Hai thách thức trong nhượng quyền F&B ở Việt Nam: Thức ăn đường phố vừa rẻ vừa ngon, mặt bằng đắt đỏ

Tính đến tháng 9/2023, Bộ Công thương ghi nhận rằng: có trên 310 thương hiệu nước ngoài đã đăng ký nhượng quyền kinh doanh ở Việt Nam, trong đó lĩnh vực F&B chiếm hơn 50%.

Còn theo báo cáo Ngành nhượng quyền F&B Việt Nam mà The Invention Lab mới phát hành gần đây, trong năm 2024, ngành F&B có tổng cộng 233.010 cửa hàng, tăng 1,8% so với cùng kỳ năm trước (năm 2023 tăng 3,1% so với 2022). Lượng của hàng theo mô hình chuỗi chiếm 7,3% so với 5,2% năm 2023. Doanh thu ngành F&B trong năm 2024 cũng đạt 688,8 nghìn tỷ đồng, tăng 16,6% so với 2023.

“Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, ngành F&B Việt Nam vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là các mô hình kinh doanh thích ứng hiệu quả với sự thay đổi trong xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng, nhất là ở các thành phố cấp II và cấp III”, The Invention Lab cho biết.

Giá trị thị trường F&B Việt Nam ước tính đạt 755,393 nghìn tỷ vào 2025 và dự đoán sẽ tăng lên 976,463 nghìn tỷ vào 2028, với tăng trưởng kép CARG hằng năm trong giai đoạn này vào khoảng 8,93%. Ngành F&B Việt Nam được dự báo sẽ phục hồi ổn định nhờ mức tăng trưởng GDP cao, chính sách và môi trường kinh doanh ổn định hơn, cộng với các chỉ số về chi tiêu của người dùng tăng lên.

Bốn thuận lợi cho sự tăng trưởng của mô hình nhượng quyền chuỗi F&B

Sự tăng trưởng trong hoạt động nhượng quyền ở Việt Nam qua từng năm là nhờ 4 yếu tố sau: môi trường kinh doanh và nhượng quyền thương mại thuận lợi; dân số trẻ và tốc độ đô thị hóa ngày càng tăng; chi tiêu của người dân cho F&B ổn định; phù hợp với văn hóa doanh nhân bản địa.

Việt Nam có dân số khoảng 100 triệu người, trong đó 70% dưới 40 tuổi. Tệp dân số vàng này ở Việt Nam luôn sẵn sàng chi tiêu để đón đầu xu hướng ẩm thực và trải nghiệm ăn uống mới. Người tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là Gen Z và Y rất cởi mở với những loại thực phẩm và đồ uống đến từ nước khác, từ bánh mì kẹp thịt kiểu Mỹ đến gà rán Hàn Quốc và bánh ngọt Nhật Bản. 

Hơn nữa, sự phát triển nhanh chóng của tầng lớp trung lưu thành thị, được thúc đẩy bởi thu nhập khả dụng ngày càng tăng lên, khiến nhu cầu về trải nghiệm F&B hiện đại, có thương hiệu tăng trưởng qua từng năm. Quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng, đặc biệt là tại TP.HCM, Hà Nội và Đà Nẵng, nơi các thương hiệu nhượng quyền đang phát triển mạnh mẽ.

“Mặt khác, sự tăng trưởng của ngành du lịch, với mục tiêu đón 21 triệu lượt khách quốc tế vào năm 2025, theo Tổng cục Du lịch Việt Nam, cũng sẽ thúc đẩy nhu cầu chi tiêu cho dịch vụ F&B. Khách du lịch quốc tế là một tệp khách hàng quan trọng của Starbucks Việt Nam.

Ngoài ra, chính phủ Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% vào năm 2025, tập trung vào các yếu tố kinh tế chính như xuất khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và mở rộng công nghiệp. Dòng lao động có tay nghề chuyển đến Việt Nam để phục vụ cho các FDI, sẽ tiếp tục làm tăng nhu cầu mở nhà hàng, quán cà phê và dịch vụ ăn uống.

Cuối cùng, nhượng quyền thương mại hoàn toàn phù hợp với văn hóa doanh nhân năng động của Việt Nam, mang đến một lựa chọn hấp dẫn cho các chủ DN SMEs mong muốn nhanh chóng khởi động các dự án kinh doanh mới. Nhượng quyền thương mại cung cấp cho các doanh nhân trẻ giải pháp thay thế ít rủi ro hơn so với việc tự khởi nghiệp, khi việc nhận quyền yêu cầu vốn đầu tư khiêm tốn và thành công của mô hình kinh doanh đã được chứng minh”, The Invention Lab nhận định. 

Hai thách thức lớn nhất

Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc ngành nhượng quyền ở Việt Nam toàn màu hồng. Theo Báo cáo, mặc dù nhượng quyền thương mại có thể khá có lãi ở Việt Nam, nhưng vẫn gặp rất nhiều thách thức.

Đầu tiên, thức ăn đường phố ở Việt Nam vừa ngon vừa rẻ và là một đối thủ cạnh tranh đáng gờm của tất cả các thương hiệu F&B trên khắp thế giới khi muốn đến Việt Nam kinh doanh.

Việt Nam luôn tự hào là đất nước nền văn hóa ẩm thực đường phố sôi động với nhiều món ăn ngon nổi tiếng thế giới như bánh mì, bún bò, phở, bánh xèo, hủ tiếu, mì Quảng….; với hương vị đặc trưng hấp dẫn và thành phần dinh dưỡng cân bằng.

Hơn nữa, chi phí cạnh tranh cũng rất thấp; khi giá trung bình một bữa ăn ở Việt Nam thường dao động từ 2 đến 3 đô la Mỹ, bằng khoảng 1/3 hoặc thậm chí 1/4 giá một bữa ăn ở các nước phát triển. Đó là lý do Starbucks hay McDonald’s ở Mỹ là thương hiệu bình dân, nhưng về Việt Nam lại trở thành trung và cao cấp; hay những thương hiệu hàng đầu thế giới về gà rán – pizza không thể phát triển nhanh ở thị trường Việt Nam.

Vậy nên, các DN nhận quyền bản địa cũng rất thận trọng với các xu hướng ẩm thực mới đòi hỏi vốn đầu tư đáng kể, mặc dù nền kinh tế đã phục hồi sau Covid-19. Họ cũng ngần ngại đầu tư vào một thương hiệu mới mà không có thành tích nổi trội trong khu vực.

Vào giữa tháng 5, trên Fanpage FB của mình, Dodo Pizza – thương hiệu đến từ Nga thông báo về việc sẽ đóng hết toàn bộ 4 cửa hàng tại TP.HCM vào 26/5 và chỉ giữ lại duy nhất cửa hàng ở Đồng Xoài – Bình Phước. Gia nhập thị trường Việt Nam từ năm 2021, đến tháng 5/2023, Dodo Pizza có 4 cửa hàng tại TP. HCM và mới mở thêm 1 cửa hàng ở Đồng Xoài – Bình Phước cuối 2024.

Cho đến thời điểm này, thương hiệu Dodo vẫn tăng trưởng liên tục trên toàn cầu, trừ Việt Nam. Website của Dodo cho thấy, chuỗi này đang có 1.381 cửa hàng ở 27 quốc gia (bao gồm cả nhượng quyền), doanh thu bán hàng đạt 1 tỷ USD vào năm 2024 – tăng 28% so với 2023.

Mặc dù là một thương hiệu nổi bật trên thế giới, nhưng khi gia nhập Việt Nam, danh tiếng của Dodo Pizza không có chút ‘sủi bọt’ nào, cho đến khi có thông tin họ đóng gần hết cửa hàng tại Việt Nam, thì mới nhiều người biết đến. Nói chung, các thương hiệu thức ăn nhanh quốc tế gặp rất nhiều khó khăn khi đến Việt Nam kinh doanh.

Một khó khăn nữa cho các thương hiệu F&B nước ngoài muốn nhượng quyền ở Việt Nam là giá mặt bằng đang rất cao, nhất là ở các đô thị lớn. Việc tìm kiếm các địa điểm phù hợp có giá cả phải chăng, để chuỗi mở cửa hàng là một thách thức do sự cạnh tranh đến từ các kênh bán lẻ hiện đại đang nổi lên nhanh chóng, cùng sự phát triển của ngành bán lẻ tại TP. HCM và Hà Nội.

Báo cáo thị trường bán lẻ từ CBRE cho biết: các trung tâm thương mại ở khu vực nội thành (khu trung tâm quận 1) chỉ chiếm 12% tổng nguồn cung của TP. HCM, tỷ lệ lấp đầy khoảng 93-99% và rất ít mặt bằng trống.

Điều này đẩy giá thuê khu vực trung tâm trong TTTM tăng 10-11% mỗi năm. Riêng năm 2024, CBRE ghi nhận giá thuê khu trung tâm là 280 USD mỗi m2 một tháng (tương đương 7 triệu đồng), tăng 15,4% so với cùng kỳ 2023. Giá thuê mặt ngoài phố ở khu vực trung tâm cũng đắt đỏ không kém gì trong các TTTM.

Các mặt bằng bán lẻ thuộc dự án nằm ngoài trung tâm cũng có mức tăng hàng năm là 4-5%, với giá thuê trung bình 53 USD mỗi m2 một tháng (tương đương 1,3 triệu đồng). 

Động lực phát triển trong năm 2025 và tương lai

Động lực phát triển lớn nhất của ngành trong năm 2025 và những năm sau đến từ những thay đổi trong chính sách của Nhà nước.

Động lực đầu tiên là làn sóng 100.000 người hưởng lợi từ chính sách theo Nghị định 178, mà Bộ Nội vụ đang có kế hoạch triển khai. Nhóm này bao gồm cả công chức và viên chức, những người khi rời khỏi bộ máy Nhà nước sẽ nhận được hỗ trợ tài chính đáng kể, tạo ra một lượng vốn nhất định cho khởi nghiệp.

Trong số các lựa chọn mà họ có, lĩnh vực F&B vẫn là lựa chọn hàng đầu, vì đây là lĩnh vực tương đối dễ gia nhập và có tỷ lệ thành công cao, nếu hoạt động đúng cách.

Ngoài ra, làn sóng sa thải vào đầu năm 2025 trong khu vực tư nhân, do áp lực của việc tinh giản cơ cấu bộ máy, sẽ tạo ra một nhóm lớn các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực và có xu hướng muốn khởi nghiệp, tương tự như những gì đã xảy ra vào đầu năm 2024.

Một tín hiệu tích cực khác là các doanh nghiệp nhượng quyền F&B tại Việt Nam đang dần chuẩn hóa quy trình và hoạt động của mình. Thay vì chỉ tập trung vào việc mở rộng hoặc ưu tiên doanh thu từ phí nhượng quyền, nhiều bên nhượng quyền hiện đang kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các đối tác nhượng quyền của mình, đảm bảo rằng các hoạt động tuân thủ các tiêu chuẩn đã thiết lập để duy trì chất lượng và danh tiếng của thương hiệu.