Mua cổ phiếu quỹ liệu có gây hại cho doanh nghiệp?

Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ luôn là chủ đề gây tranh cãi. Những người chỉ trích thì nói rằng các CEO đang bỏ đói doanh nghiệp để vỗ béo bản thân và các cổ đông.

Còn những người ủng hộ lại cho rằng hoạt động này cho phép cổ đông nhận lại tiền từ doanh nghiệp – mục tiêu cao nhất của mọi khoản đầu tư.

Mua cổ phiếu quỹ tức là doanh nghiệp dùng tiền mặt để mua lại một số cổ phiếu từ những cổ đông muốn bán ra, thường là bằng với giá thị trường. Kết cục, doanh nghiệp sẽ có ít tiền mặt và cổ phiếu đang lưu hành hơn, cổ đông bán ra có thêm tiền mặt nhưng cổ phần thì giảm.

Không khó để lấy ra một số ví dụ xấu về mua cổ phiếu quỹ. Lehman Brothers từng chi 2,6 tỷ USD để mua cổ phiếu quỹ vào năm 2007 và thêm 1,5 tỷ USD nữa cho cùng mục đích trong hai quý đầu năm 2008. Trong chưa đầy 6 tháng sau, ngân hàng khổng lồ Phố Wall sụp đổ.

Citigroup mua lại hơn 20 tỷ USD cổ phiếu từ năm 2004 đến 2008 – ngay trước khi ngân hàng cần khoản cứu trợ 45 tỷ USD của chính phủ trong cuộc khủng hoảng tài chính, tờ Wall Street Journal (WSJ) cho biết. 

Song, nhà đầu tư đừng để một số ví dụ che mắt tầm nhìn bao quát của mình, mà hãy thử phân tích chi tiết xoay quanh vấn đề này để tìm câu trả lời.

Mua cổ phiếu quỹ lấy mất khoản vốn mà công ty có thể sử dụng để sinh lời hơn nữa nếu đầu tư cho công việc kinh doanh

Phe chỉ trích cho rằng ban quản lý doanh nghiệp khó có thể phân bổ nguồn vốn dư thừa một cách phù hợp cho việc mua lại cổ phiếu. Ngược lại, họ tin rằng tiền nên được dùng cho mục đích khác, chẳng hạn như mở rộng kinh doanh. Nhưng lập luận trên có thể không đúng.

Trong những năm 1970, các đại gia dầu mỏ Mỹ có nhiều vốn hơn hẳn mức họ có thể tái đầu tư vào các giếng dầu. Thay vì mua cổ phiếu quỹ thì vào năm 1979, Exxon đã mua lại một nhà sản xuất động cơ điện với giá 1,2 tỷ USD để rồi phải từ bỏ sau vài năm. Exxon cũng rót ít nhất 1 tỷ USD vào thiết bị văn phòng tương lai — rồi lại rút lui khỏi mảng kinh doanh đó vào giữa thập niên 1980.

Đối thủ khi đó của Exxon là Mobil Oil chi hơn 1 tỷ USD để mua công ty sản xuất hộp các-tông và điều hành chuỗi cửa hàng bách hóa Montgomery Ward. Chuyến phiêu lưu này cũng thất bại.

Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ tự thổi phồng vốn hóa thị trường của mình

Các giáo sư tài chính và kế toán tại ba trường Đại học MIT, Cornell và Alabama đã thực hiện nghiên cứu mới với tiêu đề “Phiên tòa cổ phiếu quỹ”.

Họ phân tích tỷ suất sinh lời của hàng nghìn cổ phiếu từ năm 1988 đến 2000. Nghiên cứu so sánh những công ty mua lại cổ phiếu của chính mình và những công ty không làm vậy, có điều chỉnh theo một số yếu tố khác.

Trong năm mua cổ phiếu quỹ, tỷ suất lợi nhuận của các công ty thực hiện hoạt động này thấp hơn chút ít những công ty còn lại. Trong thời gian dài hơn, tỷ suất lợi nhuận của các cổ phiếu này không có gì khác biệt.

Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ đầu tư ít hơn cho tài sản cố định hoặc nghiên cứu và phát triển

Các công ty non trẻ với tiềm năng tăng trưởng nội bộ lớn có xu hướng dốc toàn bộ tiền mặt vào hoạt động kinh doanh, không chừa lại chút gì cho việc mua lại cổ phiếu. Khi doanh nghiệp trưởng thành, cơ hội tăng trưởng của doanh nghiệp giảm đi và việc kinh doanh tạo ra nhiều tiền mặt hơn cần thiết, khiến việc mua lại cổ phiếu là lựa chọn thích hợp cho số tiền dư thừa.

Nhìn chung, nói rằng doanh nghiệp đầu tư ít đi vì họ mua cổ phiếu quỹ là không đúng. Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ vì họ có ít cơ hội đầu tư hơn.

Doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ vì CEO muốn tăng lương thưởng của mình

Sau khi tính đến mọi khoản lương, thưởng và quyền chọn mua cổ phiếu, nghiên cứu “Phiên tòa cổ phiếu quỹ” phát hiện rằng CEO của các doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ chỉ kiếm nhiều hơn 1% so với CEO của những công ty không làm vậy.

Giáo sư S.P. Kothari của Đại học MIT, một trong những tác giả của nghiên cứu, kết luận: “Mua cổ phiếu quỹ không phải là trò chơi gian dối để các CEO đút thêm tiền vào túi họ”.

Chương trình mua cổ phiếu quỹ cho các cổ đông được tự do lựa chọn: Họ có thể bán cổ phiếu lại cho công ty hoặc giữ chúng. Chúng không giúp cho cổ đông giàu lên nhưng có thể giúp bạn ngăn cản các CEO khiến mình nghèo đi. Nếu sau này doanh nghiệp thất bại trong việc kinh doanh mà bạn đã bán ra cổ phiếu trong đợt mua cổ phiếu quỹ, thì bạn chẳng còn bị ảnh hưởng gì.