Lạm phát có chặn đứng cơ hội tái đắc cử của ông Biden?

Lạm phát và tâm trạng cử tri

Các cuộc khảo sát cho thấy Tổng thống Mỹ Joe Biden đang thua kém người tiền nhiệm Donald Trump và bị cử tri đánh giá thấp về thành tích kinh tế. Song, đội ngũ tranh cử của ông được an ủi bởi suy nghĩ rằng có lẽ các cử tri chưa đưa ra quyết định cuối cùng.

Nghiên cứu học thuật chỉ ra 6 tháng trước ngày bầu cử tổng thống mới là lúc đồng hồ bắt đầu đếm ngược.

Ông Gabriel Lenz, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học California-Berkeley, cho biết: “Câu hỏi các chính trị gia đặt ra là ‘Liệu cử tri có sống tốt hơn 4 năm trước không?’".

Tuy nhiên, nghiên cứu của ông Lenz phát hiện rằng điều các cử tri thực sự quan tâm là cuộc sống của họ tốt hơn hay tệ đi so với 6 tháng trước. Nhưng nghiên cứu của vị giáo sư cũng đi kèm với lưu ý khá quan trọng, đó là cử tri dường như có trí nhớ lâu dài hơn về lạm phát.

Một chuyên gia có chung ý kiến với ông Lenz là Giáo sư Ray Fair của Đại học Yale. Ông Fair từ lâu đã vận hành một mô hình bầu cử nhằm mục đích dự đoán mỗi đảng sẽ nhận được bao nhiêu phiếu bầu tùy thuộc vào tình trạng của nền kinh tế.

Đối với tốc độ tăng trưởng kinh tế, mô hình của ông phân tích trong ba quý gần nhất. Nhưng đối với lạm phát, mô hình này nghiên cứu dữ liệu trong 15 quý - tức gần như toàn bộ nhiệm kỳ của một tổng thống Mỹ. Mô hình của ông chỉ có vài lần dự báo sai. 

Trong cuộc phỏng vấn gần đây, ông Fair bình luận: “Công chúng buồn bực dù lạm phát đang hạ nhiệt bởi giá cả vẫn cao hơn nhiều so với khi ông Biden mới nhậm chức. Và công chúng vẫn sẽ nhớ đến điều này vào tháng 11”.

Nhìn chung, cả hai vị chuyên gia đều đồng ý là đánh giá của cử tri về khả năng chèo lái nền kinh tế của ông Biden có thể sẽ được cải thiện nếu thị trường chứng khoán Mỹ tiếp tục đi lên và nền kinh tế tăng trưởng vững vàng. Nhưng đồng thời, cả hai cũng chỉ ra tâm lý bi quan của cử tri tri với các dữ liệu kinh tế tích cực. 

Ví dụ, khảo sát gần đây của Guardian-Harris cho thấy 56% người tham gia nhận định sai lầm rằng Mỹ đang ở trong suy thoái, 55% nói nền kinh tế đang suy yếu và 49% nghĩ chỉ số S&P 500 thấp hơn so với đầu năm.

Giáo sư Fair nhấn mạnh: “Vì sao mọi người cảm thấy bi quan về nền kinh tế dù tốc độ tăng trưởng GDP khá tốt? Nguyên nhân là lạm phát”.

Ông Biden và Trump, ai có lợi thế?

Theo tờ Yahoo Finance, nhiều mô hình bầu cử tập trung vào nền kinh tế vẫn cho thấy ông Biden có lợi thế so với ông Trump. Bản cập nhật mới nhất của ông Fair dự đoán khả năng ông Biden chiến thắng cuộc bầu cử tháng 11 là 51,72%.

Mô hình của Moody's Analytics mới cập nhật tuần trước cũng cho thấy Tổng thống Biden vẫn đang dẫn trước ông Trump với cách biệt mong manh.

Về phần mình, Giáo sư Lenz tin “các yếu tố cơ bản hiện nay ủng hộ ông Biden”. Nghiên cứu của ông chỉ ra triển vọng tái đắc cử của ông Biden sẽ dần cải thiện nếu nền kinh tế tiếp tục diễn biến tích cực. Ông bình luận: “Một số cử tri có thể tha thứ hoặc quên đi lạm phát khi ngày bầu cử tới gần”.

Nhưng trái với các mô hình, các kết quả khảo sát gần đây cho thấy ông Trump mới là người chiếm ưu thế. Khảo sát mới nhất của Swing State Project được tiến hành tại 7 bang chiến địa phát hiện rằng ông Trump đang dẫn trước ở 6 bang. Hai người hòa nhau ở bang Wisconsin.

Những ẩn số khác

Rất nhiều yếu tố có thể đảo ngược kết quả khảo sát hiện tại và các mô hình dự đoán. Giáo sư Lenz chỉ ra một trong các ẩn số X không xuất hiện trong các cuộc đua tổng thống trước đây là mọi người có ký ức tích cực về nền kinh tế dưới thời ông Trump.

Ông nói thêm: “Trên thực tế, tình hình kinh tế Mỹ trong nhiệm kỳ ông Trump đúng là tốt cho đến khi đại dịch ập đến”.

Mặt khác, nền kinh tế cũng có thể xấu đi trong những tháng tới bởi lạm phát nóng lên hoặc tốc độ tăng trưởng GDP giảm tốc. Sự thay đổi trong những lĩnh vực đó sẽ khiến các mô hình kinh tế bị đảo lộn.