Nhân tài từ Thung lũng Silicon bắt đầu đổ về hệ sinh thái startup Việt

Gần đây, Vinnie Lauria thấy mình len lỏi qua những con đường chật hẹp, tắc nghẽn của TP HCM trên một chiếc xe máy cùng cậu con trai khi họ lái xe đến trường vào buổi sáng. Nếu vẫn sống ở Thung lũng Silicon, mọi thứ có lẽ đã khác với anh, theo Bloomberg.

Lauria, một người Mỹ và là người đồng sáng lập Golden Gate Ventures, đã chuyển đến TP HCM vào năm 2022 sau thời gian làm việc trước đó ở Singapore và San Francisco, qua đó gia nhập mạng lưới những nhà đầu tư tin rằng Việt Nam sẽ trở thành một “thánh địa” mới cho các startup.

“Đông Nam Á sẽ trở thành động lực tăng trưởng toàn cầu trong 10 năm tới và Việt Nam sẽ là trung tâm”, Lauria nói. Ngày nay, nhiều người đang chuyển đến TP HCM để bắt đầu xây dựng các startup trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, việc trở thành trung tâm khởi nghiệp tiếp theo của châu Á sẽ đòi hỏi phải xem xét lại các quy định hiện hành và điều hướng một số vấn đề liên quan tới kinh tế vĩ mô.

Theo báo cáo được công bố vào tháng 7/2022 của KPMG International Ltd. và HSBC Holdings Plc, số lượng startup ở Việt Nam đã tăng gần gấp đôi kể từ khi bắt đầu xảy ra đại dịch cho đến giữa năm 2022. Một số nhà đầu tư lớn nhất thế giới, bao gồm Sequoia Capital, Warburg Pincus LLC và Alibaba Group Holding Ltd., cũng đã rót vốn cho nhiều startup tiềm năng tại Việt Nam.

Vào năm 2021, Việt Nam đã thu về kỷ lục 2,6 tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm thông qua 233 giao dịch tư nhân, tăng từ mức 700 triệu USD thông qua 140 giao dịch một năm trước đó, theo báo cáo của Google, Temasek Holdings Pte. và báo cáo của Bain & Co. Theo Do Ventures, các công ty địa phương cũng đang cạnh tranh với các công ty cùng ngành ở Đông Nam Á, chiếm 13% tổng số vốn đầu tư mạo hiểm đổ vào khu vực sau Indonesia và Singapore vào năm 2021.

Các quan chức muốn nhiều hơn nữa. Đến năm 2030, họ đặt mục tiêu biến TP HCM thành một thỏi nam châm thu hút vốn đầu tư công nghệ và nhắm đến một nền kinh tế kỹ thuật số chiếm 40% tổng sản phẩm quốc nội của thành phố.

Tháng trước, chính phủ đã yêu cầu các quan chức thành phố ưu tiên thu hút đầu tư nước ngoài vào các dự án công nghệ cao, đồng thời đưa ra các ưu đãi khác để thu hút nhân tài toàn cầu và các công ty quốc tế thành lập các trung tâm nghiên cứu đổi mới.

Lộ trình này đã thu được một số kết quả. Ví dụ, nhà phát triển game VNG Corp., kỳ lân (startup được định giá từ 1 tỷ USD trở lên) đầu tiên của Việt Nam, dự kiến sẽ theo đuổi việc niêm yết tại Mỹ trong những tháng tới.

Những người trong ngành cho biết TP HCM có những yếu tố tạo nên một “Thung lũng Silicon” tiếp theo: Một hệ thống giáo dục khoa học và toán học có sức nặng, một ngành công nghiệp gia công phần mềm có tuổi đời hàng thập kỷ đã tạo ra vô số kỹ sư tài năng cũng như những lợi ích từ việc mở rộng kinh tế của Việt Nam.

Bà Vy Lê, đồng sáng lập của Do Ventures, cho biết một thập kỷ trước, các nhà đầu tư có thể dành 6 tháng để cân nhắc một khoản đầu tư. “Bây giờ, nếu chúng tôi không đưa ra quyết định trong vòng một hoặc hai tháng, các quỹ khác chắc chắn sẽ thực hiện thỏa thuận", bà nói thêm.

Dù vậy, con đường phía trước sẽ gập ghềnh. Suy thoái vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu, kết hợp với nền kinh tế địa phương cũng chịu áp lực từ một số yếu tố khác nhau, đang làm tăng thêm những thách thức cho ngành công nghiệp vừa chớm nở.

Trong một nghiên cứu năm 2022, Asian Development Bank cũng đặt ra câu hỏi về “hệ sinh thái” không chắc chắn khi khu vực khởi nghiệp của Việt Nam mới chỉ tồn tại được một hoặc hai thập kỷ.

“Phân tích cho thấy cần có một số cải cách chính sách để tạo môi trường thuận lợi cho việc thành lập các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy sự phát triển của các công ty khởi nghiệp công nghệ và cải thiện khả năng cung cấp tài chính”, báo cáo cho biết. ADB nói thêm rằng các chính sách có lợi của chính phủ như bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng sẽ rất quan trọng.

Lĩnh vực khởi nghiệp non trẻ của Việt Nam đã được hình thành trong nhiều năm. Vào năm 2013, sự ra mắt của Flappy Bird được ca ngợi là một hiện tượng game sẽ thúc đẩy sức mạnh khởi nghiệp của đất nước. Mặc dù trò chơi đó sau đó đã được gỡ bỏ, nhưng nó đã mở đường cho một thế hệ công ty mới như nhà cung cấp dịch vụ thanh toán di động VNPay, mà theo ADB đã trở thành kỳ lân thứ hai của đất nước vào năm 2020.

Những người sáng lập nói rằng chưa có nhiều câu chuyện thành công hơn vì chính phủ vẫn chưa thiết lập một khuôn khổ phù hợp cho quyền chọn cổ phiếu. Các quy định rườm rà cũng đang cản trở khả năng ra mắt công chúng của các công ty này.

Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản những người nước ngoài như Lauria tham gia hệ sinh thái startup Việt. Anh quyết định lao vào sau khi chứng kiến tốc độ tăng trưởng bình quân đầu người “phi thường” của Việt Nam trong thập kỷ qua. Anh cho rằng chi tiêu trực tuyến có thể tăng gấp 5 lần trong vòng 6 năm tới.

Bình Trần, người đồng sáng lập Ascend Vietnam Ventures, người đã trở về Việt Nam từ Bay Area cùng gia đình vào năm 2020, cho biết: “Việt Nam ngày nay đã vượt xa nhữn gì có trong tưởng tượng của những người nước ngoài. “Đây là một thị trường rất dễ tiếp cận và ngôn ngữ không phải là một rào cản lớn. Bạn sẽ thấy rất nhiều tài năng trẻ khao khát tham gia khởi nghiệp tại Việt Nam”.