Đề xuất đầu tư 152.000 tỷ mở rộng hơn 1.000 km cao tốc Bắc - Nam

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh vừa có báo cáo gửi Thủ tướng về việc nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025 theo quy mô cao tốc hoàn chỉnh.

Trong đó, Bộ Xây dựng cho rằng việc đầu tư mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông là phù hợp với quy chuẩn đường cao tốc, đồng thời sẽ đáp ứng nhu cầu vận tải tăng phù hợp với tăng trưởng GDP cả nước phấn đấu trên 10% trở lên.

Bên cạnh đó, việc mở rộng các tuyến cao tốc sẽ nâng cao năng lực khai thác, tăng cường an toàn giao thông, do quá trình khai thác một số tuyến cao tốc phân kỳ đầu tư (4 làn xe hạn chế, không có dải dừng xe khẩn cấp liên tục), đã phát sinh một số bất cập.

Mặt khác, khi các tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông được đầu tư mở rộng sẽ tạo ra thị trường xây dựng, việc làm, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, việc này sẽ góp phần đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, có thể sớm giải ngân được nguồn vốn trong năm 2025 - 2026.

Ngoài ra, các dự án cao tốc này cũng tận dụng điều kiện sẵn có về giải phóng mặt bằng thuận lợi cho thi công. Đối với cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 đang thi công, có thể tận dụng về phương tiện, máy móc, nhân lực, lán trại sẵn có trên công trường để giảm được các chi phí liên quan huy động, giải thể công trường so với việc đầu tư sau này.

Về nguồn vật liệu, có thể tận dụng được các mỏ có sẵn đang cung cấp cho dự án do thủ tục đóng/mở mỏ vật liệu xây dựng mất nhiều thời gian, chi phí. Trường hợp mở rộng giai đoạn sau sẽ phát sinh các thủ tục, chi phí này.

Theo đánh giá của Bộ Xây dựng, phương án mở rộng lên 6 làn xe có nhiều ưu điểm hơn so với phương án mở rộng lên 4 làn xe hoàn chỉnh. Do đó, trong trường hợp đầu tư, Bộ Xây dựng kiến nghị mở rộng lên 6 làn xe theo quy mô quy hoạch.

Để thuận lợi cho công tác thi công, đẩy nhanh tiến độ đầu tư, giải ngân, phù hợp với nhu cầu vận tải, trước mắt, Bộ Xây dựng sẽ xem xét trong phạm vi cao tốc Bắc - Nam phía Đông thuộc đoạn Hà Nội - TP HCM, với chiều dài đầu tư khoảng 1.144 km, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 152.135 tỷ đồng.

Các đoạn tuyến như Mỹ Thuận - Cần Thơ - Cà Mau chưa được nghiên cứu mở rộng do những tuyến đường này hiện có nhu cầu vận tải chưa lớn, điều kiện thi công khó khăn, nhu cầu vật liệu đang thiếu hụt sẽ làm ảnh hưởng đến tiến độ, tăng chi phí đầu tư.

Bộ Xây dựng cũng lưu ý với tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 đang triển khai thi công, trường hợp bổ sung vốn để mở rộng theo quy mô 6 làn xe sẽ vượt tổng mức đầu tư, cần phải điều chỉnh chủ trương, thẩm quyền điều chỉnh của Quốc hội (dự án quan trọng quốc gia).

Theo đó, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài phạm vi bao gồm cả giai đoạn 1 để áp dụng chung các cơ chế đặc thù đẩy nhanh tiến độ, tận dụng nguồn nhân lực sẵn có tại công trường.

Các cơ chế được đề xuất gồm: cho phép chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, gói thầu xây lắp (trong đó, ưu tiên những đơn vị đã tham gia thi công tương ứng các đoạn tuyến trước đây); cho phép nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; cho phép triển khai đồng thời công tác lập dự án và thiết kế kỹ thuật, dự toán, hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu.

Nếu được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù, việc đầu tư mở rộng dự kiến báo cáo Bộ Chính trị chủ trương đầu tư mở rộng trong tháng 4; phê duyệt chủ trương/điều chỉnh chủ trương đầu tư trong tháng 6 (trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 5).

Công tác phê duyệt dự án thành phần dự kiến diễn ra trong tháng 9; phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán trong tháng 11; khởi công dự án trong quý IV.

Với tiến độ trên, Bộ Xây dựng dự kiến năm nay sẽ giải ngân khoảng 23.000 - 35.000 tỷ đồng, phần còn lại tiếp tục giải ngân trong giai đoạn 2026 - 2027.

Để bảo đảm tính đồng bộ về quy mô tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Bộ Xây dựng kiến nghị các dự án hiện đang do Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) đầu tư hoặc đang thu phí sẽ tiếp tục giao VEC chịu trách nhiệm huy động vốn đầu tư mở rộng theo quy mô quy hoạch tùy thuộc vào nhu cầu vận tải, không bao gồm đoạn TP HCM - Long Thành.

Các dự án BOT sẽ do nhà đầu tư tiếp tục xem xét đầu tư mở rộng vào thời điểm thích hợp tùy thuộc phương án tài chính, nhu cầu vận tải.

Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có điểm đầu tại cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn, điểm cuối tại TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau, với tổng chiều dài khoảng 2.055 km, chiếm 22% tổng chiều dài mạng lưới cao tốc toàn quốc, có quy mô thiết kế từ 6 - 12 làn xe.

Đến nay, toàn tuyến đã đưa vào khai thác 1.206 km, đang thi công 834 km, dự kiến hoàn thành năm 2025, trừ đoạn cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng dài 43 km sẽ hoàn thành năm 2026.

Các dự án đầu tư đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025 có 1.163 km đã và đang đầu tư quy mô 4 làn xe hạn chế (bề rộng nền đường 17 m); 99 km đang khai thác với quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh và 113 km đang đầu tư mở rộng quy mô cao tốc 4 - 6 làn xe.

Bộ Xây dựng đánh giá việc hoàn thành toàn tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông vào năm 2025 sẽ thúc đẩy kết nối các trung tâm kinh tế, chính trị, các vùng kinh tế trọng điểm, từng bước hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Trước đó, Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã có báo cáo Thủ tướng tổng thể phương án đầu tư nâng cấp các tuyến cao tốc có quy mô phân kỳ. Trong đó, Bộ đã kiến nghị ưu tiên nâng cấp, hoàn thiện các tuyến cao tốc hai làn xe, 4 làn xe hạn chế có nhu cầu vận tải tăng cao.