Vì sao 5 dự án đường sắt đô thị đội vốn hơn 3,5 tỉ USD?

Không chỉ đường sắt đô thị, nhiều dự án giao thông đều đội vốn

Tại buổi trả lời chất vấn sáng nay của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể, ông Nguyễn Hữu Cầu, Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An đặt vấn đề "trách nhiệm của các cá nhân trong việc để xảy ra tình trạng dự án giao thông chậm tiến độ, đội vốn hàng nghìn tỉ đồng".

Dự án đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông đội vốn từ hơn 8.700 tỉ đồng, đến năm 2016 nâng lên thành 18.000 tỉ đồng. (Ảnh: VnExpress)

Bộ Giao thông nêu danh nhóm 5 dự án đường sắt đô thị chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư. Trong số này, 3 dự án do Hà Nội và TP HCM làm chủ đầu tư, 2 dự án do Bộ Giao thông làm chủ đầu tư.

Cụ thể, dự án đường sắt đô thị TP HCM, tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên theo kế hoạch hoàn thành trong năm 2020. Dự án đề xuất điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 47.325 tỉ đồng, dự kiến tăng 29.937 tỉ đồng so với tổng mức đầu tư được phê duyệt ban đầu.

Dự án đường sắt đô thị TP HCM, tuyến số 2 Bến Thành - Tham Lương theo kế hoạch hoàn thành ban đầu trong năm 2020. Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 47.891 tỉ đồng, dự kiến tăng 21.775 tỉ đồng.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 3 Nhổn - Ga Hà Nội dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2018. Dự án đề xuất điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 32.910 tỉ đồng, dự kiến tăng 14.502 tỉ 2đồng.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông do Bộ GTVT làm chủ đầu tư hoàn thành ban đầu trong năm 2016. Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 18.001 tỷ đồng, tăng 9.232 tỉ đồng.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi do Bộ Giao thông làm chủ đầu tư, giai đoạn 1 của dự án đã được điều chỉnh tiến độ, thực hiện từ 2017 đến 2024; giai đoạn 2 từ 2012 đến 2020 đang thực hiện các thủ tục để điều chỉnh tiến độ thực hiện. Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên khoảng 30.427 tỉ đồng, tăng 5.602 tỉ đồng.

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, vừa qua thanh tra Bộ đã thanh tra tất cả dự án được phản ánh về chất lượng, cơ quan chức năng khác cũng vào cuộc.

Nguyên nhân khách quan của việc dự án chậm tiến độ có liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng, bố trí vốn không kịp thời. Còn trách nhiệm chủ quan thuộc về chủ đầu tư, ban quản lý dự án, các trường hợp sai đều được xử lý nghiêm, chuyển hồ sơ sang cơ quan công an.

Nhiều công trình đội vốn là các dự án đường sắt đô thị do đây là công nghệ mới, thường được phê duyệt từ năm 2008 về trước.

Như dự án đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông đội vốn từ hơn 8.700 tỉ đồng, đến năm 2016 nâng lên thành 18.000 tỉ đồng. "Nguyên nhân là do dự án được phê duyệt năm 2009. Từ 2019 – 2013 là thời kỳ trượt giá, theo thống kê của Bộ tỉ lệ trượt giá lên đến 49%... Cùng với đó là những chi phí phát sinh trong công tác giải phóng mặt bằng, mua sắm linh kiện…", Bộ trưởng Thể giải thích.

Sắp tới, chắc chắn các cơ quan chức năng, trong đó có cơ quan điều tra của Bộ Công an sẽ vào cuộc kiểm tra tất cả dự án đội vốn, cá nhân, tổ chức nào vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Về phía Bộ GTVT, đã điều chuyển một số Giám đốc Ban quản lý dự án, kiểm điểm cuối năm xếp loại một số ban quản lý chỉ được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ…

Ở phần tranh luận, ông Nguyễn Hữu Cầu cho rằng, câu trả lời của Bộ trưởng Thể "còn tránh né Bộ trưởng nên kiểm tra lại". Ngoài 5 dự án đường sắt đô thị đội vốn lớn, thì còn nhiều dự án khác cũng đội vốn, như dự án đường ven biển Dung Quất - Sa Huỳnh đã 6 lần điều chỉnh, tăng vốn đầu tư lên hơn 3.950 tỉ đồng; dự án hệ thống thuỷ lợi Tân Mỹ (Ninh Thuận) tăng hơn 2.680 tỉ đồng; dự án tỉnh lộ Lộ Tẻ - Rạch Sỏi tăng 147 tỉ đồng (tăng vốn 3 lần)...

Đáp lại, Bộ trưởng thông tin, trong 3 dự án nêu trên, có 2 dự án do địa phương quản lý. Các dự án đường sắt đô thị có tổng mức đầu tư vượt kế hoạch lớn, còn dự án vượt mức đầu tư từ vài chục đến vài trăm tỉ đồng thì đều được nêu trong báo cáo Kiểm toán. Căn cứ vào kết quả Kiểm toán Nhà nước, các địa phương, Bộ, ngành, chủ đầu tư dự án cần tự rà soát, xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân vi phạm.

Đại biểu Nguyễn Minh Đức (TP HCM) chất vấn: Trong báo cáo của Bộ về các dự án đường sắt đô thị có nêu các vấn đề "kinh nghiệm lập dự án còn hạn chế, tổng thầu chưa phải là đơn vị chuyên nghiệp. Ứng xử của Bộ đối với những cán bộ này ra sao?"

Bộ trưởng thừa nhận, đối với các dự án đường sắt đô thị ở Hà Nội và TP HCM, Bộ GTVT đã đánh giá "đơn vị tư vấn yếu kém, tổng thầu có vấn đề, cán bộ đường sắt trình độ còn hạn chế, lúng túng nên phát sinh nhiều vấn đề…".

"Ban đầu, khi lập dự án chưa có chủ trương về vốn nên thường kêu gọi đầu tư từ các doanh nghiệp trong nước, các tỉnh cũng căn cứ vào suất đầu tư để trình Quốc hội. Đến khi có chủ trương dự án, tư vấn nghiên cứu kỹ thì vốn đầu tư lại tăng so với dự kiến.

Về việc tổng thầu Trung Quốc, đây vốn là tổng thầu được chỉ định theo nội dung trong Hiệp định đã ký với phía Trung Quốc. Tổng thầu này xây dựng thì tốt, nhưng vận hành đường sắt đô thị còn thiếu kinh nghiệm", ông Thể nói.

Chỉ còn 1% chưa hoàn thành, bao giờ đường sắt Cát Linh - Hà Đông vận hành?

Riêng về dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, đại biểu Quốc hội thắc mắc: Đã lỡ hẹn 7 – 8 lần, khi nào thì dự án này mới được đưa vào vận hành?

Trả lời, Bộ trưởng Thể nhận định, các thiết bị, hạng mục dự án đã xong 99%. Tuy nhiên, để chính thức vận hành dự án cần phải chứng minh được dự án toàn của hệ thống. Bộ đã thuê tư vấn nước ngoài, đứng đầu là đơn vị của Pháp để cố gắng hoàn thành 1% còn lại để đưa dự án vận hành thương mại.

"Chúng tôi rất muốn vận hành sớm dự án Cát Linh – Hà Đông vì đây là dự án đường sắt đô thị đầu tiên. Ta còn nhiều dự án đường sắt đô thị khác nữa, nếu dự án này không hoàn thành thì các dự án khác cũng sẽ gặp khó. Tuy nhiên, đây là vấn đề liên quan đến sinh mệnh, phải được tư vấn nghiệm thu.

UBND TP Hà Nội đang vận hành không tải và đào tạo 800 cán bộ để tham gia vận hành phương tiện này. Bộ GTVT đang phối hợp với TP Hà Nội và các cơ quan chức năng để có chứng nhận. Chúng tôi cam kết làm hết sức, nếu không hết sức thì sẽ có Chính phủ, cơ quan chức năng thanh tra, xử lý", Bộ trưởng Thể nhấn mạnh.