Dịch vụ gọi xe qua ứng dụng đang cải thiện hay phá hoại môi trường?

Những dịch vụ tài xế theo yêu cầu như Uber và Lyft đang có những tác động tốt hay xấu đến môi trường? Đây là một câu hỏi ngày càng cấp bách trong khi dịch vụ này đang tăng trưởng thần tốc, nhưng câu trả lời hiện tại vẫn chưa thật rõ ràng, theo Guardian.

Hai công ty đã giữ kín tất cả các dữ liêu, và cho đến tận bây giờ họ mới bắt đầu chia sẻ chúng. Thực tế này khiến cho việc đánh giá các câu hỏi trọng yếu như "Mọi người sẽ chọn cách nào để di chuyển tới điểm đến của mình nếu như Uber và Lyft không tồn tại?" trở nên khó khăn.

Những nhà nghiên cứu mới đã và đang đạt được những thành tựu. Một nhóm thuộc trường đại học California, Berkeley, đang đánh giá những ảnh hưởng của Uber và Lyft đến khí hậu. Khác với bình thường, các nhà nghiên cứu sẽ được tiếp cận với dữ liệu từ cả hai công ty, cũng như là, từ các tài xế của công ty.

Một hành khách gọi xe Uber ở Mỹ. Ảnh: WSJ

Susan Shaheen, giáo sư kiêm nhiệm tại Berkeley, và đội nhóm của mình đang nghiên cứu về dự án hợp tác với Hội bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, cho biết: "Với các doanh nghiệp, một trong những yếu tố quan trọng nhất chính là có khá năng tiếp cận với những thành viên đó."

Những câu hỏi then chốt cho nghiên cứu của Berkeley bao gồm: "Chuyến đi kéo dài bao lâu (cũng như thời gian tài xế cần để đến đón hành khách); Nếu không thì tài xế lẽ ra sẽ lái xe một mình, hoặc chọn phương tiện công hoặc không thực hiện chuyến đi nữa; và hiệu quả sử dụng nhiên liệu của các phương tiện được sử dụng."

Những nhà nghiên cứu này sẽ không tính đến tình trạng tắc nghẽn hoặc các nhân tố ô nhiễm không khí thông thường (như khí NOx hoặc các loại bụi mịn) tạo ra bởi các phương tiện. "Có rất nhiều góc độ khác nhau mà chúng ta có thể nghiên cứu ở đây", Shaheen nói.

Mỗi người đều có ý kiến về Uber và Lyft, nhưng những kết quả nghiên cứu có thể gây kinh ngạc. Tại thành phố New York, văn phòng thị trưởng Bill de Blasio lo ngại rằng Uber sẽ làm gia tăng sự tắc nghẽn giao thông tại New York. 

Nhưng một báo cáo của thành phố trong tháng này cho thấy các dịch vụ lái xe theo yêu cầu như Uber và Lyft "không thúc đẩy sự gia tăng tình trạng tắc nghẽn gần đây" tại các khu vực của Manhattan. Sự di chuyển lộn xộn của các xe taxi chính là hiệu ứng quan trọng của các dịch vụ.

Về môi trường, những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng các công ty như Lyft và Uber có thể tạo ra những ảnh hưởng tích cực, theo Juan Matute, một chuyên gia về giao thông vận tải tại Đại học California, Los Angles. Một phần là bởi vì mọi người có thể lựa chọn giao thông công cộng thường xuyên hơn nếu họ chắc chắn họ sẽ có thể sử dụng dịch vụ lái xe sau đó. 

Ví dụ, một người có thể sẽ chọn tàu điện để đi làm thay vì lái xe bởi vì họ biết họ có thể về nhà nếu họ lỡ chuyến tàu cuối cùng.

Một vài người cũng thường dùng Uber và Lyft để đến hoặc đi từ các điểm giao thông công cộng. "Trong một số trường hợp, 25% số chuyến đi sẽ diễn ra trong một khu vực (hoặc hơn) bắt đầu hoặc kết thúc gần các điểm chung chuyển, bao gồm các địa điểm như Thành phố New York, Connecticut, New Jersey, và Philadelphia" một người đại diện của Uber đã trả lời qua email.

Mặc dù vậy, một vài người chọn di chuyển với Uber hoặc Lyft trong khi họ có thể ở nhà, điều này sẽ không có lợi cho môi trường. Năm 2014, Shaheen và các nhà nghiên cứu khác tại Berkeley đã nhận ra rằng 8% trong số 380  hành khách được khảo sát ở San Francisco sử dụng dịch vụ lái xe theo yêu cầu để di chuyển, họ lẽ ra có thể không đi nếu không có dịch vụ này. 

Mặt khác, một nửa số cuốc xe dịch vụ trong nghiên cứu này đã chở nhiều hơn một hành khách – và tỷ lệ đó cao hơn nhiều so với Taxi. (Mặc dù, nghiên cứu của Berkeley năm 2014 đã được tiến hành trước cả khi dịch vụ đi chung xe như UberPool và Lyft Line được triển khai tại San Francisco. Những dịch vụ đưa những con người xa lạ đến với nhau và chia sẻ chuyến đi, có thể những dịch vụ này chính là công cụ hiệu quả nhất để cắt giảm lượng khí thải.)

Những tính toán về môi trường có thể thay đổi trong tương lai, theo như Matute. Hiện tại, ông cho rằng, việc sử dụng Uber hoặc Lyft tốn kém hơn nhiều so với tự lái xe. Nếu những dịch vụ vận chuyển này trở nên rẻ hơn đáng kể – đây là một điều có khả năng xảy ra nếu những phương tiện giao thông này được dán quảng cáo hoặc cuối cùng trở thành các chuyến xe tự vận hành với các công ty điều hành xe cũng có thể trở nên nổi tiếng hơn bây giờ.

"Ngay bây giờ, dịch vụ gọi xe vẫn rất đắt đỏ đối với một số người nếu muốn sử dụng nó một cách hoàn toàn tại bất cứ thị trường nào", Matute nói.

Một yếu tố khác là loại xe được sử dụng trong dịch vụ Uber và Lyft. Một vài người đưa ra giả thuyết rằng khi Lyft và Uber yêu cầu các xe phải khá mới – với những model cũ nhất từ năm 2004 hoặc 2005 – chúng có thể sẽ gây ô nhiễm ít hơn những phương tiện thuộc sở hữu cá nhân, do những chiếc xe ở Mỹ thường có tuổi thọ trung bình hơn 11 năm. (Những người chủ xe của Uber và Lyft cũng được khuyến khích để sử dụng nhiên liệu hiệu quả hơn, vì họ phải trả tiền xăng dầu.)

Các công ty xe, đang áp đặt ảnh hưởng môi trường của họ, "Bằng việc sử dụng Lyft để chia sẻ các chuyến đi, các hành khách đang giúp giảm lượng carbon thải ra bởi chế độ thống trị của giao thông vận tải của đất nước chúng ta – lái xe một mình", theo Tommy Hayes, giám đốc chính sách vận tải của Lyft, trong một tuyên bố qua email. 

Lyft cũng sẽ giúp gia tăng việc sử dụng các công nghệ xanh như điện khí hóa và tự động hóa phương tiện, ông tuyên bố.

Uber nhấn mạng rằng công ty này đang giúp giảm nhu cầu sở hữu xe cá nhân, "Uber giúp sử dụng những cơ sở hạ tầng hiện có một cách hiệu quả hơn mà không tăng chi phí bằng cách chở được nhiều hành khách hơn với ít xe hơn", người đại diện của công ty cho biết.

Rõ ràng rằng thị trường lái xe theo yêu cầu đang phát triển nhanh đến mức các nghiên cứu sẽ trở nên lỗi thời gần như cùng lúc chúng được công bố. 

Khi Uber hoặc Lyft lần đầu ra mắt ở thành phố, các tài xế sử dụng những dịch vụ này khác biệt từ cách họ sử dụng chúng như thế nào trong năm thứ hai hoặc thứ ba, Shaheen của Đại học Berkeley nói. Với sự xuất hiện của dịch vụ UberPool và Lyft Line, cũng như tiềm năng sau cùng của những chiếc xe tự lái, tương lai nằm trong dự đoán của mỗi người.