánh giá, tình trạng nắng nóng đã ảnh hưởng rõ rệt đến rau quả mùa hè.

Giữa tháng 7, giá cà chua tại Tokyo đạt 415 yen/kg (khoảng 2,8 USD), tăng 10% so với cùng kỳ năm trước. Bí đỏ tăng giá 20%, ớt chuông tăng 30% trong khi lượng hàng hóa giảm 30%.

Hợp tác xã JA Iwate Furusato dự báo vụ ớt chuông kết thúc vào tháng 10 sẽ cho sản lượng thấp hơn năm ngoái khoảng 20%.

Nikkei Asia dẫn lời  một đầu mối bán buôn tại chợ Ota (Tokyo) cho biết: "Một số loại rau phát triển kém do nắng nóng và hạn hán. Từ tháng 8 trở đi, nhiều khả năng lượng rau cung cấp sẽ thấp hơn đáng kể so với năm bình thường".

Thịt và thủy sản cũng ghi nhận xu hướng tăng giá vì thời tiết khắc nghiệt. Giá bình quân mỗi kg thịt heo cao cấp nội địa trong tháng 7 đạt 866 yen – tăng 4% so với cùng kỳ. Đây là mức giá cao nhất trong 50 năm.

Nhiệt độ cao khiến heo ăn ít hơn, tăng cân chậm, từ đó làm chậm chu kỳ xuất chuồng và giảm nguồn cung ra thị trường. Nhiệt độ nước biển xung quanh Nhật trong tháng 7 cũng cao nhất kể từ khi có thống kê năm 1982, có nơi cao hơn trung bình đến 5 độ C.

Tại tỉnh Kagoshima, giá sỉ cá cam Nhật Bản tăng 50–60% so với năm ngoái, mức cao kỷ lục. Một hộ nuôi cho biết do nước quá ấm và phải áp dụng biện pháp kiểm soát tảo nở hoa và không thể cho cá ăn đủ lượng, khiến cá lớn chậm.

Theo ước tính của chuyên gia Yoshiki Shinke – kinh tế trưởng tại Dai-ichi Life Group – nếu giá rau quả tăng 20% so với năm trước, mỗi hộ gia đình Nhật sẽ phải chi thêm khoảng 2.000 yen/tháng.

Nếu giá tăng 30%, gánh nặng sẽ lên tới 3.000 yen. “Thực phẩm là nhu yếu phẩm mua thường xuyên, nên người dân sẽ cảm nhận rất rõ mức giá tăng,” ông nói. “Điều này có thể kìm hãm tiêu dùng.”

Ngày 30/7, Bộ Nông nghiệp Nhật Bản lần đầu thành lập đơn vị đặc trách xử lý hạn hán và nắng nóng.

Cơ quan này sẽ phối hợp với chính quyền địa phương để thu thập dữ liệu thiệt hại về cây trồng và vật nuôi, chia sẻ thông tin và thúc đẩy triển khai các chương trình hỗ trợ như trợ cấp mua máy bơm nước.

Về phía các nhà sản xuất, nhiều nỗ lực thích ứng cũng đang được triển khai. Takii, công ty giống cây trồng lớn tại Kyoto, đã phát triển giống cà chua kháng nhiệt, ít bị biến màu. Hợp tác xã JA Biratori tại Hokkaido đã tăng gấp đôi diện tích trồng giống này trong năm 2025 vì đánh giá cao chất lượng và hương vị.

Trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, ngày càng nhiều nông trại sử dụng lồng chìm, có thể hạ xuống hàng chục mét, để tránh nhiệt độ nước cao và tảo nở hoa. Công nghệ này vốn đã được sử dụng để nuôi cá hồi ở Bắc Âu và đang được áp dụng với cá cam tại Nhật Bản.