Trung Quốc có cơ hội tránh thương chiến với Mỹ bất chấp lời đe dọa của ông Trump?

Nhen nhóm hy vọng

Các quan chức Trung Quốc đã chuẩn bị cho khả năng ông Donald Trump áp thuế quan 60% lên hàng hóa nước này xuất khẩu sang Mỹ ngay khi ông nhậm chức tổng thống Mỹ. Động thái đó sẽ giáng đòn mạnh vào nền kinh tế lớn thứ hai thế giới nhưng tạm thời Trung Quốc đã tránh được tình huống xấu nhất.

Ban đầu, ông Trump lệnh cho các quan chức chính phủ điều tra tình hình thương mại Mỹ - Trung, sau đó lặp lại lời đe dọa áp thuế quan 10% vì lý do liên quan tới loại thuốc phiện fentanyl.

Dẫu vậy, động thái mở màn của ông Trump đối với Trung Quốc vẫn nhẹ nhàng hơn mức thuế quan 25% ông dự định đánh vào hai đồng minh của Mỹ là Mexico và Canada. Ông còn ám chỉ về một thỏa thuận kết hợp giữa thuế quan và mạng xã hội TikTok.

Theo tờ Financial Times (FT), màn dạo đầu mềm mỏng hơn dự kiến này đã nhen nhóm hy vọng ở Bắc Kinh rằng họ có thể đàm phán để tránh cuộc chiến thương mại thứ hai với Mỹ. Câu hỏi hiện giờ là hai bên có thể chấp nhận kiểu thỏa thuận nào.

Ông Zhao Minghao, Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, cho biết: “Mỹ và Trung Quốc có khả năng đạt được thỏa thuận - bạn có thể cảm nhận được tâm lý lạc quan thận trọng của Bắc Kinh. Nhưng chúng ta còn phải xem liệu ông Trump và Bắc Kinh có thể đưa ra đề xuất hợp lý với nhau không”.

Ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã điện đàm vào cuối tuần trước lễ nhậm chức. Ông chủ Nhà Trắng cho biết hai người đã có cuộc trò chuyện “rất tốt”, liên quan tới “thương mại, fentanyl, TikTok và nhiều vấn đề khác”.

Phó Chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính cũng đến dự lễ nhậm chức của ông Trump và gặp gỡ các doanh nhân Mỹ, bao gồm tỷ phú Elon Musk, người thân cận với ông Trump. Ông Hàn là quan chức cấp cao nhất của Trung Quốc từ trước tới nay từng đến dự lễ nhậm chức của một tổng thống Mỹ.

TikTok và thuế quan

Trên đường tranh cử, ông Trump hứa hẹn sẽ áp thuế quan từ 60% trở lên đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Sau khi đắc cử, ông tiếp tục dọa áp thuế quan bổ sung 10% để buộc Bắc Kinh trấn áp dòng chảy của ma túy vào Mỹ.

Đến ngày nhậm chức 20/1, ông Trump lại ra lệnh cho chính quyền mới giải quyết các hoạt động thương mại không công bằng trên toàn cầu và điều tra xem Bắc Kinh có tuân thủ thoả thuận đã ký trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông hay không.

Ông cũng lưu ý Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ xem xét thuế quan bổ sung đối với hành vi “né tránh thuế quan qua các nước thứ ba”. Động thái này có thể gây ra hậu quả sâu rộng với Trung Quốc. Dự kiến các quan chức Mỹ sẽ đệ trình báo cáo vào ngày 1/4.

Cùng ngày 20/1, ông Trump ký sắc lệnh cho phép TikTok hoạt động thêm 75 ngày, nhưng nói thêm rằng Bắc Kinh cần cho phép một thực thể Mỹ mua nửa công ty này hoặc đối mặt với thuế quan lên tới 100%.

Trung Quốc từ lâu đã phản đối việc TikTok bị ép bán cho Mỹ, nhưng gần đây đã phát tín hiệu sẽ nhìn nhận vấn đề một cách cởi mở hơn. Các quan chức Trung Quốc có quyền phê chuẩn hoặc phản đối mọi thương vụ bán TikTok tiềm năng.

Nguồn tin của FT cho biết Bắc Kinh có thể sẽ cho phép công ty mẹ ByteDance bán TikTok như một phần của một thỏa thuận lớn hơn, bao hàm nhiều vấn đề trong đó có cả thương mại. Tuy nhiên, các cuộc bàn luận này mới chỉ ở trong giai đoạn đầu.

Trong một lưu ý, ông Gabriel Wildau, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Teneo, cho biết có khả năng các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ nghĩ rằng “một giải pháp thân thiện về TikTok” có thể đặt nền móng cho mối quan hệ hợp tác với Mỹ trong những vấn đề khác.

Ông nói tiếp: “Các vấn đề khác bao gồm thuế quan, lệnh kiểm soát xuất khẩu, hay thậm chí là chính sách của Mỹ về Đài Loan...”

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo giờ vẫn còn quá sớm để chắn chắn rằng Trung Quốc có thể tránh xung đột thương mại với Mỹ. Tuy ông Trump có thể thích các thỏa thuận và thương vụ, rất nhiều nhân vật trong chính quyền của ông có lập trường cứng rắn với Trung Quốc.

Ông Wang Chong, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Chiết Giang, cho biết ngoài thương mại, Bắc Kinh có thể đề xuất giúp đỡ ông Trump những vấn đề khác, ví dụ giải quyết cuộc chiến ở Ukraine.

Mặt khác, vị chuyên gia cũng cảnh báo Bắc Kinh sẵn sàng đáp trả nếu quan hệ giữa hai nước xuống dốc. Ông bình luận: “Nếu Mỹ áp thuế quan, Trung Quốc nên đấu tranh”.