Địa lợi của HOSE

Thoạt tiên, tòa nhà số 7 Lê Duẩn (trung tâm điện toán của Phủ Thủ tướng của chế độ cũ) được chọn. 

Lí do chọn chắc các lãnh đạo hình dung thị trường chứng khoán sẽ bao gồm sàn giao dịch và hệ thống máy tính (Trung tâm điện toán Phủ Thủ tướng Việt Nam Cộng Hòa nằm cạnh Phú Thủ tướng đường Thống Nhất, Sài Gòn, được trang bị mạnh ngang với trung tâm điện toán Tiếp vận của quân đội, giàn máy IBM 360/50 thứ nhì ở Việt Nam do USAID trao lại. Toàn vùng Đông Nam Á không máy điện toán nào hùng hậu hơn hai giàn máy ở Việt Nam).

USAID (Cơ quan viện trợ của chính phủ Hoa Kỳ) quản trị tiền viện trợ kinh tế của Mỹ, công việc xuất nhập cảng của các nhà kĩ nghệ, sản xuất Việt Nam cần ngoại tệ USD nhập máy móc về Việt Nam như máy xay lúa, máy ấp trứng gà kỹ nghệ, các giàn máy của công ty dệt (Vinatexco, Vimytex, Sakymen,...), nguyên liệu sản xuất xà bông giặt đồ (Viso), xà bông thơm (hãng Trương Văn Bền, xà bông cô Ba), và hàng trăm ngành sản xuất khác. USAID sẽ cung cấp tiền USD cho các dự án sản xuất này.

Khi tôi đi cùng mấy sếp qua đó đã thấy họ dỡ bỏ bàn ghế trong hội trường để chuẩn bị bàn giao cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN). Có người bên đó nói chứng khoán chọn chỗ này làm chi, chật mà lại không nằm ở khu tài chính.

Tưởng nói chơi, cuối cùng hóa thật. Kết quả cuối cùng là về 45-47 Bến Chương Dương. So với số 7 Lê Duẩn thì đây quả một trời một vực. Trung tâm tính toán số 7 Lê Duẩn nằm ở phố sang trọng nhưng hơi nhỏ và cách xa phố tài chính còn tòa nhà Hội trường Diên Hồng tọa lạc trong khu đất rộng 6.500 m2, trước mặt là đường Bến Chương Dương, bên trái là Nam kỳ khởi nghĩa, sau lưng là Nguyễn Công Trứ mà tôi vẫn gọi đùa là Nguyễn Cộng Trừ cho đúng bản chất xanh xanh đỏ đỏ của ngành chứng khoán.

Hội trường Diên Hồng có lịch sử lâu đời. Được xây chỉ sau bưu điện thành phố, nhà thờ Đức bà, ngân hàng quốc gia. Hội trường Diên Hồng được xây vào năm 1924, theo phong cách Art Deco, bên trong có đại sảnh rộng thênh thang và các văn phòng thoáng đãng, dùng làm Phòng Thương mại, nơi hội họp của các kỹ nghệ gia và thương gia.

Thời Pháp thuộc đây là trụ sở của phòng Thương mại (giống như phòng thương mại và công nghiệp) được đặt ở đây.

Vào những năm 1944 - 1945, Quân đội Thiên Hoàng Nhật biến nơi đây thành tổng hành dinh. Sang thời Việt Nam Cộng hòa thì tòa nhà được đặt tên hội trường Diên Hồng vào năm 1955 và làm trụ sở Nha Tổng Giám đốc Kế hoạch, cũng là nơi hội họp của Nghiệp đoàn Thương gia và Kỹ nghệ gia.

Từ năm 1967 đến 1975, đây là nơi đặt trụ sở của Thượng nghị viện và là nơi họp hành của thượng viện, tổng thống khi nhậm chức cũng tuyên thệ ở đây cho nên trong nhà mới có một ban công gỗ giành cho báo chí (khi xây sửa cải tạo làm sàn giao dịch đã phá đi). Tiếc quá không tìm được tấm hình nào của ban công gỗ này

Tòa nhà mang dáng con sư tử với mặt trước có 2 U cao lên, mặt sau đuôi sư tử là mái che dẫn sang tòa nhà B phía sau. Sở dĩ tòa nhà hình con sư tử tượng trưng cho tính hùng mạnh, trung thực và oai nghiêm vì người Tây chuộng và trọng buôn bán tới nỗi trước còn có trường phái kinh tế trọng thương nổi tiếng 1 thời, ngày nay toàn cầu hóa thực ra cũng chịu ảnh hưởng nhiều của thuyết này.

Tòa nhà có mặt tiền hướng ra rạch Bến Nghé, trước mặt là công viên Cầu Mống rộng rãi với tượng An Dương Vương nỏ thần nổi tiếng. Chếch về bên trái là cầu Móng bằng sắt nổi tiếng ngày nay được sửa chữa bảo tồn. Vua Thục Phán với tư thế nhắm bắn đang giương nỏ thần góc 45 độ hướng chếch về phía quận 8, lưng ngài còn đeo kiếm và vai đeo ống tên. Dưới chân tượng còn có 1 khẩu thần công nòng pháo chĩa vô tòa nhà vì ông trước được coi như Thánh tổ của lực lượng pháo binh.  Tượng nay cũng đã bị di dời khi thi công hầm Thủ Thiêm, dĩ nhiên thảm cỏ trước mặt cũng không còn.

Khi qua nhận bàn giao thì tòa nhà này có nhiều đơn vị trú đóng như sở Thương mại, ban quản lý khu Nam (khu chế xuất, PMH…) và rất nhiều đơn vị khác. Việc bàn giao diễn ra ngon lành vì quyết tâm của chính phủ, thiện chí của thành phố và uy tín của UBCKNN. Khi đó họ giữ gìn cẩn thận lắm, tấm đá ghi ngày khởi sự thi công và ngày hoàn thành của tòa nhà họ vẫn giữ để bàn giao. 

Trong trang lịch sử hào hùng của mình, Hội trường Diên Hồng có khoảng 4 năm làm nhiệm vụ giữ xe máy – chỗ giữ xe có lẽ hoành tráng nhất Việt Nam. Ngoài làm chỗ giữ xe thì hội trường sau khi dỡ hết ghế là một sân trống rộng rãi được thanh niên sở khi ấy như Trà, Dũng baby, Dũng râu, Địch Dũng, Thư, Quân, Tuấn…làm sân bóng mini, Sảnh gỗ lầu 1 làm nơi giao đấu cầu lông nam nữ.

Tòa nhà không người ở nên chim yến về làm tổ rất nhiều, phân chim dày cả lớp mà dạo đó ở sở không ai biết đó là tổ chim yến quí giá cả, khi tòa nhà sửa chữa thì công nhân rành 6 câu vụ này đã lấy hết. Nói cho ngay thì có 1 cậu bảo vệ biết nhưng lấy nhín nhín, nói là lấy về làm thuốc cho mẹ em nên chả được bao nhiêu mà còn bị ngã gãy tay.

Sau lưng Diên Hồng còn có tòa nhà 4 tầng dành cho thư ký, nghị viên ở xa nghỉ lại khi họp hành trước 1975. Trung tâm giao dịch cũng hoạt động trong ngôi nhà 4 tầng này đến 2006, khi sửa xong tòa nhà chính Diên Hồng mới dọn qua và mới được làm việc trong phòng có máy lạnh.

Thị trường chứng khoán (Trung tâm giao dịch chứng khoán TP HCM) đi vào hoạt động 7/2000. Để chuẩn bị cho nó đã có các hoạt động sau:

 - Ủy ban chứng khoán thành lập 10/1996, đi vào hoạt động 1998. TTGDCK thành lập 1998. Kể từ đó khoảng 70 người của UBCK và 40 người TTGDCK học tập nghiệp vụ (chuyên gia Hàn Quốc hướng dẫn), soạn thảo các văn bản pháp quy như nghị định, thông tư, hướng dẫn giao dịch... 

 - Lấy trụ sở 45-47 Bến Chương Dương (ngân sách cấp 50 tỉ đồng). Đến khi hoạt động đặt sàn giao dịch tại nhà B (nay đã phá đi, xây mới). Nhà chính làm nơi để xe, 2006 mới sửa xong chuyển trung tâm qua đó. 

 - Hệ thống giao dịch: Chủ tịch đầu tiên Lê Văn Châu muốn có hệ thống giao dịch hiện đại như các nước, ý định chưa thành thì về hưu. Chủ tịch Nguyễn Đức Quang thay chỉ có khoảng 10 tháng để có phiên giao dịch đầu tiên. 

 - Vậy là liên hệ qua mối quan hệ cá nhân mượn hệ thống giao dịch của Thái Lan, họ đồng ý cung cấp phần lõi giao dịch. Cử chuyên gia sửa theo yêu cầu của Việt Nam và ta chỉ phải trả tiền ăn ở đi lại cho chuyên gia (mãi tới 2006 khi trung tâm thu phí giao dịch mới kí hợp đồng bảo trì hệ thống với Thái Lan, nghĩa là mới trả tiền). Phần lưu ký, đăng kí, thanh toán bù trừ do FPT viết. Bảng điện thì Đài Loan cho. 

Nhớ hệ thống điện sàn giao dịch nhà B ta cũng dùng phần điện âm tường có sẵn, sau bên Phòng cháy chữa cháy yêu cầu ta mới lắp bình chữa cháy tự động ở sàn. 

Theo lý thuyết thì trung tâm vận hành từ Qui chế, Con người và Hệ thống giao dịch. Ta chuẩn bị sẵn, kỹ về qui chế, người. Hệ thống giao dịch đi mượn. Người xây nên qui chế. Vậy có thể nói xây dựng TTCK Việt Nam đã theo đúng phương châm người là quí nhất. 

Nhớ lại 6,7 năm trời ngồi quạt, chỉ có ban giám đốc được ngồi máy lạnh thì mới thấy cái tư duy tiết kiệm xứ mình thật là nhất quán.

Ngôi nhà B 4 tầng này đã được thay thế bằng nhà mới 12 tầng. Một cuốn sổ lệnh mỏng để cho tòa nhà chính tựa vô theo thế trước có rạch sau có núi. Cạnh nhà B hồi đó còn có biệt thự kiểu Pháp 2 tầng cổng quay ra Nguyễn Công Trứ. Nhà này bị phá đi sớm để xây trạm điện.

Nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng khi đó là Bộ trưởng Bộ Tài chính rất quan tâm đến ngành chứng khoán nói chung và HOSE nói riêng. Ông là người ủng hộ và thúc đẩy dự án xây mới nhà B, trong cuộc họp ngập tràn khói thuốc là ông dặn đi dặn lại các cậu khi có bản vẽ phối hình tòa nhà các cậu phải gửi lên trực tiếp cho tôi để tôi chọn lựa và cho ý kiến. 

Tòa nhà kho bạc TP HCM ở Nguyễn Huệ cải tạo lại cũng theo ý tưởng của ông. Khi nghe chuyện còn vướng bốt điện EEC trong khuôn viên Hose ông lập tức lấy điện thoại gọi cho giám đốc điện lực thành phố nhờ chỉ đạo di dời trạm điện ngay trong thời gian sớm nhất.

2006, tòa nhà sửa chữa xong mang tên Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP HCM rồi đổi tên Sở Giao dịch Chứng khoán HCM đã chứng kiến những đợt xếp hàng đấu giá CPH đông đúc như xếp hàng mua gạo thời bao cấp rồi tiếp đón tổng thống Mỹ Bush…

Như vậy, trong lịch sử gần 100 năm của tòa nhà Diên hồng: lần lượt từ trung tâm quyền lực của doanh nhân, quyền lực chính trị tới ngày nay là biểu tượng về TTCK càng thấy với tòa nhà như thế, ngành chứng khoán được đặt ở vị trí địa lợi trong công cuộc phát triển. 

Nhớ lại thời ấy mới thấy tầm của những người đã có quyết định sáng suốt trong việc xin lập Sở GDCK tại tòa nhà này.