Hệ lụy margin tăng cao khi thị trường đảo chiều

Thời gian gần đây, nhóm cổ phiếu bất động sản chịu ảnh hưởng những thông tin tiêu cực khiến nhiều mã lao dốc, thậm chí liên tiếp giảm sàn và mất thanh khoản. 

Đà giảm của nhóm cổ phiếu bất động sản còn lan ra nhiều nhóm cổ phiếu khác, thậm chí có cả những nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn đang diễn biến tích cực cũng bất ngờ đảo chiều đi xuống. Giới phân tích nhận định, trong hầu hết những đợt sụt giảm của thị trường đều liên quan một phần đến yếu tố margin (giao dịch ký quỹ).

Biến động mạnh hơn do margin

Ông Hoàng Công Tuấn, Kinh tế trưởng Công ty cổ phần Chứng khoán MB (MBS) cho biết, theo công bố mới nhất của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, dư nợ margin hiện tại vào khoảng 154 nghìn tỷ đồng. Hiện tại, xét về quy định thì các công ty chứng khoán vẫn chưa cho vay hết khả năng dư nợ của họ, vì lượng vốn dư nợ margin của các công ty chứng khoán hiện nay khoảng 100 nghìn tỷ đồng. Về mặt lý thuyết, các công ty chứng khoán có thể cho vay margin thêm nữa.

Đối với thị trường, lượng margin hiện nay so với năm 2019 đã tăng lên rất nhiều, vì vậy thị trường sẽ có những dao động mạnh mẽ hơn do yếu tố về margin. Điều này có thể nhận thấy rõ trong thời gian qua.

Tuy nhiên, để nhận định thị trường quá rủi ro vì yếu tố margin thì chưa đúng. Bởi, số lượng tài khoản cũng đã lớn hơn rất nhiều so với thời điểm năm 2019. Vì thế lượng margin tổng giá trị tuyệt đối lớn, nhưng margin trên từng tài khoản cũng chỉ tương tự như quá khứ chứ không phải nhiều.

Đặc biệt, trong bối cảnh vốn hóa thị trường đã tăng lên rất nhiều. Do vậy, cũng có rủi ro từ margin nhưng không phải mức độ quá cao.

Thực tế, nhóm cổ phiếu bất động sản đã có biến động rất lớn, đặc biệt các mã thuộc họ FLC và nhóm cổ phiếu của công ty có quỹ đất tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm liên tiếp giảm sàn và mất thanh khoản. Diễn biến này xảy ra sau thông tin ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Tập đoàn FLC bán cổ phiếu và Tập đoàn Tân Hoàng Minh bỏ cọc tại mảnh đất tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm, thành phố Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh. Đáng chú ý, sự đi xuống của nhóm bất động sản đã kéo theo nhiều nhóm cổ phiếu khác giảm sâu.

Nhận định về vấn đề này, ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Chứng khoán Kiến Thiết cho rằng, trong hầu hết những đợt sụt giảm của thị trường thì đều liên quan một phần đến yếu tố margin. Nhiều nhà đầu tư sử dụng margin cao, dẫn đến giá trị danh mục của nhà đầu tư giảm mạnh khi giá cổ phiếu đi xuống. Do đó, trong rất nhiều trường hợp công ty chứng khoán bắt buộc phải bán cổ phiếu trong tài khoản của nhà đầu tư để cân bằng lại tỷ lệ ký quỹ đó.

Trong thời gian qua, rất nhiều cổ phiếu công ty bất động sản, xây dựng trên thị trường sụt giảm, nhưng không có thanh khoản, đặc biệt là nhóm cổ phếu FLC. Khi giá sụt giảm và không có thanh khoản thì bản chất nhà đầu tư không thể bán được cổ phiếu này để cân bằng trạng thái vay ký quỹ. Khi đó, công ty chứng khoán phải bán những cổ phiếu khác trong tài khoản của nhà đầu tư có thanh khoản cao hơn, mà hầu hết các mã này lại thuộc danh mục những cổ phiếu lớn.

Đây là lý do cổ phiếu bất động sản giảm mạnh, mất thanh khoản lại kéo theo vô số các mã vốn hóa lớn trong ngành chứng khoán, phân bón, hóa chất giảm theo, dù đây đều là cổ phiếu của những công ty có lợi nhuận cao nhưng cũng bị bán mạnh.

Ông Lê Ngọc Nam, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư Công ty cổ phần Chứng khoán Tân Việt (TVSI) cho rằng, lượng margin trên thị trường tương đối cao kể từ quý II/2021 đến hết năm 2021. Ở thời điểm hiện tại, lượng margin có khuynh hướng giảm hơn do thị trường chung diễn biến chưa tích cực và có thể một số nhà đầu tư mong muốn bán cổ phiếu trước Tết.

“Ngoài ra, cũng có thể đã xuất hiện lực bán giải chấp nhất định ở một số tài khoản. Tuy vậy, theo tôi việc bán này là chưa nhiều”, ông Nam nói.

Theo ông Nguyễn Trọng Đình Tâm – Chuyên gia cao cấp chiến lược đầu tư, Trung tâm Phân tích đầu tư Công ty cổ phần Chứng khoán SSI (SSI Research) cho rằng, nhà đầu tư cá nhân trong nước có đóng góp rất lớn về mặt thanh khoản cũng như là về vận động các chỉ số thị trường.

Dù vậy, một bộ phận nhà đầu tư vẫn còn chưa có nhiều trải nghiệm nên vấp phải một số lỗi cơ bản như thích làm giàu nhanh, thích mua bán các cổ phiếu đầu cơ và đặc biệt là sử dụng margin ở mức cao trong tài khoản.

Dù các cơ quan có thẩm quyền vẫn theo dõi rất sát sao thị trường, cũng như các công ty chứng khoán ngày càng quản trị rủi ro tốt hơn, nhưng bản thân các nhà đầu tư mới cần có sự cải thiện, đánh giá lại danh mục đầu tư của mình. Để cho việc tích sản trên thị trường tài chính được bền vững và góp phần ổn định thị trường chứng khoán.

Sử dụng hiệu quả margin

Theo ông Nguyễn Trọng Đình Tâm, năm 2021, các công ty chứng khoán đã gia tăng việc phát hành cổ phiếu để tăng vốn và nới “room” margin, trong bối cảnh thị trường nhận được sự quan tâm rất lớn của các các nhà đầu tư cá nhân trong nước. Do đó, margin hiện tại ở mức cao hơn so với các giai đoạn trước đây.

Tuy nhiên, việc này không tạo ra ảnh hưởng quá lớn tới thị trường, trong bối cảnh các công ty chứng khoán ngày càng nâng cao khả năng quản trị rủi ro đối với hoạt động cho vay ký quỹ. Cùng đó, thanh khoản thị trường hiện nay đã rất lớn, hấp thụ tốt đối với hoạt động cho vay margin.

Margin là cách nhà đầu tư vay nợ, bổ sung thêm vào vốn gốc của nhà đầu tư, tạo ra đòn bẩy sinh lời tốt hơn. Margin cũng giống như “con dao 2 lưỡi”, thị trường tích cực sẽ sinh lời hiệu quả hơn, khi thị trường thận trọng và có biến động mạnh sẽ gây ra áp lực lớn lên danh mục nhà đầu tư.

Trong quá trình sử dụng margin, nhà đầu tư phải hiểu rõ trạng thái của thị trường và cổ phiếu. Nếu thị trường và cổ phiếu đang trong xu hướng tăng thì rất nên sử dụng margin. Thị trường đang trong trạng thái chốt lời, nhà đầu tư chỉ dùng tiền vốn tự có, hạn chế sử dụng margin.

Hiện nay, áp lực chốt lời tăng trong bối cảnh thị trường đang trong giai đoạn sát Tết, gây ảnh hưởng đến vận động của không chỉ cổ phiếu bất động sản mà cả thị trường chung.

Đối với tỷ lệ magin nhà đầu tư cũng nên sử dụng ở mức hợp lý,có rất nhiều nhà đầu tư vừa mới tham gia thị trường chưa có nhiều kinh nghiệm đã dùng kịch khung margin.

“Tôi cho rằng điều này rất rủi ro, lúc thị trường diễn biến xấu thì nhà đầu tư bị call margin (dừng ký quỹ) và bán giải chấp”, ông Tâm nói.

Ông Tâm khuyên nhà đầu tư nên sử dụng margin ở mức vừa phải để tạo ra đòn bẩy khi thị trường diễn biến tích cực, nhưng vẫn đảm bảo an toàn khi thị trường biến động mạnh.

Theo ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Chứng khoán Kiến Thiết, đối với thị trường chứng khoán thì sản phẩm margin là đòn bẩy tài chính, nó có thể giúp cho nhà đầu tư đạt hiệu quả cao hơn khi xu hướng thị trường tăng và ngược lại khi xu hướng thị trường giảm rủi ro sẽ nhiều hơn.

Do đó khi sử dụng margin, nhà đầu tư nên lựa chọn thời điểm. Khi thị trường trong một xu hướng uptrend (giai đoạn giá thị trường có xu hướng tăng), dòng tiền đổ vào mạnh và xu hướng tăng này diễn ra rất rõ ràng, sử dụng margin sẽ đem lại hiệu quả vượt trội. Khi thị trường có những yếu tố rủi ro cao, quay đầu giảm điểm, nhà đầu tư cũng rất nhanh chóng hạ tỷ lệ margin để tránh những thiệt hại lớn.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư nên đầu tư vào doanh nghiệp tốt có kết quả kinh doanh khả quan, tăng trưởng cao, bởi cổ phiếu những công ty này thường tăng giá bền vững. Nếu thực hiện tốt hai việc trên, nhà đầu tư sẽ không cần lo việc “kẹp” margin hay “cháy tài khoản”.

Ông Lê Ngọc Nam, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư Công ty cổ phần Chứng khoán Tân Việt (TVSI) cho biết, khi sử dụng margin, nhà đầu tư phải trả chi phí cho việc vay thêm, ngoài ra quy mô đầu tư lớn hơn, đồng nghĩa việc tài khoản sẽ biến động mạnh hơn chỉ số VN-Index.

Do đó ở những giai đoạn thị trường diễn biến khó lường, nhà đầu tư nên giữ tỷ lệ margin phù hợp, thậm chí không sử dụng ở giai đoạn biến động mạnh.