Dân số vàng thật không?

Có thể nói Việt Nam trong giai đoạn hiện tại được đánh giá là quốc gia đang ở thời kỳ “dân số vàng”, tức là giai đoạn mà người ở độ tuổi lao động nhiều hơn so với người chưa tới hoặc hết tuổi lao động. Phần lớn các quốc gia đều tận dụng thời kỳ dân số vàng để phát triển đất nước nhằm đối phó với tình trạng dân số già mà sớm muộn gì các quốc gia cũng phải đối mặt.

Cơ cấu độ tuổi của dân số Việt Nam năm 2014 - Nguồn: Niên giám Thống kê ASEAN 2014 - Tổng cục Thống kê

Xét về cơ cấu dân số, người trong độ tuổi từ 15-29 hiện chiếm khoảng một phần tư dân số và đa phần trong số này có trình độ học vấn tốt hơn bố mẹ, hưởng được nhiều phúc lợi xã hội hơn. Tuy nhiên, Báo cáo tổng quan về chính sách phúc lợi của thanh niên Việt Nam do Bộ Nội vụ và Trung tâm Phát triển OECD vừa công bố ngày 22-11 lại cho thấy những con số rất đáng lo ngại, có đến 38,3% dân số trên 15 tuổi sử dụng rượu bia. Mặc dù luật không cho phép bán rượu cho người dưới 18 tuổi, nhưng thống kê của Viện Chiến lược và Chính sách y tế được đưa vào báo cáo này cho thấy có đến 34% thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 14-17 từng uống rượu bia và 57% thanh niên trong độ tuổi từ 18-21 đã từng uống rượu bia. Còn theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới năm 2010 thì tỷ lệ sử dụng rượu bia của thanh niên Việt Nam từ 15-19 tuổi dẫn đầu trong các nước Đông Nam Á, trên cả các nước Lào, Thái Lan và Campuchia. Tình trạng sử dụng ma túy trong thanh niên cũng đáng báo động khi con số sử dụng ma túy hiện nay đã cao gấp 3 lần so với thời kỳ những năm 1990.Cơ cấu độ tuổi của dân số Việt Nam năm 2014 - Nguồn: Niên giám Thống kê ASEAN 2014 - Tổng cục Thống kê

Vì sao thanh niên và nói chung là người Việt Nam có tỷ lệ sử dụng rượu bia nhiều như thế? Có lẽ một trong những nguyên nhân xuất phát là từ văn hóa, rượu bia gần như là một thành phần không thể thiếu trong bất cứ sự kiện vui hay buồn nào ở nước ta. Có lẽ ít có đất nước nào mà người ta vẫn ngồi uống rượu bia thoải mái trong đám tang như ở Việt Nam. Vì rượu bia hiện diện ở khắp mọi nơi nên thanh thiếu niên Việt Nam được “xã hội hóa” khá nhanh, tức quá trình học hỏi, nhập tâm các khuôn mẫu hành vi của xã hội, trong đó có việc uống rượu bia từ rất sớm. Quả vậy, trẻ con Việt Nam đã được học cách uống rượu bia từ rất sớm khi phải thường xuyên chứng kiến cảnh những người lớn trong gia đình sử dụng rượu bia, thậm chí còn được người lớn nhờ đi mua rượu bia nữa. Bên cạnh đó là điều kiện tiếp cận, mà cụ thể là việc mua rượu bia ở nước ta là vô cùng dễ dàng, ai mua cũng bán và ở đâu cũng có bán dù chúng ta đã có các quy định về độ tuổi sử dụng hay độ tuổi được phép mua bán rượu bia.

Có một nét cũng dễ dàng nhận thấy ở Việt Nam là khi đi đến những gia đình có điều kiện kinh tế kha khá, người ta dễ dàng bắt gặp tủ rượu tại phòng khách chứ không phải là tủ sách hay một cái gì đó khác. Rượu càng nhiều, càng đắt tiền càng ngầm chứng tỏ về sự “giàu có” của gia chủ chứ không hẳn người ta trưng bày rượu vì nó đẹp.

Rượu bia có mặt ở khắp nơi và từ lâu đã trở thành một khuôn mẫu hành vi để thể hiện sự trưởng thành, một phương tiện để giải quyết các loại công việc, giao tiếp... nên chuyện thanh niên sử dụng rượu nhiều là lẽ đương nhiên. Khi bàn tới chỉ số về năng suất lao động của người Việt Nam, ta luôn thấy năng suất lao động của chúng ta thấp hơn so với các nước trong khu vực, Báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2015 cho thấy, năng suất lao động của Việt Nam chỉ xấp xỉ 5% của Singapore, 20% của Malaysia, 35% của Thái Lan, 50% của Philippines và Indonesia. Có nhiều nguyên nhân lý giải cho chuyện này, trong đó có lý do người lao động sử dụng rượu bia quá nhiều sau giờ làm việc, ảnh hưởng đến năng suất làm việc ngày hôm sau. Sự quá tải của hệ thống y tế nước nhà cũng có một phần nguyên nhân của tình trạng sử dụng rượu bia quá nhiều. Tại hội thảo chia sẻ kết quả nghiên cứu về thực trạng sử dụng rượu bia ở Việt Nam vào ngày 6-11 vừa qua tại Đà Lạt, đại diện Bộ Y tế cho biết rượu bia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các loại bệnh tật. Rượu bia là chất gây ra ung thư khoang miệng, hạ họng, thanh quản, vòm họng, thực quản, đại trực tràng, gan và ung thư vú ở phụ nữ.

Vì thế, nếu không sớm có những cách thức làm thay đổi hành vi ứng xử liên quan đến việc sử dụng rượu bia, những giải pháp quyết liệt để cải thiện tình hình, e rằng con đường từ dân số vàng đến giàu sẽ không thể diễn ra mà lại trở thành chưa kịp giàu đã mắc bệnh và già!