Cẩn trọng với nhà máy thép

“Tránh vỏ dưa, gặp vỏ dừa”

Mới đây, Ban Quản ký Khu Kinh tế (BQLKKT) Dung Quất (trực thuộc UBND tỉnh Quảng Ngãi) đã có công văn gửi Chính phủ và các bộ, ngành trung ương xin ý kiến về dự án đầu tư Khu Liên hợp sản xuất gang thép của Tập đoàn Hòa Phát tại KKT Dung Quất, trên nền của dự án Nhà máy Thép Guang Lian Dung Quất đang dở dang.

Dự án Nhà máy thép Guang Lian Dung Quất sau 10 năm ì ạch đang được kiến nghị chuyển giao cho Tập đoàn Hòa Phát. Ảnh: Tử Trực

Theo BQLKKT Dung Quất, dự án Khu Liên hợp thép Hòa Phát có công suất 4 triệu tấn/năm, được chia làm 2 giai đoạn với tổng vốn đầu tư gần 3 tỉ USD, thời gian hoạt động 70 năm. Khi dự án đi vào hoạt động sẽ đem lại doanh thu khoảng 2 tỉ USD/năm. Dự án đăng ký đầu tư của Hòa Phát phù hợp với quy hoạch tổng thể KKT Dung Quất đến năm 2015 và năm 2020 đã được Thủ tướng phê duyệt.

“Chủ đầu tư cam kết sẽ lựa chọn và sử dụng công nghệ, thiết bị hiện đại, bảo đảm môi trường, tiết kiệm năng lượng. Chủ đầu tư cũng cam kết không thải nước ra môi trường, các xỉ luyện gang thép sẽ được thu hồi và sản xuất nguyên liệu khác cho ngành công nghiệp” - đại diện BQLKKT Dung Quất cho biết.

Ngay sau khi thông tin UBND tỉnh Quảng Ngãi giao dự án nhà máy thép cho Tập đoàn Hòa Phát, rất nhiều người dân các xã Bình Đông, Bình Thanh (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) tỏ ra lo lắng, bất an. Theo họ, trước đây, dự án nhà máy thép Guang Lian Dung Quất lấy 337 ha đất nhưng gần 10 năm không triển khai đã khiến nhiều người dân gặp khó khăn do thiếu đất sản xuất, phải ở tạm bợ trong các khu tái định cư.

“Chúng tôi đã chịu rất nhiều thiệt thòi rồi, bây giờ nếu lại giao cho chủ đầu tư khác, liệu họ có làm được không hay cũng chiếm đất rồi để đó? Chưa kể những mối hiểm họa về môi trường sau này. Có ai đứng ra cam kết nhà đầu tư mới sẽ không xả thải, không đầu độc môi trường biển như Formosa? Đúng là tránh vỏ dưa, gặp vỏ dừa” - ông Nguyễn Văn Quang, ngụ xã Bình Đông, lo lắng.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Bình Đông, cho biết gần 10 năm qua, dự án thép Guang Lian Dung Quất chiếm đất nhưng không triển khai đã gây nhiều khó khăn cho bà con trong xã nên giờ ai cũng lo lắng. “Chủ trương của UBND tỉnh giao lại dự án cho nhà đầu tư khác, người dân và lãnh đạo địa phương không phản đối nhưng chúng tôi đề nghị xem xét thấu đáo vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt sau sự cố Formosa...” - ông nhấn mạnh.

Nói không với dự án tỉ đô

Trước đó, giữa năm 2007, Tập đoàn Posco (Hàn Quốc) đã đề xuất dự án nhà máy thép liên hợp tại Đầm Môn, vịnh Vân Phong, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa với tổng vốn đầu tư lên đến 11,5 tỉ USD, công suất 12 triệu tấn/năm. Đây được xem là dự án sản xuất thép lớn nhất Việt Nam.

Dù dự án này được lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa và một số bộ, ngành liên quan lúc đó thống nhất đề nghị xúc tiến triển khai nhưng với tư cách là Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa vừa về hưu, ông Phạm Văn Chi đã gửi rất nhiều đơn thư lên Tổng Bí thư, Chính phủ và bộ ngành quyết liệt phản bác.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, ông Phạm Văn Chi cho biết sở dĩ ông phản đối dự án thép của Posco vì rất nhiều nguyên nhân, trong đó nguy cơ ô nhiễm môi trường là cực kỳ lớn. Là một kỹ sư chế tạo máy, ông Chi phân tích: Các dự án thép đều muốn đặt gần biển để lợi thế trong việc nhập quặng, than và xuất sản phẩm. Tuy nhiên, việc đặt nhà máy thép gần biển tất yếu sẽ gây ô nhiễm môi trường bởi lượng thép trong quặng ở nước ta cao lắm cũng chỉ 50%-55%.

Để cho ra 1 tấn thép, cần 2 tấn quặng mà 1 tấn quặng phải cần 3 tấn than đốt. Như vậy, để sản xuất 10 triệu tấn thép mỗi năm, cần 20 triệu tấn quặng, 60 triệu tấn than. Với công suất nhà máy thép Posco thì mỗi năm thải ra môi trường 40-50 triệu tấn bã than, bùn đất. Nếu cho hoạt động 20 năm thì lượng xỉ, bã, bùn đất này sẽ thành núi. Để giải quyết núi quặng này chỉ có cách đổ xuống biển.

Theo ông Chi, khi nấu thép thì phải luyện cốc. Muốn luyện được than cốc để nâng nhiệt hàm thì bắt buộc phải thải ra ngoài rất nhiều tạp chất trong than đá. Trong đó, lưu huỳnh, phốt pho…, sẽ tạo thành các loại axít. Lượng thải này bay hơi, ngưng tụ tạo thành các cơn mưa axít rất độc hại cho cả khu vực xung quanh.

Bên cạnh đó, trong luận chứng của Posco, nước làm nguội khi thải ra là 800C nhưng thực chất xấp xỉ 1000C. Nếu công suất trên 10 triệu tấn/năm thì lượng nước làm nguội xả ra môi trường khoảng 70-75 m3/ngày đêm - sẽ hủy hoại sinh vật biển xung quanh. Ngoài ra, trong quá trình đốt than sẽ sinh ra lượng CO2 rất lớn, gây thiếu ôxy cho người dân xung quanh.

Ông Chi cho rằng Việt Nam không cần một lượng thép xây dựng lớn đến như vậy, trong khi xuất khẩu rất khó cạnh tranh với thép giá rẻ của Trung Quốc. Ông Chi nhớ lại: “Nhờ có tiếng nói mạnh mẽ của nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt và sự quyết đoán của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thời điểm đó nên Chính phủ đã cho dừng dự án này. Không có dự án thép tỉ đô để tăng ngân sách thì doanh thu hằng năm về du lịch biển của Khánh Hòa vẫn thuộc nhóm đứng đầu cả nước, được bạn bè thế giới tôn vinh là thiên đường nghỉ dưỡng” - ông Chi đúc kết.

Về hậu quả của những dự án sản xuất thép, ông Chi cảnh báo không thể tránh khỏi ô nhiễm môi trường. “Sau Formosa, nếu có thêm nhà máy thép ở miền Trung thì môi trường biển cả khu vực này sẽ bị đe dọa” - ông lo ngại.