Lúa gạo tắc đường từ ruộng ra đến cảng, gỡ mãi chưa thông

Lúa gạo tắc đường từ ruộng ra đến cảng

Theo Bộ Công Thương, tính đến ngày 12/8, vụ Hè Thu tại các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL đã thu hoạch được 780 nghìn ha với năng suất khoảng 5,8 tấn/ha, sản lượng đạt khoảng 4,5 triệu tấn. Dự kiến thu hoạch rộ trong tháng 8 và dứt điểm khoảng vào giữa tháng 9.

Lũy kế 7 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo đạt 3,5 triệu tấn, trị giá 1,8 tỷ USD, giảm 13%, giảm 3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020. Giá xuất khẩu bình quân đạt 540 USD/tấn, tăng 53,5 USD/tấn.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) dự báo xuất khẩu gạo năm 2021 sẽ đạt 6 - 6,2 triệu tấn gạo các loại, trị giá đạt khoảng 3,3 tỷ USD.

Tuy nhiên, mục tiêu xuất khẩu gạo sẽ khó thành hiện thực nếu vấn đề lưu thông không được giải quyết sớm.

Cụ thể, việc áp dụng Chỉ thị 16 tại 19 tỉnh, thành phố phía Nam đã dẫn đến tình trạng tắc nghẽn lưu thông lúa hàng hóa từ ruộng về nhà máy và từ nhà máy ra các cảng xuất khẩu.

Ngành lúa gạo đang thiếu hụt trầm trọng lao động ở tất cả các khâu, từ người gặt lúa, bốc vác xuống ghe đến tài xế, thương lái thu mua.

Vụ Hè Thu thu hoạch rộ ngay thời điểm mưa nhiều nên lúa phải được sấy bằng thiết bị sấy. Tuy nhiên, việc vận chuyển lúa từ ruộng đến nhà máy bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng ùn ứ lúa tươi chưa được xử lý, làm giảm chất lượng gạo.

Trong khi các nhà máy "3 tại chỗ" thiếu hụt nguyên liệu, công suất hoạt động giảm dưới 50% ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết trước đó. 

Bên cạnh đó, thời gian cách ly ở các nhà máy có ca nhiễm COVID-19 quá dài cũng vô tình gây đứt gãy chuỗi sản xuất lúa gạo.

Hiện nay, bến 125 tại Tân Cảng Cát Lái, một trong những bến xuất gạo bằng container chính của khu vực TP HCM đã ngừng hoạt động gần 1 tháng nay khiến các thương nhân phải đưa container về đóng tại kho. Do đó, tiến độ giao hàng bị chậm trễ, hãng tàu phạt, chi phí tăng.

Bên cạnh đó, một số địa phương quy định giấy xét nghiệm COVID-19 của tài công ghe thương lái hoặc tài xế lái máy gặt đập chỉ có hiệu lực trong vòng 72 giờ, không đủ thời gian để vận chuyển hàng hóa từ các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL đi các cảng khu vực TP HCM, hàng loạt các phương tiện vận tải biển phải tạm ngưng hoạt động.

Giá lúa lao dốc, nguy cơ mất thị trường xuất khẩu gạo

Theo VFA, tồn kho thóc gạo doanh nghiệp lúa gạo vẫn còn nhiều dù đã đến thời điểm bổ sung tồn kho thường kỳ.

Tuy nhiên, quá trình lưu thông, phân phối hàng hóa bị gián đoạn nên tồn kho chưa được giải phóng, dòng vốn cũng bị ách tắc theo và thương nhân không thể tiếp tục thu mua thóc gạo.

Trong khi giá trị hàng hóa cao nên các thương nhân xuất khẩu gạo hầu hết đều sử dụng đòn bẩy tài chính lớn, các chi phí phát sinh sau Chỉ thị 16 cũng thành một gánh nặng mới.

Dù trước đó Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đề nghị các chi nhánh ở các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL và Ngân hàng thương mại đảm bảo vốn tín dụng phục vụ thu mua, tạm trữ thóc, gạo.

Tuy nhiên thực tế các doanh nghiệp phản ánh rằng các ngân hàng thương mại vẫn chưa triển khai thực hiện.

Hiện nay, hầu như doanh nghiệp đều e ngại việc ký kết hợp đồng mới do tình trạng ách tắc trong lưu thông và giao nhận tại các cảng biển.

Bên cạnh đó, biên độ chênh lệch giá thời điểm chào bán và giá cước thực tế lúc giao hàng quá lớn khiến các thương nhân và cả khách hàng đều gặp rủi ro lớn.

Nếu tình trạng này tiếp diễn sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Malaysia vào các đối thủ cạnh tranh khác trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ.

Việc không thể tiêu thụ lúa tươi tại ruộng dẫn đến giá lúa gạo nội địa khu vực ĐBSCL giảm mạnh, giá lúa tươi ngày 5/8 đạt 4.700 đồng/kg, giảm 1.500 đồng/kg so với đầu tháng 5.

"Giá lúa tươi giảm, giá vật tư nông nghiệp tăng làm dấy lên lo ngại người trồng lúa sẽ bỏ ruộng hoặc chậm xuống giống lúa vụ 3, tác động xấu đến các vụ mùa sau và nguy cơ thiếu hụt lương thực thời điểm cận Tết", VFA cho biết.

Nhóm giải pháp khơi thông chuỗi cung ứng lúa gạo

Với đặc thù địa hình kênh rạch chằng chịt, đa phần các nhà máy sản xuất, chế biến lúa gạo cập bờ sông, kênh, thóc, gạo sản xuất ở vùng ĐBSCL được vận chuyển 95% bằng đường thuỷ.

Do đó, việc khơi thông dòng chảy phương tiện chuyên chở sẽ góp phần đáng kể giúp các thương nhân xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo hàng hóa từ đồng ruộng ra đến cảng xuất khẩu.

Để đảm bảo tiêu thụ kịp thời thóc, gạo cho người nông dân, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải làm việc với Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn sớm mở lại tất cả các máng đóng rút gạo trong thời gian sớm nhất nhằm giảm bớt tình trạng ùn tắc container xuất khẩu gạo.

Đồng thời, cân nhắc về phí phụ thu để tạo thuận lợi cho xuất khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19 do bến này là một trong những bến chính chuyên đóng hàng gạo bằng container.

Bộ Giao thông vận tải yêu cầu các hãng tàu, các doanh nghiệp kinh doanh ngành logistic phải công khai, minh bạch về giá cước vận chuyển container. 

Đồng thời, điều chỉnh giá cước vận chuyển về mức hợp lý để tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn trong bối cảnh dịch Covid-19 như hiện nay.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các Ngân hàng thương mại hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm sẽ thu mua.