Kiểm toán Nhà nước: Một số ngân hàng tăng trưởng tín dụng vượt trần cho phép, nợ xấu vượt 3%

Mới đây, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã có báo cáo tổng hợp trình Quốc hội về kết quả kiểm toán BCTC, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2021 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và 5 tổ chức tài chính, ngân hàng, bảo hiểm.

Báo cáo cho biết trong năm 2021, NHNN đã thực hiện nhiều giải pháp điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, góp phần kiểm soát lạm phát ở mức 1,84%, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối. Các ngân hàng được kiểm toán đảm bảo các chỉ tiêu an toàn trong hoạt động, kinh doanh có lãi, tỷ lệ nợ xấu nội bảng dưới 3%.

Tuy vậy, KTNN cũng chỉ ra với mức tăng tưởng tín dụng chung của nền kinh tế là 13,61%, tăng trưởng tín dụng đối với hầu hết lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro đều cao hơn mức tăng trưởng chung. Cụ thể,Lĩnh vực bất động sản 15,37%, lĩnh vực chứng khoán 23,85%, lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp 17,65%.

Tỷ lệ dư nợ tín dụng nền kinh tế so với GDP ở mức cao (năm 2020 là 114,3%; năm 2021 là 113,2%).Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ này của Việt Nam thuộc nhóm cao nhất thế giới, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong việc kiểm soát dòng tiền tín dụng vào các lĩnh vực rủi ro.

Cùng với đó, chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định cụ thể việc điều hành, kiểm soát chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng chung và chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng đối với từng tổ chức tín dụng (TCTD). Một số TCTD tăng trưởng tín dụng vượt mức tối đa cho phép của NHNN trong năm 2021. Có ngân hàng chỉ được giao 5,5% nhưng thực hiện tới 31,82%.

KTNN cũng chỉ ra một số đơn vị đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp; còn nợ tồn đọng chưa được xử lý dứt điểm; hạch toán doanh thu, thu nhập, chi phí chưa đúng quy định; chưa kê khai nộp thuế đối với thu nhập từ hoạt động cung ứng dịch vụ thư tín dụng theo quy định.

Ngân hàng Chính sách chậm làm hồ sơ, thủ tục đề nghị miễn tiền thuê đất dẫn đến phát sinh số tiền thuê đất phải nộp 31,1 tỷ đồng.

Một số ngân hàng phân loại nợ chưa phù hợp, trích lập dự phòng rủi ro tín dụng chưa chính xác, còn sai sót về trình tự, thủ tục cho vay.

Ngân hàng Chính sách còn nhiều trường hợp cho vay vượt hạn mức, cho vay đối tượng không phù hợp với tiêu chí của chương trình... dẫn đến xác định số tiền cấp bù chênh lệch lãi suất và phí quản lý từ NSNN tăng thêm 0,97 tỷ đồng; có 478 khách hàng còn dư nợ chương trình cho vay NOXH nhưng chưa gửi đủ tiền tiết kiệm hàng tháng tại hệ thống NHCS theo quy định.

Nợ xấu nhiều ngân hàng vượt mức 3%

KTNN cũng đã thực hiện kểm toán Chuyên đề việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020.

Kết quả thực hiện Đề án cho thấy hoạt động của hệ thống ngân hàng cơ bản được kiểm soát an toàn; năng lực tài chính, quản trị điều hành của các TCTD được nâng cao, tiệm cận thông lệ quốc tế; từng bước xử lý và xóa bỏ tình trạng đầu tư, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các TCTD có liên quan; mô hình kinh doanh chuyển dịch dần từ lệ thuộc hoạt động tín dụng sang mô hình kinh doanh đa dịch vụ...

Tuy nhiên, việc phê duyệt, ban hành Đề án, phương án cơ cấu lại còn chậm, một số TCTD chưa có giải pháp, lộ trình cụ thể để thực hiện một số mục tiêu đề ra tại phương án cơ cấu lại. NHNN cũng chưa thực hiện thanh tra chuyên đề việc thực hiện phương án cơ cấu lại đối với các TCTD.

Nhiều TCTD xác định tỷ lệ nợ xấu không đúng hướng dẫn của NHNN, không tính toán đầy đủ các khoản nợ tiềm ẩn thành nợ xấu (nợ cơ cấu, trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn nợ xấu, các khoản phải thu khó đòi, lãi dự thu phải thoái nhưng chưa thoái…) 

Nếu tính toán, xác định lại, một số TCTD không đạt được mục tiêu về kiểm soát tỷ lệ nợ xấu dưới 3%.Theo báo cáo từ một số ngân hàng mà cơ quan Kiểm toán Nhà nước nêu, có những đơn vị nợ xấu ở mức 3,7% - 8,6% - 8,41% - 8,5%, cá biệt có ngân hàng nợ xấu lên tới 13,4%.

Một số bộ, ngành chưa hoàn thành một số nhiệm vụ được giao tại Đề án. Cụ thể, Bộ Tư pháp chưa làm rõ các khó khăn, vướng mắc phát sinh và đề ra các giải pháp để đẩy nhanh công tác thi hành án tồn đọng có liên quan; công tác đôn đốc thi hành các bản án có hiệu lực pháp luật vẫn còn chậm...;

Với Bộ Công an, đến thời điểm báo cáo mới chỉ có 09/63 đơn vị công an địa phương (chiếm tỷ lệ 14%) phối hợp với TCTD để tổ chức 205 vụ thu giữ TSBĐ.

Bộ Tài chính chưa bố trí đủ nguồn để tăng vốn điều lệ cho các NHTM do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ; chưa hoàn thành khuôn khổ pháp lý về hoạt động mua, bán nợ của các doanh nghiệp và xây dựng khuôn khổ pháp lý cho hoạt động chứng khoán hóa các khoản nợ,...

Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa hoàn thành việc sửa đổi quy định tại Luật Đất đai để tháo gỡ khó khăn vướng mắc về nhận thế chấp là quyền sử dụng đất của các tổ chức không phải là các TCTD, việc phối hợp với các bộ, ngành và địa phương tập trung ưu tiên nguồn lực xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai Quốc gia.

Kết thúc giai đoạn thực hiện Đề án, còn một số mục tiêu, giải pháp chưa hoàn thành. Trong đó, công tác thanh tra, giám sát chưa đảm bảo trên cơ sở tập trung theo trọng yếu, rủi ro. Tỷ trọng thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng trong tổng thu nhập các ngân hàng đã tăng nhưng chưa đáng kể, không đạt mục tiêu. Kết quả thoái vốn không đạt kế hoạch, hành lang pháp lý hỗ trợ hoạt động quỹ tín dụng nhân dân và tài chính vi mô chưa hoàn thiện và đầy đủ…