Việc Trung Quốc mua thêm nông sản Mỹ rơi vào 'ngõ cụt'

Với các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tại Thượng Hải sụp đổ vào thứ Tư (31/7), hi vọng về sự nối lại trong xuất khẩu nông sản Mỹ, từng được coi là nền tảng của bất kì thỏa thuận nào, trở nên mong manh. 

Điều đó là không tốt, theo Tổng thống Mỹ Donald Trump:

"Trung Quốc đang làm quá tệ, tệ nhất trong 27 năm. Đáng ra hiện tại phải bắt đầu thu mua nông sản của chúng ta, nhưng không có dấu hiệu cho thấy họ sẽ làm vậy. Đây là vấn đề của Trung Quốc, họ không giải quyết nó. Nền kinh tế của chúng ta đã lớn hơn kinh tế Trung Quốc rất nhiều trong ba năm qua...", ông Trump cho biết trong đăng tải trên Twitter.

Đã xuất hiện sự hạn chế về thương mại. Những người mong đợi sự trở lại nhanh chóng về thương mại nông sản sẽ thất vọng. 

Theo Bloomberg, những căng thẳng hiện tại đã giáng một đòn mạnh, có thể mất nhiều thập kỉ để chữa lành, đối với thương mại nông sản Mỹ. 

Nhập khẩu đậu nành Mỹ của Trung Quốc đã giảm mạnh trong một năm qua. Đơn vị: triệu tấn. Nguồn: Bloomberg.

Để hiểu nguyên nhân, hãy chú ý tới chuyến thăm Brazil vào tuần trước của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị. 

Mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Brasilia trở nên căng thẳng kể từ cuộc bầu cử năm ngoái của Tổng thống Jair Bolsonaro, một người theo chủ nghĩa dân túy ủng hộ ông Trump và cáo buộc Trung Quốc cố gắng mua chuộc Brazil.

Tuy nhiên, mọi chuyện đã thay đổi khi ông Bolsonaro lên cầm quyền, với Trung Quốc sử dụng giọng điệu ôn hoà hơn và ông Vương hứa về cuộc gặp mặt giữa ông Bolsonaro và Chủ tịch Tập Cận Bình vào cuối năm nay. 

Lời giải thích tốt nhất cho điều này là lo ngại bấy lâu nay của Bắc Kinh về vấn đề an ninh lương thực. 

Các loại cây trồng chủ yếu của Trung Quốc gồm lúa, lúa mì và ngô được bảo vệ với mức thuế quan cao tới 65% để đảm bảo quốc gia châu Á không bị phụ thuộc vào nhập khẩu. 

Trong khi ông Trump rất muốn tăng doanh thu tại các trang trại trong vành đai ngũ cốc, nguồn phiếu bầu chủ chốt của ông Trump trong kì bầu cử đầu tiên, ông sẵn sàng biến xuất khẩu công nghệ Mỹ thành một con chip thương lượng, làm tăng triển vọng của Washington về khả năng một ngày nào đó cũng biến nguồn cung lương thực thành một vũ khí.

Trong những thập kỉ gần đây, những lần các nhà xuất khẩu hàng hóa lớn đe dọa đối thương mại của họ thường châm ngòi cho sự hình thành của nguồn cung mới ở các quốc gia khác. 

Ví dụ như lệnh cấm vận dầu mỏ Arab năm 1973 là chất xúc tác cho sự phát triển các mỏ dầu mới ở Biển Bắc, Alaska và Siberia. 

Thực tế rằng toàn bộ số đậu nành được trồng ở Brazil là nhờ một lệnh cấm vận khác năm 1973, khi Cựu Tổng thống Mỹ Richard Nixon giảm mạnh xuất khẩu sang Nhật Bản để ngăn chặn việc thiếu nguồn cung trong nước.

Đầu tư từ Nhật Bản rất quan trọng cho phát triển cánh đồng Cerrado (Brazil) để trồng đậu nành trong những thập kỉ sau đó, một trong những giống cây trồng địa phương chính được đặt theo tên của Toshio Doko.

Toshio Doko là một biểu tượng hàng đầu trong sự công nghiệp hóa sau chiến tranh của Nhật Bản.

Căng thẳng thương mại hiện tại dường như đang kéo dài sự thay đổi mà ông Nixon bắt đầu.

Brazil sẽ đoạt vị trí nhà xuất khẩu đậu nành lớn nhất thế giới từ Mỹ một khi bước vào vụ thu hoạch hiện tại. Đơn vị: triệu tấn. Nguồn: Bloomberg.

Hồi tháng 5, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) tuyên bố Brazil dự kiến vượt qua Mỹ trở thành nhà sản xuất đậu nành hàng đầu trong vụ mùa hiện tại. 

Kể từ đó, lũ lụt tàn phá ở Trung Tây Mỹ đã thúc đẩy sự dẫn đầu của Nam Mỹ. 

Trước đây, khối lượng xuất khẩu đậu nành của hai quốc gia tương đương nhau; nhưng vào vụ thu hoạch sắp tới, Brazil sẽ vận chuyển khoảng 3 tấn đậu nành trong khi Mỹ là 2 tấn.

Các công ty nông nghiệp đã di chuyển để tận dụng lợi thế. 

Nutrien sẽ chi 200 - 300 triệu USD mỗi năm trong vòng 5 năm tới để xây dựng sự hiện diện của mình tại Brazil, Giám đốc điều hành Chuck Magro cho biết hôm 29/7. 

Mức chi tiêu trên, tương đương 1/5 chi tiêu đầu tư ở mức hiện tại, là một sự thay đổi đáng chú ý đối với một công ty có sự hiện diện tối thiểu tại quốc gia Nam Mỹ. 

Doanh thu từ khách hàng bên ngoài tại Brazil chỉ đạt 112 triệu USD trong năm 2018, khoảng 0,6% tổng doanh thu của bên thứ ba.

Mosaic, đối thủ của Nutrien cũng ghi nhận một bức tranh tương tự, với doanh thu từ Brazil lớn hơn sau khi mua lại doanh nghiệp phân bón của Vale vào năm ngoái:

Doanh thu từ Brazil của Mosaic lớn hơn từ Nutrien. Đơn vị: tỉ USD. Nguồn: Bloomberg.

"Trong khi cuộc chiến thương mại chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nông dân Mỹ, nó đã tạo ra cơ hội cho người nông dân Brazil", ông James James O'Rourke, Giám đốc điều hành của khảm, cho biết vào tháng Năm. 

Trung Quốc sẽ tìm được nguồnc cung ngũ cốc và hạt có dầu và vấn đề chỉ là chúng đnế từ đâu. Rõ ràng cuộc chiến thương mại này không tốt cho nông dân Mỹ, ông nói thêm.

Người ta có thể nghĩ rằng sự thay đổi như vậy sẽ làm quá tải năng suất của đất nông nghiệp Brazil, nhưng quốc gia này vẫn có tiềm năng lớn để tăng sản lượng. 

Chuyển đổi đồng cỏ được sử dụng để nuôi gia súc thành đất trồng trọt cho ngũ cốc và đậu nành có thể tăng thêm 43 triệu ha diện tích đất ở vùng Cerrado, nơi hầu hết đậu nành của Brazil được trồng.

Điều đó sẽ làm tăng diện tích trồng đậu nành thêm khoảng một nửa.

Động lực chính của Trung Quốc trong việc tạm dừng nhập khẩu nông sản Mỹ là trả đũa thương mại, nhưng đừng đánh giá thấp biện pháp tạm thời vì chúng có thể trở thành vĩnh viễn. 

Hiện tại, Bắc Kinh có thể đang tìm các nguồn dinh dưỡng thay thế để trừng phạt Washington, nhưng trong tương lai, nền kinh tế lớn thế hai thế giới có thể bắt đầu làm như vậy vì lợi ích của chính mình.