Thiếu nguyên liệu cho xuất khẩu trái cây đặc sản Bến Tre

Tại Bến Tre, giá dừa và bưởi tăng lên từng ngày. Doanh nghiệp loay hoay tìm nguyên liệu để đủ nguồn xuất khẩu. Nguy cơ thiếu nguyên liệu xuất khẩu còn kéo dài bởi cây cối tiếp tục suy kiệt, ngay cả khi nước ngọt đã về đồng bằng.

Loay hoay tìm nguyên liệu

Vài tháng nay, Nhà máy đóng gói trái cây xuất khẩu Kim Thanh, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre, phải chủ động “lùng sục” khắp các vùng nguyên liệu nông sản để tìm đủ hàng cho xuất khẩu. Không chỉ mở rộng thu mua, chấp nhận mọi giá để có hàng, mà doanh nghiệp còn phải tận dụng mọi thời điểm để vận chuyển, sơ chế, đảm bảo chất lượng sản phẩm tốt nhất xuất đi, khi thời gian làm hàng thường bị kéo dài hơn so với trước đây.

Việc giá nguyên liệu xuất khẩu liên tục biến động, khiến cho các đơn vị thu mua “chóng mặt”, xoay mọi cách mới gom đủ đơn hàng xuất khẩu. Nỗi lo lắng của doanh nghiệp không phải là giá nguyên liệu cao, mà là sự gia tăng đột biến của thị trường, khiến họ dễ bị hụt hàng, thiếu hàng, hoặc thua lỗ vì hợp đồng đã chốt giá.

Ông Nguyễn Đình Toàn, Giám đốc Nhà máy Kim Thanh, Bến Tre cho hay, vào thời điểm cùng kỳ năm trước, mỗi ngày, nhà máy đóng gói đơn hàng 1 container/ngày, nhưng năm nay, 1 tuần đến 10 ngày mới được 1 container, nguồn nguyên liệu đang thiếu rất trầm trọng, giá tăng lên từ 60 - 70% so với năm ngoái. Cùng với đó việc giao thương với bà con cũng gặp khó khăn. Ông Toàn lý giải, nhà máy chốt giá thu mua với người dân, tuy nhiên khi có thương lái khác nâng giá người dân không bán sản phẩm cho nhà máy. Do đó, nhà máy không chủ động nguyên liệu sản xuất. Mặt khác, việc thương lái đẩy giá làm cho chất lượng sản phẩm giảm đi, trái cây chưa đủ độ ngon để thu hoạch, nhưng thương lái bất chấp thu mua, điều này sẽ làm thương hiệu trái cây Việt Nam bị ảnh hưởng.

Ông Đàm Văn Hưng, Giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu nông sản Hương Miền Tây cho biết, doanh nghiệp đang thiếu hụt nguồn nguyên liệu bưởi da xanh để xuất khẩu, thiếu hụt 30 - 40% sản lượng cung cấp cho các đơn hàng đã đặt trước đó. Giá bưởi hiện tại đã tăng so với trước (40.000 - 42.000 đồng/kg bưởi loại 1, loại 2) nhưng vẫn không có hàng để mua. Ông Hưng nhận định, do ảnh hưởng hạn mặn nên sản lượng giảm, có thể đến tháng 8/2024 mới đủ sản lượng trở lại. Ông Hưng chia sẻ, hiện doanh nghiệp đã ký kết hợp tác với hơn 400 ha sản xuất bưởi của nông dân, do đó sản lượng chỉ đủ duy trì để doanh nghiệp cung cấp cho các đơn hàng đã đặt trước.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vina T&T Group (Tp. Hồ Chí Minh) cho hay, với những khó khăn về bài toán nguồn nguyên liệu mà phải đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng xuất khẩu, doanh nghiệp sẽ không cạnh tranh bằng cách lấy sản phẩm ngoài vùng liên kết hoặc sản phẩm kém chất lượng, cạnh tranh với các nhà cung cấp khác để giành giật hàng. Thay vào đó doanh nghiệp sẽ đàm phán với khách hàng để chậm giao đơn hàng lại.

Đảm bảo nguồn cung nông sản xuất khẩu

Trước tình trạng khô hạn mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long làm giảm 30 - 50% nguồn cung xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản, trái cây trọng điểm, các doanh nghiệp và địa phương, người dân đã tìm nhiều cách để ứng. Trước mắt, các doanh nghiệp sẽ tích cực đàm phán với nhà nhập khẩu để chủ động thời gian làm hàng. Về lâu dài, các doanh nghiệp sẽ tích cực phối hợp với chính quyền địa phương, nông dân, xây dựng các vùng nguyên liệu ổn định, hỗ trợ nông dân đảm bảo hiệu quả sản xuất ngay cả trong giai đoạn thời tiết bất lợi.

Theo bà Nguyễn Thị Thảo Nguyên, xã An Hiệp, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre, vào mùa hạn mặn để đảm bảo cho 5.000 m2 đất chuyên trồng bưởi da xanh. Bà Nguyên tích trữ nguồn nước ngọt để tưới cho cây và tăng lượng phân hữu cơ, ủ lá cây đắp xung quanh gốc cho mát gốc, giữ độ ẩm cho đất. Vào thời điểm hạn mặn cũng là mùa nghịch vụ, nên bà Nguyên xử lý cho cây nuôi trái với sản lượng vừa phải, vừa đảm bảo cho cây vượt qua được mùa hạn mặn, vừa có trái để bán, vì thời điểm hiện tại giá bán tăng, giúp người dân nâng cao nguồn thu nhập. Bên cạnh đó, bà Nguyên hiện tham gia hợp tác xã, liên kết tiêu thụ với công ty để ổn định về đầu ra, giúp nông sản tiêu thụ được thuận lợi.

Để những vùng nguyên liệu trọng điểm phát triển hiệu quả, các địa phương tỉnh Bến Tre đã tích cực triển khai biện pháp công trình chủ động ứng phó ngăn mặn, trữ ngọt, điều tiết thủy lợi đủ nước cung ứng cho sản xuất. Các nhà vườn cũng chủ động đào ao trữ nước, ứng dụng các biện pháp tưới tiết kiệm để làm mát cho cây.

Ông Nguyễn Anh Quốc, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre cho biết, hạn chế ảnh hưởng hạn mặn đến hoạt động sản xuất, ngành chức năng địa phương khuyến cáo nông dân dành 10 - 20% diện tích để đào ao trải bạt, xử lý trữ ngọt, ngoài ra tưới tiết kiệm, dùng các biện pháp xử lý sinh học phun qua lá để cây khỏe mạnh, có năng suất, chất lượng, đảm bảo mùa vụ sản xuất. Bên cạnh đó, khuyến cáo sản xuất rải vụ, những vùng điều kiện không tốt thì không sản xuất lúc cho ra hoa ra trái tập trung vào hạn mặn mà xử lý nghịch sau đó để đảm bảo nguồn nguyên liệu cung ứng cho doanh nghiệp quanh năm.

Theo ông Huỳnh Quang Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre, nông sản thường gắn liền với mùa vụ. Khi thời tiết ngày càng cực đoan do biến đổi khí hậu, tình trạng khan hàng, sốt giá càng là nỗi lo thường trực của doanh nghiệp xuất khẩu. Để hạn chế những rủi ro này về lâu dài, thì liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp và vùng nguyên liệu càng cần phải được chú trọng. Không chỉ liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu, mà doanh nghiệp còn xắn tay, cùng nông dân tăng cường kỹ thuật, hiệu quả canh tác, chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường.

Cùng với đó, để  xuất khẩu hiệu quả, vấn đề không chỉ là sản lượng, mà chất lượng đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí của nhà nhập khẩu, vì vậy phải có sự chuẩn bị tốt, đầu tiên là tính đến khâu tổ chức sản xuất, người dân doanh nghiệp liên kết sản xuất theo tiêu chuẩn thị trường. Hiện tỉnh Bến Tre đang tập trung, kêu gọi hướng dẫn người dân làm theo chuỗi giá trị sản phẩm, xây dựng mã số vùng trồng, liên kết doanh nghiệp. Qua đó, đảm bảo nguồn cung nông sản xuất khẩu, nhất là sản phẩm trái cây đặc sản riêng có của tỉnh Bến Tre.

Nông sản, đặc biệt là trái cây, đang là một trong những mặt hàng xuất khẩu điểm sáng, khi thu về 1,8 tỷ USD chỉ trong 4 tháng đầu năm. Cửa vẫn rộng cho nông sản Việt tiến vào khai thác các thị trường tiềm năng mới, nếu các vùng nguyên liệu giải quyết được bài toán tổ chức sản xuất, gia tăng liên kết và ổn định chất lượng sản phẩm xuất khẩu.