Đồng minh lớn ngừng cung cấp vũ khí cho Ukraine giữa tranh cãi về ngũ cốc

Rạn nứt xuất hiện

Hôm 20/9, Ba Lan thông báo sẽ dừng cung cấp vũ khí cho nước láng giềng Ukraine trong bối cảnh bất đồng về việc xuất khẩu nông sản giữa hai nước ngày càng sâu sắc.  

Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki ra tuyên bố trên mạng xã hội X (trước là Twitter): “Chúng tôi sẽ không tiếp tục chuyển vũ khí cho Ukraine nữa, vì chúng tôi đang trang bị vũ khí cho Ba Lan.

Ukraine đang bảo vệ bản thân trước cuộc tấn công của Nga và tôi thấu hiểu tình huống của họ, nhưng như tôi nói, chúng tôi sẽ bảo vệ đất nước mình”.

Theo trang tin Polska Agencja Prasowa, Thủ tướng Morawiecki còn nói thêm rằng Ba Lan đang giúp đỡ Ukraine chống lại Nga, nhưng nước này không thể để thị trường nội địa bị rối loạn thêm nữa bởi ngũ cốc nhập khẩu từ Ukraine.

Warsaw là một trong những đồng minh trung thành nhất của Kiev kể từ khi Nga tấn công Ukraine hồi tháng 2/2022.

Ba Lan đã tặng nhiều loại vũ khí cho Kiev, từ xe tăng Leopard 2 hiện đại cho đến máy bay chiến đấu thời Liên Xô, cũng như huấn luyện cho lực lượng vũ trang Ukraine.

Tuy nhiên, tranh cãi gần đây về nông sản xuất khẩu của Ukraine đã đe dọa khiến mối quan hệ đồng minh giữa Ba Lan và Ukraine đổ vỡ. 

Bất đồng giữa hai nước lên đến đỉnh điểm vào ngày 18/9, khi Kiev đệ đơn khiếu nại một số quốc gia, bao gồm Ba Lan, lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về các lệnh cấm đối với ngũ cốc xuất khẩu của Ukraine. Ngày hôm sau, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã ngầm chỉ trích các đồng minh Đông Âu của Ukraine. 

Tờ CNBC cho biết hành động này vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ phía Ba Lan. Warsaw đã triệu tập đại sứ của Ukraine để bày tỏ sự bất bình. Sau cuộc gặp, Bộ Ngoại giao Ba Lan ra tuyên bố “nhấn mạnh rằng nhận xét của Tổng thống Zelensky là sai lầm và đặc biệt phi lý đối với trường hợp của Ba Lan, vì đất nước chúng tôi đã hỗ trợ Ukraine kể từ những ngày đầu cuộc chiến”.

Bất đồng từ đâu?

Căng thẳng giữa Ukraine và Ba Lan đã gia tăng trong suốt nhiều tháng. Trước đây, phần lớn nông sản xuất khẩu của Ukraine - chủ yếu bao gồm ngũ cốc, hạt có dầu và các hàng hóa khác - được vận chuyển qua Biển Đen theo thỏa thuận thời chiến giữa Moscow và Ukraine. 

Nhưng sau khi thỏa thuận hết hiệu lực vào tháng 7, các tuyến đường sắt, đường bộ và đường sông khác do Liên minh châu Âu (EU) thiết lập đã trở thành cách duy nhất để đưa ngũ cốc của Ukraine ra khỏi đất nước một cách tương đối an toàn.

Ba Lan và một số nước láng giềng Đông Âu đã nhiều lần phàn nàn rằng nông sản xuất khẩu của Ukraine đã mắc kẹt lại nước họ do tắc nghẽn logistics, khiến giá ngũ cốc nội địa giảm và gây tổn hại cho nông dân địa phương.

Ủy ban châu Âu (EC) đã cố gắng hòa giải vào đầu năm nay bằng cách cho phép các nước Đông Âu - cụ thể là Ba Lan, Romania, Bulgaria, Hungary và Slovakia - đưa ra hạn chế nhập khẩu đối với lúa mì, ngô, hạt cải dầu và hướng dương của Ukraine.

Điều này có nghĩa là các quốc gia trên thực tế chỉ đóng vai trò là con đường trung chuyển trước khi ngũ cốc của Ukraine được phân phối sang châu Âu và xa hơn thế nữa.

Nhưng EC đã từ chối gia hạn các hạn chế đó vào tuần trước, làm gia tăng căng thẳng giữa Ukraine với Hungary, Ba Lan, Slovakia. Ba nước này tuyên bố sẽ tiếp tục duy trì các giới hạn đã áp đặt.

Động thái trên đã khiến chính phủ Ukraine phẫn nộ và Kiev đã đệ đơn khiếu nại lên WTO chống lại Warsaw, Bratislava và Budapest vào ngày 18/9.

Ông Yulia Svyridenko, một bộ trưởng cấp cao của Ukraine, lý giải hành động này: “Điều quan trọng đối với chúng tôi là chứng minh rằng các nước thành viên đơn lẻ không thể cấm nhập khẩu hàng hóa Ukraine. Đó là lý do chúng tôi đệ đơn kiện họ lên WTO”.

Ông nói tiếp: “Đồng thời, chúng tôi hy vọng rằng các nước này sẽ dỡ bỏ hạn chế và chúng ta sẽ không phải tốn nhiều thời gian để làm rõ mối quan hệ giữa các bên tại tòa án. Chúng tôi cần sự đoàn kết với họ và bảo vệ lợi ích của người nông dân Ukraine”.