Một 'lão tướng' rời đi đột ngột hé lộ vai trò thực sự của Jack Ma ở Alibaba: Không còn giữ chức vụ nhưng vẫn kiểm soát công ty

Thông tin ông Daniel Zhang bất ngờ rời khỏi vị trí Giám đốc điều hành đơn vị điện toán đám mây của Alibaba đã làm dấy lên câu hỏi về ảnh hưởng của Jack Ma đối với công ty mà ông là đồng sáng lập và lãnh đạo trong hơn hai thập kỷ.

Ông Zhang trở thành CEO của Alibaba Group vào năm 2015 và tiếp quản vị trí Chủ tịch từ Jack Ma vào năm 2019. Cuối tháng 12 năm ngoái, ông được chọn để lãnh đạo Alibaba Cloud.

Tuy nhiên, Jack Ma - người đã bôn ba nước ngoài gần một năm sau khi xảy ra bất đồng với Bắc Kinh, đã quay trở về Trung Quốc hồi tháng 3 năm nay. Theo kế hoạch tái cơ cấu toàn diện được công bố cùng thời gian đó, ông Zhang đã quyết định nhường vị trí Giám đốc điều hành và Chủ tịch Alibaba cho những người bạn thân lâu năm của Jack Ma là Eddie Wu và Joseph Tsai.

Ít ai nghĩ rằng ông Zhang sẽ từ chức cả vị trí Chủ tịch và Giám đốc điều hành tại Alibaba Cloud vì trước đó hồi tháng 6 ông đã cam kết sẽ gắn bó với doanh nghiệp. Ngay cả các giám đốc điều hành cấp cao cũng bày tỏ sự ngạc nhiên trước thông tin rời đi của ông Zhang. Đặc biệt trong thời điểm Alibaba Cloud có kế hoạch niêm yết trong vài tháng tới.

"Chúng tôi cho rằng biến động mới nhất này không được lên kế hoạch từ trước và có những lo ngại về bất đồng giữa các nhân sự của Alibaba”, ông Chelsey Tam, nhà phân tích cấp cao tại Morningstar, nói.

Sự ra đi của ông Zhang trùng hợp với sự trở lại của ông Wang Jian, người sáng lập Alibaba Cloud. Ông Wang Jian rời công ty hơn 10 năm trước. Năm 2008, ông Wang gia nhập Alibaba từ Microsoft Research Asia. Trên các phương tiện truyền thông, ông Wang từng mô tả mối quan hệ của mình với Jack Ma là "như anh em”.

"Sự trở lại của Wang là thông điệp rất rõ ràng”, một điều hành cấp cao của công ty nói với tờ Nikkei Asia. "Nó cho thấy ông chủ lớn nhất của Alibaba vẫn là Jack Ma”.

Mặc dù không còn vai trò chính thức nào trong công ty, Jack Ma vẫn có ảnh hưởng rất lớn nhờ vào cơ cấu cổ phần phức tạp và các mối quan hệ với các nhân vật nội bộ khác.

"Có vẻ như việc tái cơ cấu là không đủ và công ty cần có những cải cách sâu rộng hơn," giám đốc điều hành cấp cao cho biết thêm. Theo kế hoạch tái cơ cấu được công bố vào tháng 3, tập đoàn sẽ được chia thành sáu công ty kinh doanh chính, năm trong số đó sẽ theo đuổi IPO.

Tuy nhiên, việc công bố kế hoạch đó đã không giúp cải thiện giá cổ phiếu của Alibaba, và tin tức về việc ông Zhang rời khỏi đơn vị điện toán đám mây cũng không giúp ích gì. Cổ phiếu Alibaba niêm yết trên sàn Hong Kong đã giảm 5% trong hai ngày sau khi thông tin trên được phát đi.

Với giá cổ phiếu trì trệ, Alibaba cũng đang trì hoãn kế hoạch IPO chuỗi cửa hàng tạp hóa Freshippo của họ tại Hong Kong, theo tờ Bloomberg News.

"Tôi nghĩ Alibaba muốn thực hiện một cuộc đại cải tổ ngay bây giờ, vì thông báo trước đó của họ về việc tái cơ cấu không tạo ra tác động đủ lớn”, ông Duncan Clark, Người sáng lập kiêm Chủ tịch công ty tư vấn BDA có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết. 

Ông Zhang là người có nền tảng tài chính - kế toán. Trước khi gia nhập Alibaba vào năm 2007, ông đã có kinh nghiệm hơn 10 năm làm việc tại Ernst & Young và PwC.

Năm 2009, ông là người khởi xướng chương trình mua sắm “Ngày Độc thân” hàng năm của Alibaba, giúp Taobao đạt được lợi nhuận trong cùng năm đó. Năm 2010, Trung Quốc vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và “Ngày Độc thân” trở thành biểu tượng cho chủ nghĩa tiêu dùng xa hoa của đất nước tỷ dân.

Nhưng khi nền kinh tế nước này bắt đầu tăng trưởng chậm lại vào khoảng những năm 2016, đối thủ Pinduoduo - một nền tảng thương mại điện tử nổi tiếng với mức giá rẻ, bắt đầu hút người dùng từ Taobao và Tmall của Alibaba. 

Thời điểm ấy, ông Zhang đã phải vật lộn để giúp Alibaba cạnh tranh với đối thủ. Thế nhưng vào năm 2020, Alibaba đã bị Pinduoduo vượt qua về lượng người dùng hoạt động hàng năm.

Gần đây, nguồn tin nói với Nikkei rằng trong nội bộ công ty có sự hoài nghi về năng lực của ông Zhang khi dẫn dắt đơn vị đám mây.

Ông Zhang bắt đầu phụ trách đơn vị này từ năm ngoái. So với ông Wu - người từng giữ chức giám đốc công nghệ tại đơn vị thanh toán Alipay của Alibaba và nền tảng mua sắm trực tuyến Taobao, ông Zhang không thể có trình độ chuyên môn kỹ thuật bằng.

Theo ước tính của các nhà phân tích, mặc dù Alibaba vẫn là nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn nhất Trung Quốc với khoảng 33% thị phần, nhưng vị trí dẫn đầu của hãng này đã dần bị thu hẹp trong vài năm qua. Vào tháng 4, Alibaba Cloud đã giảm giá cho khách hàng trong nước, động thái gây ra cuộc chiến về giá nhưng vẫn không thể tăng thị phần. 

Bức tranh kinh doanh ở nước ngoài cũng không sáng sủa hơn. Theo hãng tư vấn Gartner của Mỹ, thị phần toàn cầu của Alibaba trong phân khúc "cơ sở hạ tầng dịch vụ" của điện toán đám mây đã giảm từ mức gần 10% vào năm 2021 xuống dưới 8% vào năm ngoái.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích vẫn hoài nghi liệu Wu có phải là người phù hợp để thay thế Zhang ở đơn vị chủ chốt hay không.