Trung Quốc thanh lọc 'nội dung số', mạng xã hội dần chuyển hướng sang mảng học thuật

Dai Jianye, một giáo sư đã nghỉ hưu từ Đại học Sư phạm Hoa Trung, tỉnh Hồ Bắc, năm nay 65 tuổi, mái tóc đã bạc trắng. Tuy vậy ông vẫn thực hiện livestream các lớp học online của mình về văn học cổ điển Trung Quốc.

Thật đáng ngạc nhiên, vị giáo sư đáng kính này lại là một ngôi sao Internet Trung Quốc với 2,6 triệu người theo dõi. Trên tiểu sử trang cá nhân của mình, ông viết "Đừng gọi tôi là ông, tôi muốn mình trẻ hơn trên Bilibili".

Giáo sư nổi tiếng với phong cách giảng dạy đầy nhiệt huyết và chân thực về văn học cổ đại Trung Hoa. Giáo sư đã không kìm được nước mắt khi phân tích về một câu thơ của thi hào Tô Đông Pha (hay Tô Thức) viết cho người vợ đã khuất. Điều này làm giáo sư có một lượng fan đông đảo.

Video về các lớp học trực tuyến của giáo sư Dai Jianye xuất hiện rộng rãi trên Douyin (phiên bản TikTok tại Trung Quốc của ByteDance) và WeChat (của Tencent).

Bên cạnh sức hấp dẫn vốn có, các lớp học online của giáo sư Dai Jianye còn là một sự lựa chọn an toàn cho những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc, theo SCMP. Trong bối cảnh hiện tại, Trung Quốc đang dần "thanh lọc" nội dung số, không phù hợp với thuần phong mĩ tục như scandal của người nổi tiếng, trò chơi bạo lực, khiêu dâm hay quảng bá các giá trị phương Tây.

Chính vì vậy, Bilibili, trang web chia sẻ phim hoạt hình anime và trò chơi Nhật Bản, có trụ sở tại Thượng Hải, đã dần nghiêng về các chủ đề về giáo dục và khoa học.

Trong năm vừa rồi, Bilibili cho biết các "nội dung kiến thức" đã chiếm 45% tổng số lượt xem, với 113 triệu người dùng, tức là gấp tới ba lần tổng số sinh viên đại học trên toàn Trung Quốc.

Tháng trước Douyin đã mời 8 học giả, đến từ các trường đại học hàng đầu, như: Đại học Bắc Kinh, Đại học Thanh Hoa, Đại học Vũ Hán; để livestream giảng dạy các lớp học về các chủ đề từ điện ảnh, văn học, thiết kế, virus học, thiên văn học đến vật lý khí quyển.

Kuaishou, nền tảng chia sẻ video thứ hai Trung Quốc, chỉ ra nội dung về học thuật đã trở thành một trong những thể loại phát triển nhanh nhất. Luật, khoa học và tài chính là ba danh mục tăng trưởng top đầu với các video dài hơn 60 giây.

Một giáo sư khác đến từ Đại học Phục Đán, ông Zhao Bin đã đăng hơn 170 video lên Bilibili chuyên về Sinh thái học cảnh quan, bắt đầu từ tháng 3/2020. Ông chia sẻ: "Các video của tôi bắt đầu trong bối cảnh đại dịch và khi hầu hết các trường đại học phải tạm hoãn kỳ học mới. Mặc dù tôi không có nhiều người theo dõi, nhưng những video của tôi đã giúp được một số học sinh, họ mong muốn tôi làm thêm nhiều video mới, khiến tôi có cảm giác như được "săn đón".

Giáo sư Zhao Bin đã sớm nhận ra sự khác biệt giữa việc giảng dạy online và hình thức truyền thống. 

"Trên giảng đường, các sinh viên đều có nền tảng học vấn tương đối giống nhau, trong khi các khán giả online có nhiều hoàn cảnh cũng như lối suy nghĩ và vốn hiểu biết khác nhau. Nếu một video của tôi không có nhiều view, tất nhiên tôi phải xem xét lại nội dung mình làm và thay đổi. Nhưng tôi không có ý định phục vụ cho một nhóm khán giả nhất định, đó không phải ý định khi tôi bắt đầu", Giáo sư cho biết thêm.

Tuy nhiên chắc chắn một điều, lớp học online của các giáo sư ưu tú không phải là chủ đề nóng nhất trên Weibo, những câu chuyện xung quanh người nổi tiếng vẫn hấp dẫn hơn cả. Dẫu vậy, cả Bilibili, Douyin và Kuaishou đều đã bị cơ quan quản lý "mời làm việc" về nội dung thô tục trên nền tảng của họ trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, trong bối cảnh kiểm duyệt nội dung trên mạng và việc chính quyền cấm việc dạy thêm, thì sự phổ biến của các lớp học trực tuyến miễn phí dường như là cứu cánh thực sự cho các học sinh Trung Quốc.

Cuộc "đại thanh trừng" gần đây của Bắc Kinh đã bao gồm các quy định mới về giới hạn giờ chơi của trẻ vị thành niên xuống còn một giờ vào cuối tuần và các ngày lễ. Bộ phim truyền hình nổi tiếng "Hoàn Châu Cách Cách" đã biến mất, cũng như nữ diễn viên Triệu Vy dường như bị "phong sát" hoàn toàn khỏi Internet xứ Trung.

Một số cư dân mạng nói rằng việc tập trung vào các nội dụng học thuật là một thay đổi đáng hoan nghênh.

Ren Jian (28 tuổi), một người làm trong ngành điện ảnh, dành ít nhất hai giờ mỗi ngày trên Bilibili để xem các video học thuật. Anh xem các video của giáo sư Zhao Bin vì theo anh "giáo sư đã giải thích những điều phức tạp một cách dễ hiểu. 

"Khi tôi muốn học điều gì đó, lựa chọn đầu tiên là xem video. Nếu hứng thú, sau đó tôi sẽ tìm một cuốn sách để đọc thêm. Một cuốn sách mang đến kiến thức cho bạn nhưng bạn phải tư duy về nó, còn xem video thì cần ít nỗ lực hơn, nhưng nó sẽ là ý kiến chủ quan của người khác", Ren Jian chia sẻ.